به کمک ما، ترک خواهید کرد

«روزی را که وارد گروه شدم خوب به یاد دارم، دایره بسته‌ای که تشکیل داده بودیم قفسی را به ذهنم متبادر کرد که سالها بود در آن حبس شده بودم. راستش این تصور، وحشتی قدیمی را در وجودم زنده کرد. با خود فکر می‌کردم نکند این یک قفس تازه باشد؟ بهتر است بلند شوم و از این دایره‌ی ترسناک دور شوم... آره، بهتر است تا دیر نشده ... اما دیر شده بود. سنگینی نگاه اعضای گروه که بر من متمرکز شده بود، به من فهماند که نوبت من شده است، خدایا چه کنم؟ بمانم یا بروم؟ زمانی به خود آمدم که صدای خودم را در گوشهایم شنیدم: « ... هستم، یک مسافر». یک سلام گرم و هماهنگ از سوی گروه، تصور قفس را در ذهنم کاملاً از بین برد اما هنوز یک ترس دیگر باقی بود... در روزهای پیش رو بر من چه خواهد گذشت؟»

این پاراگراف، بخشی از دل نوشته‌ی یک بیمار مبتلا به اعتیاد به مواد است که سه سال از آغاز درمانش گذشته است و در حال حاضر در دوره پیگیری درمان به سر می‌برد. این بیمار در جمله آخر، نکته مهمی را بیان می‌کند که دغدغه بسیاری از بیماران است: « با شروع سفر درمان چه وضعیتی در انتظار آنها خواهد بود؟». پاسخ به این نگرانی نه تنها ترس از دوران ناشناخته درمان را کاهش می‌دهد بلکه بیماران و خانواده‌های آنها را با اوج و فرودهای متداول در دوره درمان و فرصتها و مخاطرات آن آشنا می‌کند و احتمال پای‌بندی و ماندن در مسیر درمان را افزایش می‌دهد.

برای درمان اعتیاد، اراده مهم و لازم است اما کافی نیست، به عبارت دیگر اراده به تنهایی کاری از پیش نمی‌برد بلکه همراهی اراده همگانی با افزایش آگاهی است که احتمال موفقیت در درمان را افزایش می‌دهد. آگاهی به ما کمک می‌کند تا بدانیم برای تغییر در سبک زندگی و رها شدن از دام اعتیاد انجام چه اقداماتی لازم است، ما را راهنمایی می‌کند تا بدانیم در مسیر درمان باید انتظار چه رفتارها و تغییراتی را داشته باشیم و نیز بفهمیم چه نشانه‌هایی در طی دوره درمان طبیعی هستند و چه نشانه‌هایی علامت خطر عود محسوب می شوند. در این مقاله ما مراحل سفر درمان اعتیاد به مواد را مورد بررسی قرار می‌دهیم.

برای کسانی که می‌خواهند درمان اعتیاد را آغاز کنند، درمان واژه‌ای است که احساس ناراحتی، پریشانی و از همه مهمتر میلی شدید و در عین حال بازداری شده برای مصرف ماده اعتیاد آور را با خود به یدک می‌کشد. این طرز تلقی تا حدودی درست است اما گویای تمام ماجرا نیست. واقعیت این است که اگر طی مسیر درمان تحت نظارت تیم تخصصی و با حمایت مناسب اطرافیان صورت گیرد، تماماً درد و رنج نخواهد بود و دوره‌هایی از حال خوب نیز تجربه خواهد شد.

درمان اعتیاد شامل پنج مرحله می‌باشد:

مرحله اول، مرحله کناره‌گیری است. این مرحله بسته به نوع ماده‌ای که مصرف می‌شده می‌تواند از صفر تا 15 روز طول بکشد. در این مرحله مغز تلاش خود را آغاز می‌کند تا آسیبهای ناشی از مصرف ماده را ترمیم نماید. در این میان می‌بینیم بیمار از احساس خستگی، مشکلات حافظه، میل به مصرف، درد، اضطراب، افسردگی، کاهش انرژی، بی‌خوابی، تحریک‌پذیری و غیره شکایت می‌کند. به عبارت دیگر، اینها علائمی هستند که در مرحله اول درمان طبیعی محسوب می‌شوند و از روند خوب و صحیح درمان حکایت می‌کنند. یعنی در این مرحله این احساسهای بد، یک نشانه خوب محسوب می‌شوند که فرد را به مرحله بعدی رهنمون می‌سازند.

