تبیان، دستیار زندگی
گاهی جن و شیطان، مفهوم وسیعی دارندو شامل نفس امّاره قوای واهمه، تخیل نفسانی و لذات دنیوی، ریاسات وهمیه، حشرات موذی و انسان‏های فاسد و... كه لشكریان شیطان هستند؛ می‏باشند به عنوان مثال، حضرت علی‏ ـ علیه السّلام ـ می‏فرماید: از قسمت شكسته ظرف و دستگیره آن آ
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

عمر شیطان نیز به سر خواهد رسید؟

شیطان

یكی از موجوداتی كه از دیده‏ها پنهان است، اما دارای وجود خارجی است؛ شیطان می‏باشد. واژه‌ی «شیطان»، از ماده «شطن» یا «یشطن» به معنای خبیث و پست و دور شدن، آمده است و به هر موجودی سركش و متمرد اطلاق می‏شود. اعم از، انسان، جن و یا جنبندگان دیگر. پس شیطان اسم عام(اسم جنس) است اما "ابلیس(طالقانی، پرتوی از قرآن ص150) اسم خاص (علم) است كه حضرت آدم را سجده نكرد واكنون نیز با لشكر و منسوبین خود انسان‏ها را وسوسه و گمراه می‏كند.( تفسیر نمونه، تهران، دارالكتب الاسلامیه، ج 1، ص 191)

گاهی جن و شیطان، مفهوم وسیعی دارند و شامل نفس امّاره قوای واهمه، تخیل نفسانی و لذات دنیوی، ریاسات وهمیه، حشرات موذی و انسان‏های فاسد و... كه لشكریان شیطان هستند؛ می‏باشند به عنوان مثال، حضرت علی‏ ـ علیه السّلام ـ می‏فرماید: از قسمت شكسته ظرف و دستگیره آن آب نخورید زیرا شیطان به روی دستگیره و قسمت شكسته ظرف می‏نشیند(اصول كافی، ج 6، ص 385) یا در جای دیگر می‏فرماید: زیاد بن ابیه! از معاویه بترس! كه او شیطان است.( نهج البلاغه، خ 44)

هدف خداوند از خلقت شیطان

خلقت شیطان از آغاز، خلقت پاك و بی عیب بود و موجودی از مخلوقات خداوند بوده است. به همین دلیل سالیان دراز در صف مقربان درگاه خداوند و فرشتگان بزرگ جای گرفته بود. اگر چه از نظر آفرینش همانند آن‏ها نبود ولی با سوء استفاده از آزادی خود طغیان نموده و تكبر ورزیده و نسبت به خداوند تبارك و تعالی عصیان كرد، و پس از آن از درگاه خداوند رانده شده است.

در روایات باب ظهور و ایام پس از آن، مى‏خوانیم هر كس هر مقدار احتیاج دارد، از جیب برادر دینى‏اش بر مى‏دارد؛ از گرفتن سود نهى مى‏شود؛ كمك به برادران دینى اهمیّت فراوانى پیدا مى‏كند. طبیعى است كه چگونگى عمل به این احكام، خود امتحان بزرگى است؛ اینكه افراد در برابر این دستورات چگونه از خود واكنش نشان مى‏دهند. از این رو با وجود نفس اماره و شیوه متفاوت امتحان، با مرگ شیطان، راه براى امتحان انسانها بسته نمى‏شود

خداوند نام كسی را شیطان ننهاده است. امام رضا ـ علیه السّلام ـ در مورد نام اصلی شیطان می‏فرماید: «نام ابلیس "حرث یا حارث" بوده چون از رحمت خدا مأیوس شده است؛ ابلیس نامیده شد.»( سفینة البحار، ج 2، ص 99) با توجه به این، شیطان در خلقت اولیه همانند جنیان و انسان برای عبادت و رسیدن به رحمت الهی خلق شده است. اما بعد از دور شدن از رحمت الهی، مظهر گمراهی و ضلالت برای انسان‏ها شده است.

انسان بین خیر و شر، سعادت و شقاوت واقع شده است كه اگر این اجزاء متضاد در جهان عمل و در عالم فكر و احساس و درك متصور نباشد، هیچ وقت شقاوت و سعادت مفهوم و معنا و مصداق واقعی و حقیقی خود را نخواهد یافت و در نتیجه مشخص نمی‏شود چه كسانی سعادتمند و به كمال رسیده‏اند و چه كسانی نرسیده‏اند، انسان اگر بخواهد به معنای واقعی و كامل وجود داشته باشد باید در اطراف او عوامل شقاوت و سعادت پراكنده باشند تا بدین وسیله با اختیار و انتخاب، راه سعادت، سعادتمندی خود را پیدا و در نظام احسن، وجود كامل خود را بروز و ظهور دهد و همین طور با اختیار خود راه شقاوت و بدی را بپیماید. پس در عالم تشریع (قانونگذاری) برای رسیدگی به مقامات عالیه و داشتن ارواح طیبه، وجود ملائكه و خلقت این طایفه از مخلوقات الهیّه، بی ضرر و مناسب است، همین طور خلقت شیطان و ابلیس كه عاملی موثر در داشتن پلیدی و داشتن صفات خبیثه در انسانهاست، زیرا بنا به قاعده «تعرف الاشیاء بأضدادها» یعنی اشیاء با اضدادشان شناخته می‏شوند "تا علم به بدی و پلیدی در جهان نباشد و زشتیها در اوصاف انسان ظهوری نداشته باشد؛ تحقق اوصاف حسنه، جایگاه خود را نخواهد یافت و انسان ارزش و قدر زیبایی‏های روحی و معنوی را ندانسته و به آن دسترسی پیدا نخواهد كرد.

شیطان

عمر شیطان نیز پایان پذیر است

در بحار از کتاب «الانوار المضیئه» ضمن حدیث مرفوعی از اسحاق بن عمار آورده که گفت: از آن حضرت پرسیدم: این‏که خداوند به شیطان تا وقت معلوم مهلت داد و در کتاب خود فرموده: «فَإِنَّکَ مِنَ المُنْظَرِینَ إِلی یَوْمِ الوَقْتِ المَعْلُومِ»؛ (سوره حجر، آیه 37) البته تو از مهلت یافتگانی تا روز هنگام معیّن. چه وقت است؟ فرمود: وقت معلوم روز قیام قائم آل محمدعلیهم السلام است، هرگاه خداوند او را برانگیزد در مسجد کوفه باشد که ابلیس با خواری و زبونی می‏آید و می‏گوید: ای وای از این روزگار! آن‏گاه از پیشانی‏اش گرفته و گردنش زده می‏شود. آن هنگام روز وقت معلوم است که مهلت او به پایان می‏رسد. (بحار الانوار: 376:52).

خلقت شیطان از آغاز، خلقت پاك و بی عیب بود و موجودی از مخلوقات خداوند بوده است. به همین دلیل سالیان دراز در صف مقربان درگاه خداوند و فرشتگان بزرگ جای گرفته بود. اگر چه از نظر آفرینش همانند آن‏ها نبود ولی با سوء استفاده از آزادی خود طغیان نموده و تكبر ورزیده و نسبت به خداوند تبارك و تعالی عصیان كرد، و پس از آن از درگاه خداوند رانده شده است

آیا با مرگ شیطان اختیار دیگر معنایی نخواهد داشت؟

ممكن است تصور شود، چون دنیا محل امتحان انسان است و شیطان در این امتحانات نقش مهمى دارد و با وسوسه‏هایش انسان را به سوى بدى‏ها تحریك مى‏كند؛ از این رو با مرگ شیطان دیگر امتحان كردن معنى ندارد؛ چرا كه انسانها به دلیل اینكه انگیزه‏اى و دعوت كننده‏اى به كارهاى ناشایست ندارند، فقط كارهاى نیك انجام مى‏دهد. ولى باید توجه داشت، هر چند شیطان با اغواگرى‏هایش انسانها را در دام مى‏انداخت و باعث مى‏شد كه آدمیان راه تباهى را انتخاب كنند؛ امّا غیر از وسوسه‏هاى شیطان، كه عامل خارجى است، در درون انسان نیز نفس اماره وجود دارد، كه آدمى را به سوى گناه و نافرمانى سوق مى‏دهد؛ بنابراین همچنان امكان امتحان فراهم است. از سوى دیگر، هر چند دوران ظهور دوران درخشان عالم انسانیت است و شرك و كفر از روى كره زمین رخت بر مى‏بندد و مردم به راحتى مى‏توانند حركت كمالى خویش را شروع كنند؛ ولى باید توجه داشت كه مردمِ آن زمان نیز امتحان مى‏شوند؛ چرا كه اینان نیز داخل در جرگه انسانهاى داراى انتخاب و اختیارند؛ البته شكل و چگونگى امتحان فرق مى‏كند.به عنوان مثال، اگر به دانش‏آموز دوره راهنمایى گفته شود: در بعضى جلسات امتحان، كتابهایى نیز در اختیار افراد قرار مى‏گیرد، تعجب مى‏كند و نمى‏تواند چنین امرى را باور كند یا آن را دیگر امتحان نمى‏شمارد. ولى این مسئله براى یك دانشجو قابل درك و فهم است. بنابراین مى‏توان دو گونه امتحان در نظر گرفت، كه هر كدام دقت، ظرافت و سختى مناسب با زمان و موقعیت خاص خود را دارد. در روایات باب ظهور و ایام پس از آن، مى‏خوانیم هر كس هر مقدار احتیاج دارد، از جیب برادر دینى‏اش بر مى‏دارد؛ از گرفتن سود نهى مى‏شود؛ كمك به برادران دینى اهمیّت فراوانى پیدا مى‏كند. طبیعى است كه چگونگى عمل به این احكام، خود امتحان بزرگى است؛ اینكه افراد در برابر این دستورات چگونه از خود واكنش نشان مى‏دهند. از این رو با وجود نفس اماره و شیوه متفاوت امتحان، با مرگ شیطان، راه براى امتحان انسانها بسته نمى‏شود.

فراوری: محمدی       

بخش اعتقادات شیعه تبیان


منابع:

1)     مكیال المكارم فی فوائد الدعاء للقائم علیه السلام، محمدتقی اصفهانی

2)     سایت اندیشه قم

3)     موسسه جهانی سبطین

مطالب مرتبط:

تفاوت شیطان قرآن با شیطان شیطان پرستان

دوستان و دشمنان شیطان

شناختنامه شیطان

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.