با این اوضاع نظام تولیدمان مطلوبه؟!

هر فعالیت اجتماعی، دارای آثاری برای افراد و جامعه است. فعالیت های اقتصادی و از جمله نظام تولید نیز چه برای تولیدکننده و چه برای افراد مصرف کننده و چه برای کل جامعه، دارای آثاری است که از جهتگیری و عملکرد نظام تولید نتیجه می شود. چنان چه جهت گیری نظام تولید و انگیزه های آن درست و مطلوب باشد، آثار فردی و اجتماعی قابل ذکری خواهد داشت.

در این قسمت، مروری اجمالی بر آثار و ویژگی های ناشی از فعالیت های تولیدی درست برای دست اندرکاران تولید و نیز برای جامعه خواهیم داشت.

1. نیکنامی و اعتبار اجتماعی

نیکنامی انسان بین مردم، از سرمایه های بزرگی است که آسان به دست نمی آید. انسانی که دارای اعتبار و نام نیک بین مردم باشد، افزون بر سرمایه های آخرتی که می تواند ذخیره کند، در دنیا و در اجتماع نیز می تواند منشأ آثار و خیرات و کارهای نیک فراوان باشد که نفع آن به خود و جامعه می رسد.

استفاده کامل از امکانات و مواد اولیه، بهره برداری از مواد اولیه مرغوب، استحکام و اتقان در تولید، مراعات سود عادلانه و مسائلی از این قبیل که بهره وری را در جامعه افزایش می دهد، از آثار و نتایج طبیعی توجه به اصل نیکنامی و اعتبار اجتماعی است.

حضرت می فرماید:

... الا و ان اللسان الصالح یجعله الله للمرء فی الناس خیر له من المال یورثه من لایحمده (فیض الاسلام، 1351: خ119، ص371).

... آگاه باشید که خوشنامی و نام نیک که خداوند برای انسان در بین مردم قرار می دهد، از مالی که باید برای وارثان قدر ناشناس باقی گذارد، بهتر و ارزشمندتر است.

2. پرثمر و بابرکت بودن زندگی

بابرکت بودن عمر را در یک تعریف ساده و مختصر، شاید بتوان این گونه بیان کرد که در فرصت محدود زندگی، هر چه آثار مثبت و مفید بیشتری از انسان باقی بماند و به نسل خود و نسل های آینده در شعاع بیشتری فایده رساند، به معنای برکت بیشتر عمر است.

یکی از عوامل برکت عمر عمل کردن نیکو و کامل است. حضرت در این خصوص می فرماید:

برکه العمر فی حسن العمل (آمدی، بی تا: ص13). برکت عمر و زندگی در نیکو عمل کردن است.

یکی از آثار نظام تولیدی که بر کامل و نیکو عمل کردن استوار باشد، برکت عمر صاحبان تولید است و اگر این اصل گسترش یابد، به مبارک بودن یک نسل از انسان ها می انجامد.

3. تأمین منافع جامعه

در نظام تولید درست، از آن جا که جهت گیری ها از ابتدا بر محورهای مطلوب استوار است، نتایج و بازده مطلوب نیز دریافت خواهد شد. یکی از این آثار، تأمین منافع و نیازهای جامعه است برخلاف نظام تولید مبتنی بر پایه های غیر اخلاقی و سودپرستانه که در چنان نظامی، تأمین منافع و نیازهای واقعی جامعه، تحت الشعاع منافع افراد و گروه های خاص قرار می گیرد؛ بنابراین، یکی از معیارهای اساسی نظام تولید مطلوب و نیز از آثار و نتایج آن، توجه به نفع و مصلحت عمومی مردم است.

حضرت علی(علیه السلام) می فرماید:

افضل الناس انفعهم للناس (همان، ص162).

برترین مردم کسی است که برای مردم مفیدتر و نافع تر باشد و سودش بیشتر به مردم برسد.

گسترش این اصل به صورت فرهنگ عمومی باعث می شود که یکایک افراد جامعه همه در

فکر تأمین منافع کلی و عمومی جامعه خود باشند و در نتیجه، همه در یک روند صعودی و رو به رشد، از همدیگر بهره خواهند برد.

4. آرامش روحی و جسمی

نظام مطلوب اقتصادی، در حالت کلی خود باید به ایجاد آرامش و راحت جامعه بینجامد. در همین جهت نظام تولید نیز در صورت صحت و سلامت، تأمین کننده آرامش روحی و جسمی افراد جامعه خواهد بود و به هیچ وجه به ایجاد اضطراب و ناامنی و نگرانی دامن نخواهد زد. این اثر و نتیجه حاصل از نظام تولید درست، با رعایت توصیه های مطرح شده در حکمت ذیل از حضرت علی (علیه السلام)و دستورهای دیگر، قابل دستیابی است:

انک مدرک قسمک و مضمون رزقک و مستوف ماکتب لک فارح نفسک من شقاء الحرص و مذله الطلب وثق بالله و خفض فی المکتسب (همان، ص4).

به راستی که تو قسمتت را در می یابی و رزقت برایت تضمین گردیده و آن چه که برایت نوشته شده است، به تو خواهد رسید؛ پس خودت را از شقاوت حرص و ذلت طلب و نیاز و طرح حاجت نزد بندگان خدا در راحت و آرامش قرار بده و خداوند را اطمینان و پناه و پشتیبان خود بگیر و در کار و کسب با آرامش حرکت کن.

منبع:

اصول کلی حاکم بر تولید، از دیدگاه امام علی (علیه السلام)؛ نویسنده: موسایی میثم؛ استادیار دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران.

مطالب مرتبط:

بیکار نباشید!

نقش خودباوری در تولید ثروت!

ارزش کار