مرحله دوم، مرحله ماه عسل است. این مرحله، نشانه‌هایی دارد که متضاد مرحله قبل است. یعنی در این مرحله نه تنها احساس بد وجود ندارد بلکه احساس انرژی، خوش بینی و اعتماد به‌نفس بیش از حد هم در بیمار ظاهر می‌شود ( به دلیل همین احساسهای خوشایند، مرحله ماه عسل نامگذاری شده است). این مرحله که در بعضی مواد هست و در بعضی از مواد هم نیست،  از روز 16م تا روز 45م طول می‌کشد. در این مرحله مغز بخش اعظم ترمیمها را انجام داده و به همین دلیل بیماران احساس فوق العاده خوبی دارند. البته بیماران به دلیل احساس اعتماد بیش از حدی که به توانایی خودشان برای پاک ماندن پیدا می‌کنند، در معرض عود قرار دارند. برای اجتناب از عود توصیه می‌شود بیمار با کمک درمانگر عوامل خطرساز را مورد تحلیل و شناسایی قرار دهد.

مرحله سوم، مرحله دیوار است که از روز 46م تا روز 120م طول می‌کشد. در اینجا خوش‌بینی افراطی مرحله قبل از بین می‌رود و احساس بی‌روحیه بودن، جای آن را می‌گیرد. در این مرحله نیز احتمال عود وجود دارد. نکته مهم در این مرحله آگاهی از این مسئله است که بی‌روحیه بودن نشانه‌ای از پیش رفتن درمان است و ملاحظه آنها در فرد نباید به معنای شکست درمان و ضعف شخصیتی بیمار تلقی شود.

به یاد داشته باشیم مرحله دیوار دشوارترین مرحله در درمان اعتیاد است و اگر علائم روانشناختی که در این مرحله دیده می‌شوند به نحو صحیحی مدیریت نشوند می‌توانند به توقف فرایند درمان منجر شوند.

مرحله چهارم، مرحله سازگاری است. در طی این مرحله که از روز 121م تا روز 180م طول می‌کشد فرد می‌پذیرد که تغییر، تلاشی مستمر و طولانی  است. در این مرحله انرژی و خُلق فرد به روند رو به بهبود خود ادامه می‌دهد به طوریکه فرد احساس می‌کند که میل اجباری به مصرف نسبت به قبل در او کمتر شده و در عین حال به دلیل بینشی که نسبت به ماهیت درمان پیدا کرده است می‌داند که برای نگهداری موفقیتهایی که تاکنون به دست آورده لازم است همچنان به درمان ادامه دهد. در این مرحله نیز احتمال عود وجود دارد چرا که مشکلات شناختی که از مسائل مورد انتظار در این مرحله است، می‌تواند توانایی فرد را برای ماندن در مسیر درمان به چالش بکشد. در اینجا نیز بهره‌گیری از کمک متخصصان، به پیشگیری از عود کمک می‌کند.

مرحله پنجم، مرحله حل است. این مرحله از روز 180م و بعد از شش ماه پرهیز آغاز می‌شود و شامل حفظ تلاشهایی است که تا به حال برای پاک بودن انجام شده است. در این مرحله فرد در جلسات گروهی و انجام آزمایشهای مقتضی شرکت می‌کند. به دلیل اقدامات محافظتی در طی این دوره طولانی، احتمال عود کاهش می‌یابد البته این احتمال هیچگاه کاملاً از بین نمی‌رود. احتمال عود می‌تواند کم، متوسط یا شدید باشد و به همین دلیل درمان علاوه بر استمرار مراجعه به مرکز درمانی به خود نظارتی مداوم فرد بیمار نیز نیاز دارد.

همانطور که ملاحظه فرمودید، عود پدیده‌ای است که احتمال آن در همه مراحل درمان وجود دارد. در مقاله بعدی این پدیده را مورد بررسی بیشتر قرار خواهیم داد.

مطالب مرتبط:

مقابله با خزان بعد از طلاق!

داریم از هم دور می‌شویم!

صحنه‌های فیلتر لازم