ناتوانی یادگیری

اولین قدم برای تشخیص ناتوانی یادگیری بررسی مشکلات شنوایی یا بینایی است. بعد از آن فرد به یک روانشناس یا متخصص یادگیری معرفی می‌شود تا وی با استفاده از آزمایشات مخصوص به تشخیص این بیماری کمک کند. معمولاً این متخصصین می‌توانند نقاط ضعف و قدرت یادگیری فرد را بعلاوه ناتوانی‌های خاص او در یادگیری تشخیص دهند.

شما نمی‌توانید با نگاه کردن به کسی تشخیص دهید که وی دچار ناتوانی یادگیری است یا نه و این مسئله باعث می‌شود تشخیص این مسئله کمی دشوار باشد. ناتوانی یادگیری اولین بار زمانی نمود پیدا می‌کند که فرد در صحبت کردن، خواندن، نوشتن، حل مسائل ریاضی، برقراری ارتباط با پدر یا مادر و یا توجه کردن در کلاس درس مشکل داشته باشد.

اکثر ناتوانی‌های یادگیری در یکی از این دو دسته قرار می‌گیرد: کلامی و غیر کلامی.

یادگیری کلامی:

افرادی که دچار ناتوانی یادگیری کلامی هستند با کلمات چه نوشتنی و چه گفتنی مشکل دارند. متداول‌ترین و شناخته شده ترین نوع این ناتوانی، خوانش پریشی نام دارد که در آن فرد با تشخیص و پردازش حروف و صداهای مربوط به آن مشکل دارد. به این دلیل، افراد مبتلا به خوانش پریشی، با خواندن و نوشتن تکالیف خود مشکل دارند! برخی افراد که دچار ناتوانی یادگیری کلامی هستند ممکن است قادر به خواندن یا نوشتن در حد معمول باشند اما با بقیه جنبه‌های زبان مشکل دارند.

مثلاً ممکن است بتوانند یک جمله یا پاراگراف را به خوبی بلند بخوانند اما قادر نیستند مفهوم آنچه می‌خوانند را دریابند (در مورد چیزی که می‌خوانند تصویرسازی کنند). برخی دیگر از افراد با عمل نوشتن مشکل دارند به این صورت که مغزشان قادر به کنترل آنچه وارد آن می‌شود نیست از تکان دادن دست برای شکل دادن به حروف تا به خاطر آوردن قوانین گرامری صحیح مربوط به نوشتن یک جمله.

یادگیری غیرکلامی:

افرادی که دچار ناتوانی یادگیری غیرکلامی هستند، با پردازش آنچه می‌بینند مشکل دارند. آنان قادر به دریافت جزئیات تصویری مثل اعداد نوشته شده روی تخته سیاه و امثال این نیستند. مثلاً برخی از افراد مبتلا به ناتوانی یادگیری غیرکلامی ممکن است علامت (+) را با (-) اشتباه بگیرند.

یک وضعیت رفتاری که اختلال فزونکاری فقدان توجه (ADHD ) نامیده می‌شود، معمولاً با ناتوانی‌های یادگیری همراه است چون افراد مبتلا به این اختلال قادر به تمرکز کافی برای یادگیری و مطالعه نیستند. دانش آموزان مبتلا به اختلال فزونکاری فقدان توجه خیلی راحت حواسشان پرت می‌شود و در تمرکز کردن مشکل دارند. همچنین ممکن است بیش از اندازه فعال باشند و قادر به کنترل حرکات و تکانه های خود نباشند. عوامل ایجاد ناتوانی یادگیری هیچ‌کس نمی‌داند که دلیل اصلی ناتوانی یادگیری چیست. اما محققان تئوری‌هایی در مورد علت بروز این مشکل ارائه داده‌اند.

این تئوری‌ها از این قرار است:

1- تأثیرات ژنتیکی

2- تأثیرات محیطی

3- رشد مغز

از کجا باید فهمید که دانش آموز دچار ناتوانی یادگیری است؟

فقط به این دلیل که دانش آموز برای درس خواندن جهت یک امتحان مشکل دارد به این معنی نیست که دچار ناتوانی یادگیری می‌باشد. افراد مختلف روش‌های متفاوتی برای درس خواندن دارند. مثلاً بعضی افراد با انجام دادن و تمرین کردن یاد می‌گیرند، بعضی با گوش دادن (مثلاً در کلاس) و خیلی‌ها هم با خواندن مطالب. بعضی هم ذاتاً کندتر می‌خوانند یا یاد می‌گیرند؛ اما خیلی افراد مبتلا به ناتوانی یادگیری قبل از اینکه کسی تشخیص دهد دلیلی برای مشکل آن‌ها در یادگیری وجود دارد، آنان مدت زیادی دچار مشکل هستند.

برای اکثر افراد در دوران نوجوانی، اولین نشانه بارز اکثر ناتوانی‌های یادگیری زمانی اتفاق می‌افتد که متوجه می‌شوند مدت زمانی که برای درس خواندن وقت می‌گذارند با عملکرد آن‌ها مطابقت ندارد. یا فرد ممکن است احساس کند که اشکالی در او وجود دارد و یک جای کار لنگ می‌زند. اولین قدم برای تشخیص ناتوانی یادگیری بررسی مشکلات شنوایی یا بینایی است. بعد از آن فرد به یک روانشناس یا متخصص یادگیری معرفی می‌شود تا وی را با استفاده از آزمایشات مخصوص به تشخیص این بیماری کمک کند.

معمولاً این متخصصین می‌توانند نقاط ضعف و قدرت یادگیری فرد را بعلاوه ناتوانی‌های خاص او در یادگیری تشخیص دهند. گرچه تشخیص ناتوانی یادگیری ممکن است باعث ناراحتی فرد شود؛ اما در واقع اولین قدم در حل این مشکل است. وقتی متخصصی ناتوانی و مشکل خاص فرد را تشخیص داد، آن‌گاه او می‌تواند برای کنار آمدن با این مشکل، از استراتژی‌ها و داروهای خاصی استفاده کند.

پیمودن این مراحل برای کنترل این ناتوانی می‌تواند به برگشت اعتماد به نفس دانش آموز کمک کند. برخی از دانش آموزان که دچار ناتوانی یادگیری هستند چند ساعت در هفته برای یادگیری تکنیک‌های ویژه برای درس خواندن، یادداشت برداری یا تکنیک‌ها می‌تواند به آن‌ها برای جبران ناتوانیشان در یادگیری کمک کند، آنان باید با یک معلم مخصوص کار می‌کنند. اگر پزشکان تشخیص دادند که فرزند شما مبتلا به ناتوانی یادگیری هست، احتمالاً فقط در درس‌هایی به کمک نیاز دارد که بیشترین مشکل را در آن دارد.

مدرسه ممکن است کلاس‌های خاصی با معلمین متخصص داشته باشد که می‌تواند به فرزندتان جهت غلبه بر مشکل یادگیری کمک کند. بعضی از مدارس برنامه‌های خاصی برای چنین شاگردانی دارند که نقاط قوت و ضعف توانایی یادگیری فرد را می‌سنجد و برای انجام فعالیت‌های یادگیری جهت دانش آموز برنامه ریزی می‌کند. در این برنامه‌ها دانش آموز اوقاتی را در یک کلاس خصوصی با معلم می‌گذراند و روی یک درس خاص کار می‌کند.

معمولاً داروهایی هم برای این دانش آموزان تجویز می‌شود که توانایی و قدرت تمرکز و توجه آن‌ها را بالا می‌برد و به آنان برای کنترل رفتارها کمک می‌کند. درنهایت، واقعیت این است که ناتوانی یادگیری هیچ درمان قطعی ندارد. اما هیچ وقت برای کمک به مشکل دیر نیست. اکثر افراد مبتلا به ناتوانی یادگیری یاد می‌گیرند که چه طور با تفاوت‌های یادگیری خود کنار بیایند و استراتژی‌هایی می‌آموزند که به آن‌ها برای رسیدن به اهداف و آرزوهایشان کمک می‌کند.

مرکز یادگیری سایت تبیان - تهیه: مریم عرفانیان

تنظیم: مریم فروزان کیا