بدون جهاد اجر شهید می خواهید؟
فصل بهار با همه زیبایی و طراوتش یاد مرگ را در انسان زنده می کند در این مقاله می خواهیم ارتباط مرگ و فصل بهار را بررسی کنیم.
مرگ یا خواب زمستانی
همان گونه که عالم دو فصل دارد، فصل خوابیدن و فصل مرگ زمستانی و فصل بیداری و فصل طراوت و شادابی، در کل عالم نیز همین طور است. کل نظام آفرینش که انسان زندگی می کند دو فصل دارد، یکی همین فصل دنیا که سرانجامش به خوابیدن و خواب زمستانی و مرگ منتهی می شود و دوم فصل بیداری که قیامت و رستاخیز و برخاستن و قیام در محضر عدل الهی است.
در آیات و روایات زنده شدن دوباره اشاره و تشبیه به بهار شده و قیامت و مرگ به دوران زمستان. و چنین آمده همان گونه که در زمستان طبیعت می میرد و در بهار دوباره زنده می شود "کذلک النشور" قیامت هم همین طوراست.
در فرمایش اهل بیت علیهم السلام این مطلب زیاد آمده است مثلاً از پیغمبر عظیم الشأن اسلام نقل شده که فرمود: "إذا رأیتم الربیع فاکثروا ذکر النشور" هر گاه بهار را مشاهده کردید، بهار که وارد شد زیاد به فکر نشور باشید که نشور هم شبیه بهار است.
همان گونه که باران های بهاری می بارد و آنچه زمین خورده سر بر می آورد و زنده می شود، باران نشور هم بر عالم می بارد و آنچه که در زمین پنهان شده، از اعمال و افراد همه سبز می شوند. انسان ها سبز می شوند در حالی که هم ظاهرشان سبز می شود و هم باطنشان. هم انسان روئیده هم عملش روئیده است یعنی انسان که در قیامت می روید با عملش می روید "یعرف المجرمون بسیماهم فیوخذ بالنواصی و الأقدام" برخلاف دنیا که انسان ها اعمالشان در چهره شان خوانده نمی شود، در آن روئیدن، انسان با عملش و با منویات درونیش می روید و ظاهر و باطنش سبز می شود.
به هر حال در روایات ما این مطلب زیاد وارد شده که یاد مرگ و یاد نشور با بیداری طبیعت گره خورده، همان گونه که طبیعت در زمستان می میرد و در بهار زنده می شود. انسان هم در دنیا می میرد و در قیامت زنده می شود.
امروزه در دنیا تلاش بر این است که از یاد مرگ و از مرگ فرار کنند و به تعبیری از زندگی لذت ببرند. به همین دلیل در برابر این گونه سخن ها و نوشتارها چراهای فراوانی از جمله: چرا خیلی از مواقع وارد این بحث می شوید و مردم را به یاد مرگ می اندازید؟ چرا بیشتر به زندگی توجه نمی کنید؟ چرا آن شادی و شادابی را در متن زندگی نمی خواهید نشان بدهید؟ و اصلاً یاد مرگ اهمیتی دارد؟ و ... پرسیده می شود.
این مطلب دو بعد و دو بخش دارد. یکی اینکه نگاه ما به مرگ چیست؟ آیا ما هم مرگ را همان گونه می بینیم که آنهایی که از آن فرار می کنند؟
این مستلزم این است که ما سوال دیگری را پاسخ بدهیم و آن اینکه حقیقت مرگ و ماهیت مرگ از منظر اسلام چیست؟ در آن سوال روشن خواهد شد که نگاهی که ما به مرگ داریم این است که ما مرگ را حیات می بینیم و مرگ را رویش و تولد می بینیم. اگر این طور شد کسی که می خواهد حیات و تکاپو و پویایی و زندگی و شادابی را ببیند باید در مرگ آن را جستجو کند.
بنابراین نکته اول بر می گردد به اینکه ما به مرگ چطور نگاه بکنیم؟
نکته دوم آثار فراوان تربیتی یاد مرگ است. یاد مرگ بسیار سازنده است. در روایات آمده که زیرک ترین شما کسانی هستند که به یاد مرگ باشند یا افضل شما، برترین شما کسانی هستند که چنین و چنان باشند.
سوال می کنند از پیغمبرصلی الله علیه و آله و سلم که آیا ممکن است انسان اجر شهید داشته باشد؟ می فرماید: بله اگر کسی زیاد به یاد مرگ باشد از این اجر بهره مند خواهد شد. در بعضی از روایات دیگر چنین آمده است:
از پیغمبر صلی الله علیه و آله و سلم نقل شده که فرمود: "أفضل الزهد فی الدنیا ذکر الموت" برترین زهدها در دنیا این است که انسان به یاد مرگ باشد.
"أفضل العبادة ذکر الموت" برترین عبادت ها در دنیا یاد مرگ است.
"أفضل التفکر ذکر الموت" در روایت دیگری از پیغمبر صلی الله علیه و آله و سلم نقل شده که فرمود:
"من أکثر ذکر الموت أحبّه الله".
از حضرت سوال کردن که هل یحشر مع الشهداء احد؟ آیا ممکن است کسی همراه شهدا و در زمره شهدا محشور بشود؟ "قال: نعم، من یذکرالموت بین الیوم و اللیلة عشرین مرة" هر که در شبانه روز بیست بار به یاد مرگ باشد همراه شهدا محشور می شود.
در روایت دیگری از پیغمبر صلی الله علیه و آله و سلم نقل شده که فرمود: "أتدرون من أکیسکم؟" می دانید زیرک ترین شما کیست؟ گفتند نه، پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: کسی که از همه بیشتر به یاد مرگ باشد، آن که بیشتر به یاد مرگ باشد زیرک ترین است "و أحسنکم إستعداداً له" و کسانی که بیشترین استعداد(آمادگی) را دارند.
آثار تربیتی یاد مرگ بسیار فراوان است یکی از آنها زهد است. زهد در دنیا به این معنا نیست که انسان کار نکند، تلاش نکند، تولید نکند، خیر. بلکه در عین تولید زاهد است، در عین دارا بودن زهد می ورزد. زهد واقعی زمانی است که انسان دارائی داشته باشد. زهد درباره کسی که نداشته باشد معنا نمی دهد. کسی که ندارد نمی تواند بگوید من دلبستگی ندارم. کسی که دارد اگر دل نبست زاهد است. اگر انسان خانه داشت، ثروت داشت ولی دل به آنها نبست این زهد واقعی است.
بنابراین معنای زهد این نیست که انسان کاری بکند که جامعه به سمت فقر و فلاکت برود بلکه جامعه باید ثروتمند باشد و ثروت داشته باشد. بس باید دنبال تولید ثروت بود منتها دل به ثروت نبست و اسیر ثروت نشد. این معنای زهد واقعی است.
خلاصه
نظام آفرینش که انسان در آن زندگی می کند دو فصل دارد، یکی مرگ و دیگری بیداری و قیامت است. بنا براین مرگ نوعی حیات و رویش و تولد است. اگر کسی حیات و تکاپو و پویایی و زندگی و شادابی را می خواهد باید در مرگ و یاد مرگ آن را پیدا کند. به همین دلیل در روایات سفارش شده مرگ را فراوان یاد کنید.
بازآوری: مریم جعفری
دکترای علوم قرآن و حدیث - مدرس دانشگاه
بخش اعتقادات شیعه تبیان
منبع: پاسخ به سوالات اعتقادی استاد محمدی، موجود در سایت رادیو معارف
مطالب مرتبط:
