همه اخلاقشون بده غیر تو!!
امروزه انسان ها در پی یافتن فرمولی برای رسیدن به سازگاری و کم شدن عصبیت ها در خانواده خود می باشند، اما از این مسئله غافل اند که رسیدن به این مطلوبها فرمول چندان پیچیده ای ندارد و کلید راهیابی آن دست خودشان است.
باید گفت خُلق نیکو از توان‌مندی‌هایی است که عاملی بسیار مهم در سازگاری بین انسان‌ها و همچنین عامل تحکیم خانواده‌ها معرفی شده است. این توانمندی عامل محبوبیت انسان نزد خدا و خلق است و چون مردم از او بهره‌مند می‌گردند و خیرش به آن‌ها می‌رسد مرجع ایشان است. از این رو خداوند سبحان هیچ پیامبری را برنیانگیخت مگر اینکه این فضیلت در او کامل بود (گزیده کتاب جامع السعادات، ص 149.)
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) محبوب‌ترین مردمان در پیشگاه خداوند را خوش اخلاق‌ترین آن‌ها معرفی می‌کنند و میفرماید:
«أَحَبُّكُمْ إِلَى اللَّهِ تَعَالَى أَحْسَنُكُمْ أَخْلَاقاً.» (نورى، حسین بن محمد تقى، ج 9، ص 150؛)
ترجمه: کسانی از شما که بهترین اخلاق را دارند، محبوب‌ترین شما نزد خدایند.
امام علی علیه السلام دربارهاین توانمندی میفرماید:
الْخُلُقُ السَّجِیحُ أَحَدُ النِّعْمَتَیْن(تصنیف غرر الحكم و درر الكلم / / 254)
نیک خویی از بهترین نصیبها و نیکوترین خصلتها است.
آن حضرت در تشویق به رشد این توانمندی در انسان خطاب به کمیل میفرماید: ِّ
یَا كُمَیْلُ مُرْ أَهْلَكَ أَنْ یَرُوحُوا فِی كَسْبِ الْمَكَارِمِ وَ یُدْلِجُوا فِی حَاجَةِ مَنْ هُوَ نَائِمٌ
كمیل كسان خود را بگو تا پسین روز پى ورزیدن بزرگیها شوند و شب پى برآوردن نیاز خفتهها. (نهج البلاغه، قصار249)
از عوامل خُلق نیکو نسب پاک و طهارت باطنی خانواده است که آثار آن را می‌توان در رفتار انسان‌ها مشاهده کرد.
قرآن کریم میفرماید:
(وَ الْبَلَدُ الطَّیِّبُ یَخْرُجُ نَباتُهُ بِإِذْنِ رَبِّهِ وَ الَّذی خَبُثَ لا یَخْرُجُ إِلاَّ نَكِداً كَذلِكَ نُصَرِّفُ الْآیاتِ لِقَوْمٍ یَشْكُرُونَ)
اعراف/58؛ ترجمه: و زمین پاک [و آماده]، گیاهش به اذن پروردگارش بر می‌آید؛ و آن [زمینى] كه ناپاک [و نامناسب] است [گیاهش] جز اندک و بی‌فایده بر نمی‌آید. این گونه، آیات [خود] را براى گروهى كه شُكر می‌گزارند، گونهگون بیان می‌كنیم.
رفتار انسان‌ها نماد بیرونی شخصیّت او است، شخصیّت آدمی عمدتاً برخاسته از ویژگی‌هایی است که از خانواده (پدر، مادر) خویش به دست آورد. از این رو شرافت جایگاه تولد او نقش چشمگیری در رفتار نیک وی دارد. امام علی (علیه السلام) میفرماید:
«مَنْ كَرُمَ أَصْلُهُ حَسُنَ فِعْلُه» (كنز الفوائد، ج 1، ص 349)
ترجمه: کسی‌که کریم الاصل است و از شرافت خانوادگی برخوردار است رفتارش نیکو است.
به همین جهت پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمودند:
«إِیَّاكُمْ وَ خَضْرَاءَ الدِّمَنِ قِیلَ یَا رَسُولَ اللَّهِ وَ مَنْ خَضْرَاءُ الدِّمَنِ قَالَ الْمَرْأَةُ الْحَسْنَاءُ فِی مَنْبِتِ السَّوْء.»
