قدمی که برای آن شهری در بهشت ساخته می‌شود!
به خدا سوگند برای هر گامی که طالب علم به سوی خانه عالم بر می‌دارد خدا عبادت یک سال را برایش می‌نویسد و برای هر گام او شهری در بهشت می‌سازد.
یكی از گرایشهای فطری انسان حقیقت جویی است و یكی از تواناییهای انسان قدرت شناخت واقعیات است. شناخت خود و جهان پیرامون یا به عبارت دیگر خودآگاهی و دیگرآگاهی از ویژگی های انسان است. انسان با آگاهی از خویشتن، قادر می شود چیزهای دیگر را بشناسد و حتی خداشناس گردد. پیش از این، اهمیت خودشناسی را یادآور شدیم؛ اكنون تأكید می كنیم كه خودشناسی مبدأ همه شناختهای ماست و كسی كه خود را بشناسد: اولاً ضرورت شناختهای دیگر بر او آشكار می شود، زیرا به غایت وجودی خود پی می برد و به ضعف و كاستی بالفعل خویش آگاه می گردد و ضرورت شناخت مسیر و شیوه حركت به سوی مقصد را در می یابد و ثانیاً شناخت های دیگر برای او ممكن می گردد. امیرالمۆمنین ـ علیه السّلام ـ فرموده اند:
كیف یعرف غیره من یجهل نفسه؛[1] كسی كه به خویشتن جاهل است چگونه غیر خود را می شناسد.
بنابراین اهمیت و امكان تحصیل علم و شناخت، از طریق خودشناسی بر ما آشكار می گردد و وقتی علم برای رسیدن به كمال و غایت وجودی انسان ضرورت و اهمیت داشته باشد، پرورش قوه درك حقایق نیز اهمیت خواهد داشت. قوه عاقله انسان هر چه در درك حقایق تواناتر باشد، مقصد و مسیر و موانع حركت به سوی مقصد را بهتر می شناسد و امكان رسیدن به كمال را بیشتر فراهم می كند. و بالعكس، اگر قوه شناخت انسان كارآیی خود را از دست دهد، حركت در مسیر كمال ناممكن می شود و گمراهی و هلاكت را در پی می آورد.
این مطالب هم از طریق خودشناسی فهمیده می شود و هم كتاب و سنت آن را تأیید می كند. در قرآن كریم و روایات معصومین ـ علیهم السلام ـ در فضیلت علم و علم آموزی سخنان زیبایی وجود دارد كه در اینجا برخی از آنها را ذكر می كنیم:
شَهِدَ اللَّهُ أَنَّهُ لا إِلهَ إِلاَّ هُوَ وَ الْمَلائِكَهُ وَ أُولُوا الْعِلْمِ قائِماً بِالْقِسْطِ؛[2]
خدا كه همواره به عدل قیام دارد گواهی می دهد كه جز او هیچ معبودی نیست و ملائكه و صاحبان دانش نیز (شهادت می دهند) .
رسیدن به مرتبه درك توحید پروردگار و شهادت به آن، برای صاحبان علم امكان پذیر است و این در فضیلت و ضرورت علم به تنهایی كافی است. چون علم چنین ثمره دلپذیری دارد خداوند فرموده است:
یَرْفَعِ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَ الَّذِینَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجاتٍ؛[3]
خداوند كسانی را كه ایمان آوردند و آنان را كه علم داده شدند بسیار بلندمرتبه می فرماید .
ارزش علم آموزی در روایات
در روایات بسیاری به یادگیری دانش های لازم و سودمند سفارش شده است. بر پایه روایات، پدران و مادران باید به آموختن دانش های مورد نیاز فرزندانشان در دوران کودکی اقدام کنند تا در بزرگسالی از ثمرهای آن بهره مند شوند.
به فرموده رسول خدا (صلی الله علیه و آله) یا عالم باش یا در حال آموختن دانش و وقت خود را در بیهودگی و خوشگذرانی صرف نکن. (بحارالانوار، ج 1، ص 194)
امیرمومنان (علیه السلام) می فرمایند: حکمت و دانش را فراگیر هر چند از مشرکان باشد. (مشکاه الانوار، ص 134)؛ هر چند از زبان دیوانگان باشد و نیز فرمودند: بر شما است که دانش بجویید چرا که دانشمند گرامی است هر چند به خاندانی منسوب نباشد و گرامی است هر چند تهیدست باشد و گرامی است هر چند جوان باشد. (شرح نهج البلاغه، ج 20، ص 332)
رسول خدا (صلی الله علیه و آله) می فرمایند: آموزش علم به دیگران برای رضای خدا حسنه است و یادگیری آن عبادت و گفتگوی علمی تسبیح و کاربرد دانش جهاد و آموزش دادن آن به کسی که نمی داند صدق و بخشیدن آن به کسی که صلاحیت دارد سبب قرب الهی است زیرا دانش آموزنده حلال و حرام و روشنگر راه بهشت و همدم تنهایی است. (الامالی، ص 569)
همچنین، می فرمایند: هر کس بخشی از دانش را فرا بگیرد تا برای خشنودی خدا آن را به مردم بیاموزد خدا پاداش هفتاد پیامبر را به عطا می کند (روضه الواعظین، ج 1، ص 12)؛ نیز می فرمایند: هر کس دوست دارد که رهایی یافتگان از آتش جهنم را بنگرد به فراگیران دانش بنگرد. به خدا سوگند برای هر گامی که طالب علم به سوی خانه عالم بر می دارد خدا عبادت یک سال را برایش می نویسد و برای هر گام او شهری در بهشت می سازد و هنگامی که بر زمین راه می رود زمین برای او آمرزش می طلبد و در حالی صبح و شام می کند که آمرزیده شده و فرشتگان گواهی دهند که آنان از آتش جهنم رهایی یافته اند. (منیه المرید، ص 100)
همان گرامی می فرمایند: حضور در مجلس عالم از حضور در هزار تشییع جنازه و هزار عیادت بیمار بهتر است؛ نیز می فرمایند: کسی که به مسجد رفت و آمد کند تا دانشی مفید بیاموزد یا به دیگران یاد دهد پاداش عمره و حجی کامل را خواهد داشت. (منیه المرید، ص 106)
فرآوری: محمدی
بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان
منابع:
خبرگزاری شبستان برگرفته از کتاب مفاتیح الحیات
سایت اندیشه قم
مطالب مرتبط:
