تبیان، دستیار زندگی
این کتاب از آثار و تالیفات محمد بن ابراهیم صدرالدین شیرازی است. این کتاب به زبان عربی نوشته شده است که مشتمل بر مباحث کلامی «الهیات، طبیعیات، کیفیت پیدایش و ظهور نفس ناطقه و مقامات و نهایات آن و مباحث نبوات و منامات» است. در اول کتاب اشاره اجمالی به مباحث
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

کتابی بنام المبدا و المعاد

ملاصدرا

این کتاب از آثار و تالیفات محمد بن ابراهیم صدرالدین شیرازی است. این کتاب به زبان عربی نوشته شده است که مشتمل بر مباحث کلامی «الهیات، طبیعیات، کیفیت پیدایش و ظهور نفس ناطقه و مقامات و نهایات آن و مباحث نبوات و منامات» است. در اول کتاب اشاره اجمالی به مباحث وجود شده است.


سبک کتاب به روش اسفار است هرچند در علم باری، معترض طریقه خود نشده و طریقه شیخ اشراق را بر سایر طرق در این زمینه (علم باری) ترجیح داده است.

حكیمان و متكلمان اسلامی هر یك بر اساس مشرب خویش در مسیر مبدأ و معاد كوشیده اند، كه صدرالمتالهین در میان فلاسفه اسلامی نقطه عطفی به شمار می رود. در این كتاب خواننده بعد از آن كه تا حدودی با مباحث استدلال و روش مشاء و كشفی روش اشراق آشنا شده با خلاصه و چكیده تحقیقات پیشینیان و ثمره افكار و انظار پیراسته از ابهام و اشكال كه در این كتاب آورده شده است آشنا شده و عصاره نتایج افكار حكما و معلمان را كه به وسیله سیر و سلوك برایشان حاصل شده است را دراینجا مشاهده خواهد كرد.

زندگینامه صدرالدین شیرازی (ملاصدرا)

محمدبن ابراهیم شیرازی ملقب به صدرالدین و مشهور به ملاصدرا یا صدرالمتالهین در حدود سال 979 یا 980 هجری قمری در شهر شیراز متولد شد. پدرش ابراهیم بن یحیی قوامی یکی از وزرای دولت صفویه و مردی با نفوذ و ثروتمند بود که با نهایت کوشش به تربیت و تعلیم یگانه پسر خود کمر همت بست. زندگانی ملاصدرا را می توان به سه دوره تقسیم نمود:

1- دوره طلبگی و تلمذ و بحث و مطالعه کتب قدما و آرای حکما در شیراز و اصفهان. در این دوره وی به تتبع و تفحص آرای فلاسفه و کلام و فلاسفه مشائی و اشراقی اشتغال داشت.

2- مرحله تهذیب نفس و ریاضت و مکاشفه در روستای کهک (در نزدیکی قم) که نهایتا به کشف حقایق ربانی و علوم الهی منجر گردید.

3- مرحله تالیف و تدریس در شیراز در مدرسه ای که الله وردی خان، والی فارس بنا نهاده بود. طی این دوره ملاصدرا تقریبا تمام آثار خود را تالیف کرد. ملاصدرا حکمت الهی و فلسفه اسلامی را وارد مرحله جدید کرد، وی در آنچه علم اعلی یا علم کلی یا فلسفه اولی یا حکمت الهی خوانده می شود و تنها همین بخش است که به حقیقت، فلسفه است و فلسفه حقیقی خوانده می شود، مقام فلاسفه پیش را تحت شعاع قرار داد، اصول و مبانی اولیه این فن را تغییر داد و آن را بر اصولی خلل ناپذیر استوار کرد.

آخوند تا پایان عمر در شیراز به تالیف و تدریس پرداخت و در این ایام هفت بار پای پیاده به مکه سفر کرد که در بازگشت از هفتمین سفر، در بصره در سال 1050 هجری قمری درگذشت.

مۆلف راه ادراك این گونه حقایق را ارتقاء نفس از عالم حس مى‏دانسته، مدت زیادى را چنانكه خود مى‏گوید: ص 382 - 380 به ریاضت پرداخته تا توانسته به حقایق این گونه مسائل از راه شهود دست یابد و سپس آنچه را از طریق شهود بدست آورده در قالب برهان درآورد

اساتید: شیخ بهاءالدین عاملی مشهور به شیخ بهایی، میرداماد، میرابوالقاسم فندرسکی عارف و زاهد و ریاضی دان بی همتای آن عصر و...

شاگردان: ملاصدرا شاگردان بسیاری را تربیت کرد اما از مشهورترین آنها: ملا محسن فیض کاشانی و مولا عبدالرزاق لاهیجی بودند که هر دو علاوه بر داشتن سمت شاگردی، داماد وی نیز بودند.

آثار: الحکمة المتعالیه (اسفار اربعه)، شرح الهدایة، المبدا و المعاد، حدوث العالم، المشاعر، شرح شفا، الشواهد الربوبیه، اجوبة المسائل، تفاسیر بعضی از سوره های قرآن کریم و...

شیوه مۆلف

بر مبناى نظریه اتحاد عالم و معلوم اصولاً ادراك حقیقى حقائق عوالم بالا براى انسان ممكن نیست جز از طریق ارتقاء وجود نفس به مرتبه وجود معلوم، روى این حساب نفس انسان تا به عالم حس و مظاهر آن تعلق خاطر دارد  از ادراك حقیقى عوالم بالا محروم است و فهم و ادراك او نسبت به حقایق این عوالم همانند فهم و ادراك كور مادرزاد نسبت به مشهودات عالم محسوسات است .

پس انسان براى فهم مسائل مبدأ و معاد نیاز به تولد دوم بلكه سوم دارد چنانچه از حضرت عیسى علیه السلام نقل است كه فرمود: لن یلج ملكوت السماء من لم یولد مرتین.

صدرالمتألهین به این نكته توجه كرده و در ص 93 در توجیه علم بارى از طریق اتحاد عالم و معلوم مى‏گوید... هو نمط آخر من الكلام لایصل إلیه أفهام جماهیر الأنام لأنه مرتقى عال و مقصد شریف غال و یحتاج دركه إلى فطرة ثانیة بل ثالثة.

بر این مبنا چون مۆلف راه ادراك این گونه حقایق را ارتقاء نفس از عالم حس مى‏دانسته، مدت زیادى را چنانكه خود مى‏گوید: ص 382 - 380 به ریاضت پرداخته تا توانسته به حقایق این گونه مسائل از راه شهود دست یابد و سپس آنچه را از طریق شهود بدست آورده در قالب برهان درآورد.

ملاصدرا

انگیزه تألیف

مسأله سازگارى علم و دین از مسائلى است كه همواره مورد بحث و گفتگوى دانشمندان بوده و هست به طورى كه مى‏توان گفت: علم كلام مولود همین اندیشه بوده است، این اندیشه نیز انگیزه نیرومندى براى دانشمندان بوده كه در اثبات سازگارى قلم زنند.

از جمله كسانى كه به انگیزه اثبات چنین ادعایى قلم زده و كتابى تألیف نموده‏اند، صدرالمتألهین است. او در مقدمه كتاب حاضر چنین مى‏گوید: لما رأیت التطابق ... والأصول الدینیة... و لاشك أن أفضل العلوم الإلهیة هو معرفة الله... و أفضل العلوم الطبیعیة معرفة النفس... فرأیت أن یشتمل كتابی على فنین... فن الربوبیات... و علم النفس... فإنهما من المقاصد التی هما أساس العلم والعرفان...

بر اساس عبارت فوق مى‏توان گفت: مۆلف، هم در اصل تألیف كتاب و هم در انتخاب موضوعات مورد بحث این كتاب، انگیزه‏اش بیان همین سازگارى علم و دین است و البته از عهده این مهم بخوبى برآمده است، از شاهكارهاى او در این زمینه اثبات معاد جسمانى است كه با بیان اصول هفتگانه‏اى سازگارى علم و دین را در زمینه معاد روشن مى‏سازد.

ساختاربندی کتاب:

مبدا و معاد که پس از اسفار از بزرگترین کتابهای ملاصدرا است دارای دو فن است، یکی در ربوبیات مشتمل بر بحث در اقسام وجود و ماهیت و مبحث معرفت باری تعالی و صفات و افعال او، دومی در مباحث نفس شناسی و معاد و نبوات. این کتاب از جهت داشتن مبحث نبوات بر اسفار موجود امتیاز دارد. ترجمه فارسی مبدا و معاد ملاصدرا در سال 1242 قمری به وسیله سیداحمد بن محمدحسینی اردکانی صورت گرفته است.

انسان براى فهم مسائل مبدأ و معاد نیاز به تولد دوم بلكه سوم دارد چنانچه از حضرت عیسى علیه السلام نقل است كه فرمود: لن یلج ملكوت السماء من لم یولد مرتین

- مقدمه

- فن اول در بیان ربوبیات:

- مقاله اول: در اشاره به مبدا وجود و به آنکه کدام وجود است که به مبدا اول اختصاص دارد و آنکه حق سبحانه واحد است که هیچ کثرت در آن نیست و بسیط است که ترکیب درباره او تحقق ندارد یعنی وحدتش غایت وحدت است و بساطتش نهایت بساطت. (شامل 12 فصل)

- مقاله دوم: در ذکر صفات واجب تعالی (شامل 12 فصل)

- مقاله سوم: در افعال باری تعالی (شامل 18 فصل)

- فن دوم در نظر مختص به معاد و کیفیت تربیت موجودات معادیه:

- مقاله اول: در بیان کیفیت تکون عائدات از عناصر (شامل 24 فصل)

- مقاله دوم: در معاد جسمانی (شامل 2 فصل)

- مقاله سوم: در قسمتی دیگر از بیان در تحقیق معاد از برای انسان بر اسلوب عرفانی و نمط شهودی به لسان اهل توحید (شامل 4 فصل)

- مقاله چهارم: در ذکر نبوات (شامل 12 فصل)

چاپ‏ها

كتاب مبدأ و معاد به دو گونه چاپ شده است، چاپ اول چاپ سنگى است كه تاریخ اتمام كتابت آن ذى القعده سال 1314 است، در حاشیه كتاب تا صفحه 152 تعلیقات ملا اسماعیل و حكیم سبزوارى و میرزا ابوالحسن جلوه و ملا اسدالله یزدى مصحح نسخه، ضمیمه به متن كتاب شده است.

این کتاب در سال 1362 نیز توسط انتشارات مجتمع دانشگاهی ادبیات و علوم انسانی در تهران به چاپ رسیده و منتشر گردیده است. ترجمه کتاب برعهده احمد حسینی اردکانی بوده است.

فرآوری: آمنه اسفندیاری 

بخش اعتقادات شیعه تبیان


منابع:

کتابخانه طهور

سایت دانشنامه اسلامی

کتاب قلم

مطالب مرتبط:

تاثیرمكتب فلسفی ملاصدرا بر متاخران

روز بزرگداشت ملاصدرا

قیامت از نظر ملاصدرا

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.