انسان مومن در لحظه مرگ چه کسانی را می‌بیند؟
انسان موجودی است مرکب از جسم و روح؛ جسم، جنبه حیوانی انسان است و روح نیز جنبه روحانی او و مرگ نیز به معنای جداشدن روح از بدن و جسم مادی و رفتن آن به عالمی دیگر است. در لحظه جدا شدن روح از بدن، به علت تعلق آن به این بدن، روح دچار عذاب شده و هر چه این تعلق بیشتر باید، ناراحتی آدمی بیشتر خواهد بود.
اگر به روایات ائمه معصومین(علیهم‌السلام) مراجعه کنیم، بیان کرده‌اند که این جان‌کندن برای مومنین بسیار گوارا و برای کفار و گنه‌کاران بسیار سخت و عذاب‌آور خواهد بود؛ هم‌چنین بیان شده در هنگام جداشدن روح شیعیان حقیقی، پنچ‌تن آل عبا(علیهم‌السلام) بر بالین او حاضر شده و او را کمک خواهند کرد.
برای نمونه ما به چند روایت اشاره می‌کنیم:
الف) روایاتی که بیان کرده‌اند جان‌دادن مومن بسیار آسان است و اهل بیت(علیهم‌السلام) به کمک او می‌آیند:
1. امام سجاد(علیه‌السلام) فرمودند: خداوند(عزو‌جل) می‌فرماید: «زمانی‌كه اجل محتوم مۆمن فرا رسد، من دو شاخه گل معطر از بهشت براى او می‌فرستم، یكى از آن‌ها «مُسْخیه» نام دارد و دیگرى «مُنْسیه». مُسْخیه، او را نسبت به مالش بی‌اعتنا کرده از همه آن‌ها می‌گذرد و مُنْسیه، نیز او را از تمام امور دنیایی به فراموشى و نسیان می‌اندازد».[1]
2. أبو‌بصیر می‌گوید: به حضرت صادق(علیه‌السلام) عرض كردم: فدایت شوم آیا انسان مومن هنگام جان دادن، از قبض روح خود ناراحت است؟ حضرت فرمودند: «سوگند به خدا كه چنین نیست». عرض كردم: چرا ناراحت نمی‌شود؟ حضرت فرمود: «چون زمان قبض روح مۆمن می‌رسد، رسول خدا(صلى‌الله‌علیه‌وآله)، أمیر‌المۆمنین، فاطمه، حسن، حسین و جمیع ائمه(علیهم‌السلام) در نزد او حاضر می‌شوند. و هم‌چنین جبرائیل و میكائیل و إسرافیل و عزرائیل نیز می‌آیند.
در این‌حال أمیر‌المۆمنین(علیه السلام) می‌فرماید: اى رسول خدا، این مۆمن از آن كسانى بوده كه محبت و ولایت ما را داشته است؛ بنابراین من هم او را دوست دارم. رسول خدا(صلی‌الله‌علیه‌وآله) نیز می‌فرماید: اى جبرائیل، این مۆمن از كسانى است كه على و ذریه‌ی او را دوست دارد؛ بنابراین من هم او را دوست دارم. جبرائیل نیز عین همین عبارت را به میكائیل و إسرافیل می‌گوید؛ سپس همه با هم به ملك‌الموت می‌گویند: این شخص دوست‌دار محمد و آل او بوده و داراى ولایت على و ذریه اوست(صلوات‌الله‌علیهم‌اجمعین) بنابراین با او به طریق رفق و مدارا رفتار کن.
ملك‌الموت در پاسخ می‌گوید: سوگند به آن خدایى كه شما را برگزید و مقام و منزلت داد و محمد(صلی‌الله‌علیه‌وآله) را از میان جمیع خلایق به نبوت انتخاب کرده و به رسالت اختصاص داد، من نسبت به او مهربان‌تر از یك پدر مهربان هستم، و شفقت من درباره او افزون‌تر از شفقت یك برادر شفیق است.
در این‌حال، ملك‌الموت در مقابل آن شخص قرار می‌گیرد و به او می‌گوید: آیا تو از عهده امانت خود بر آمدی و آن‌چه به عنوان گروگان در برابر این امانت داده بودى پس گرفتى؟ مۆمن در پاسخ می‌گوید: بلى. ملك‌الموت می‌گوید: به چه وسیله‌ای خود را از عهده آن امانت خارج كردى؟ مۆمن می‌گوید: به محبت محمد و آل محمد و به ولایت على بن أبى طالب و ذریه او(صلوات‌الله‌علیهم‌اجمعین).
ملك‌الموت می‌گوید: خداوند در مقابل این محبت و ولایت، دو چیز به تو عنایت می‌کند: اول آن‌كه از هر چه می‌ترسیدى، خدا تو را امان قرار خواهد داد؛ و دوم آن‌كه به هر چه میل و آرزو و امید داشتى، خدا به تو عنایت خواهد کرد؛ حال چشمان خود را باز كن و ببین در مقابل تو چیست؛ مۆمن دیدگان خود را می‌گشاید و رسول خدا و ائمه طاهرین(علیهم‌السلام) و فرشتگان مقرب الهى را می‌بیند و با دقت به یكى پس از دیگرى نظر می‌اندازد و براى او درى به سوى بهشت باز می‌شود که به آن نگاه می‌كند.
ملك‌الموت می‌گوید: این‌جا جایى است كه خدا براى تو معین کرده و این افراد رفقا و هم‌نشینان تو هستند. آیا دوست دارى كه به آن‌ها بپیوندى و با آن‌ها باشى، یا به دنیا برگردى؟ مۆمن می‌گوید: نه، دوست ندارم، هرگز نمی‌خواهم به دنیا برگردم.
سپس فرمود: در این‌حال، ندا كنندهاى از درون عرش می‌گوید: «اى نَفْسى كه در برابر محبت و ولایت و پذیرش إمامت محمد و وصیش و ائمه طاهرین(صلوات‌الله‌علیهم) آرام گرفتى و در مقام امن و امان آن‌ها درآمدى، رجوع كن به پروردگارت در حالی‌كه از تو راضى است به ولایت، پس داخل شو در زمره بندگان خاص خدا و داخل شو در بهشت خالص و پاك، بدون مختصر ناراحتى و رنجى كه تو را آزار دهد».[2]
ب) روایاتی که بیان کرده‌اند جان دادن کافران و گناه‌کاران بسیار سخت و عذاب آور است:
امام صادق(علیه‌السلام) فرمودند: «قبض روح کفار، مانند گزیدن افعی، و نیش‌زدن عقرب است، بلکه از آن شدیدتر. به حضرت عرض شد: بعضى از مردم می‌گویند: براى كفار جان‌دادن سخت‌تر از بریدن با اره و قیچی‌كردن با قیچی‌ها و خورد كردن با سنگ و گرداندن میله آسیا در كاسه چشم است. حضرت فرمودند: «بله همین‌طور است، ولى نه براى همه كافران؛ بلكه براى بعضى از آن‌ها و بعضى از گنه‌کاران. آیا نمی‌بینید كه بعضى از كافران و فاجران چه شدائدى را در سكرات مرگ می‌بینند؛ آن عذاب‌هایى كه فرشتگان مرگ به آن‌ها می‌دهند، از این عذاب‌ها سخت‌تر است».[3]
پی‌نوشت ها:
[1]. أمالی شیخ طوسی، ص 414
[2]. بحارالأنوار، ج 6، ص 162
[3]. عیونأخبارالرضا(علیه السلام)، ج 1، ص 274
بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان
منبع: رهروان ولایت
مطالب مرتبط:
