اگر انسان ندانسته گوشت حرام بخورد!!

اگر کسی بدون توجه غذایی را بخورد و بعد از صرف غذا، متوجه شود که غذا، غذای حرام بوده است، مثلاً گوشت موجود در غذا حلال نبوده، تکلیفی به عهده او نیست. و بر اساس حدیث رفع که از پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) نقل گردیده است، خطای او قابل بخشش بوده و مۆاخذه نمی شود. اما بر اساس روایات متعددی که از اهل بیت (علیهم السلام) نقل گردیده، این قبیل اعمال هرچند به خطا و اشتباه باشد،در وجود و زندگی انسان اثرات خو د را می گذارد و توفیقاتی را از انسان سلب می نماید. پس انسان باید دقت کند که غذای او حلال باشد و با این دقت و مراقبت، حرکت خود را در مسیر رضایت حق تعالی سرعت بخشد.

خوراندن غذای حرام به دیگران جایز نیست، ولی اگر شخصی که تکلیف ندارد، خودش چنین غذایی را مصرف کند، واجب نیست وی را از خوردن آن منع کرد، گرچه احتیاط در آن است که آنها را از خوردن آن بر حذر دارند.

برخی از فقها نیز در این زمینه می‌گویند، اگر جلوگیری نکردن از مصرف چنین غذاهایی، با حق حضانت ولیّ مخالف باشد، باید جلوگیری کرد.

پاسخ مراجع عظام تقلید نسبت به این سۆال، چنین است:

حضرت آیة الله العظمی خامنه‌ای (مد ظله العالی):

لازم نیست جلوگیرى نمایید ولى خود‌تان نباید گوشت حرام را در اختیار آنان قرار دهید.

حضرت آیة الله العظمی مکارم شیرازی (مد ظله العالی):

احتیاط آن است که آنها را از خوردن آن بر حذر دارند.

حضرت آیة الله العظمی سیستانی (مد ظله العالی):

اگر این کار با حق حضانت فرزند منافات داشته باشد جایز نیست و باید او را از این کار بازداشت.

اگر کسی بداندکه این گوشت حرام است و این غذا حرام است، یعنی هم غذا را می شناسد (موضوع) و هم حکم آن را که حرمت است می داند، با این حال آن را بخورد،  خطا و عصیان نموده و این عملش تمرد و نافرمانی از دستورات الهی محسوب شده و مستحق عقوبت و مجازات خاص آن می باشد.و این گناه اثرات بدی در زندگی انسان می گذارد.

امام صادق (علیه السلام) در خصوص اثرات سوء دنیایی گناه می فرماید: اثر گناه این است که انسان را از عبادت محروم می کند. گاهی انسان در روز به گناهی مبتلا می شود و بر اثر آن از شب زنده داری و نماز شب محروم می شود.[1] مگر اینکه توبه نموده و گذشته خود را اصلاح نماید.[2]

اما در صورتی که ندانسته چنین غذایی را خورده باشد از دو حال بیرون نیست:

1- جاهل به موضوع بوده اما حکم آن را می دانسته است. یعنی می دانسته که مثلاً خوردن گوشت خوک حرام است اما نمی دانسته که این غذا از گوشت خوک تهیه شده و بعد از خوردن متوجه شده است

2- جاهل به حکم بوده اما از موضوع آگاهی داشته است، یعنی نمی دانسته که مثلاً خوردن گوشت خوک حرام است اما می داند غذای موجود از گوشت خوک تهیه شده است.

در هر صورت اگر می توانسته است  تحقیق کند و دقت نماید و به حقیقت مطلب پی ببرد. اما این کار را نکرده است که در این صورت او گناهکار محسوب شده و عملش یک عمل حرام است.

اما اگر امکان تحقیق و تفحص در خصوص غذای مذکور برایش فراهم نبوده یا توانایی و امکانات یادگیری حکم مسئله را نداشته است، در این صورت، مقصر نبوده و گناه کار محسوب نمی شود. و عمل او موجب مۆاخذه و عذاب نیست. چون بر اساس حدیث رفع، که از پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) نقل گردیده، تکلیف و بالتبع عذاب از او رفع می گردد.[3] و تکلیفی به عهده او نیست به جز طهارت دست و دهان و ظروف غذا.

البته این غذای حرام آثار وضعی و طبیعی خود را قطعا در جسم و روح انسان خواهدداشت.علمای اخلاق به اثرات وضعی این نوع غذاها اشاره نموده اند و معتقدند که هرچند مجازاتی برای انسان درنظر گرفته نمی شود، اما توفیقاتی از انسان سلب می گردد و اثرات سوء معنوی دارد که قابل اغماض و چشم پوشی نیست. به همین دلیل در روایات متعدد تأکید شده که انسان مراقب غذا و خوراک خود باشد.

در زمان رسول خدا (صلی الله علیه و آله) ظرف شیری را برای آن حضرت آوردند ولی ایشان تا از حلال بودن آن شیر اطمینان پیدا نکرد، ننوشید. و فرمود: پیامبران پیش از من، دستور داشتند که جز خوراک حلال و پاکیزه نخوردند و جز کار شایسته نکنند.[4]

در روایات اهل بیت (علیهم السلام) در خصوص اثرات وضعی غذا حتی در وجود کودکان هشدار داده شده است.[5]

بنا براین لازم است همواره انسان دقت کند که غذای او، حلال باشد چرا که این غذا و اثرات وضعی آن در سرنوشت معنوی او و حرکت در مسیر رضایت الهی تأثیر گذاشته و خدشه ایجاد نماید. زیرا حوادث عالم در کیفیت اخلاق و اعمال انسان مۆثر است، کمااینکه کیفیت اخلاق و اعمال فرد یا جامعه هم در حوادث عالم مۆثر است.[6]

پی نوشتها:

[1] جوادی آملی، عبدالله، مراحل اخلاق در قرآن، ص 153.

[2] مائده، 39.

[3] بحارالانوار، ج 5، (رسول خدا (صلی الله علیه و اله) فرمودند: از امت من، خطا و فراموشی و آنچه بدان مجبور شوند برداشته شده است).

[4] الدر المنثور، ج 6، ص 102؛ میزان الحکمة، ج 3، ص 128 (محمدی ری شهری، محی)

[5] بحارالانوار، ج 3، (امام علی (علیه السلام): کودکان خود را از شیر زنان بدکاره و دیوانه دور نگه دارید، زیرا شیر اثیر می گذارد).

[6] جوادی آملی، عبدالله، مبادی اخلاق در قرآن، ص 108.

منابع:

سایت اسلام کوئیست

بحارالانوار، ج 3

الدر المنثور، ج 6

مطالب مرتبط:

حکم غذای مضر

میگو ماهی فلس دار مشکوک

حکم کشیدن سیگار