(الفقه المنسوب إلى الإمام الرضا علیه السلام ص 234)
ترجمه: از گیاه سبزی که بر زباله‌ها روئیده شده است بپرهیزید، سوال شد: ای رسول خدا، مقصود از گیاه سبزی که بر زباله روییده است چیست؟ حضرت فرمودند: زن زیبایی که خانواده ای ناشایسته رشد کرده باشد.
برای فراگیر کردن خُلق نیکو و از بین بردن تندخویی‌ها و عصبانیت‌ها در جامعه و میان انسان‌ها یکی از عوامل که در منابع اسلامی بدان اشاره شده است میزان قرار دادن خود و جایگزین ساختن خود به جای دیگران مطرح شده است. درک کردن شرایط دیگران و عدم انتظار و توقّع بیجا به خصوص در مواقعی که افراد در شرایط حسّاس روحی و موقعیّت‌های تنش‌زا هستند، راه را برای کج خُلقی در برابر بسیاری از رفتارهای به ظاهر نامطلوب دیگران خواهد بست.
امام علی (علیه السلام) خطاب به فرزندشان امام حسن (علیه السلام) میفرماید:
«یَا بُنَیَّ اجْعَلْ نَفْسَكَ مِیزَاناً فِیمَا بَیْنَكَ وَ بَیْنَ غَیْرِكَ فَأَحْبِبْ لِغَیْرِكَ مَا تُحِبُّ لِنَفْسِكَ وَ اكْرَهْ لَهُ مَا تَكْرَهُ لَهَا وَ لَا تَظْلِمْ كَمَا لَا تُحِبُّ أَنْ تُظْلَمَ وَ أَحْسِنْ كَمَا تُحِبُّ أَنْ یُحْسَنَ إِلَیْك».
(نهج البلاغه، نامه /31؛ )
ترجمه: پسركم خود را میان خویش و دیگرى میزانى بشمار، پس آنچه براى خود دوست مىدارى براى جز خود دوست بدار. و آنچه تو را خوش نیاید براى او ناخوش بشمار. و ستم مكن چنانكه دوست ندارى بر تو ستم رود، و نیكى كن چنانكه دوست مىدارى به تو نیكى كنند.
آری خلق نیکو
پیوندهای دوستی را محکم و پایدار می کند.
ب: موجب افزایش طول عمر می گردد.
ج: روزی را زیاد می کند.
د: موقعیت اجتماعی انسان را بهبود می بخشد.
و: مشکلات و ناهمواری های زندگی را هموار می سازد.
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) می فرماید: «أقربُكُم مِنّى مَجلِساً یَومَ القِیامَةِ أحسنُكُم خُلْقاً وَخیرُكُم لاِهلِهِ؛ نزدیك ترین شما به من از نظر جایگاه در قیامت نیكوترینتان از جهت اخلاق و بهترینتان نسبت به خانواده اش مى باشد» (عیون اخبار الرضا:2 / 38، باب 31، حدیث 108؛ وسائل الشیعه: 12 / 153، باب 104، حدیث 15927).
در روایتى دیگر فرموده است: «أقربُكم مِنّى غَداً فِى المَوقِفِ أصدَقُكُم لِلحَدِیثِ وَأدّاكُم لِلأمانَةِ وَأحسَنُكُم خُلُقاً؛ نزدیك ترین شما به من در قیامت راستگوترینتان در گفتار و اداكننده ترینتان نسبت به امانت و نیكوترینتان از نظر اخلاق است». (مجموعه ى ورام: 2 / 31؛ بحار الانوار: 74 / 152، باب 7، حدیث 83 )
فاطمه زین الدینی
بخش نهج البلاغه تبیان
منابع:
نهج البلاغه
بحارالانوار
مجموعه ورام
وسائل الشیعه
عیون اخبار الرضا
الفقه المنسوب إلى الإمام الرضا علیه السلام
كنز الفوائد
تصنیف غرر الحكم و درر الكلم
گزیده کتاب جامع السعادات
مطالب مرتبط:
