ابوالحسن، چهارمین سفیر یار مهربان
نائبان خاص حضرت مهدی (عج) در عصر غیبت (٤)
«علی بن محمد سمری»
ابوالحسن علی بن محمد سمری, چهارمین و واپسین سفیر حضرت ولی عصر عجل الله فرجه الشریف است که پس از رحلت حسین بن روح به مقام سفارت منصوب شد و مدت سه سال عهده دار این منصب بود. سمری از خاندانی با ایمان و شیعه بوده است که در خدمت گزاری به «سازمان امامیه» از شهرت زیادی برخوردار بودند و همین اصالت خانوادگی او, باعث شد که در امر سفارت با مخالفت چندانی رو به رو نگردد.[1]
هر یک از سفرای چهارگانه پس از وفات نائب قبل به امر حضرت مهدی عجل الله فرجه الشریف, به مقام سفارت و نیابت نائل می گردید, و احدی از آنان جز با نصی از جانب امام زمان عجل الله فرجه الشریف, و انتصاب از سوی ایشان بدین مقام نرسیدند. و شیعیان نیز سخن آنان مبنی بر تصدی امر نیابت را نمی پذیرفتند؛ مگر آنکه نشانه و یا معجزه ای به دست هر یک از آنان از ناحیه صاحب الزمان عجل الله فرجه الشریف ظاهر می شد؛ که ظهور معجزه از سوی نواب و سفرای امام عجل الله فرجه الشریف دلالت بر صدق گفتار و صحت نیابت آنان داشت.[2]
علی بن محمد سمری از اصحاب نزدیک امام حسن عسگری علیه السلام بود و دوران نیابت ایشان با دو خلیفه عباسی «راضی و متقی» مصادف شد.[3] سمری فرصت زیادی نداشت؛ به همین دلیل مثل نواب قبلی نتوانست فعالیت های گسترده ای انجام دهد و تغییرات قابل ملاحظه ای در روابط خود و وکلا به وجود آورد؛ لیکن اعتقاد شیعیان به جلالت و وثاقت او, مثل دیگر نواب بود و وی مورد پذیرش و تسالم عموم شیعیان قرار گرفت.[4]
در روزهای بیماری علی بن محمد سمری از وی پرسیدند که به چه کسی ما را توصیه می کنی که بعد از تو در مسائل شرعی و حقوقی به او مراجعه کنیم؟ فرمود: «خدا مشیّتی دارد که آن را انجام خواهد داد.[5] و در روایت دیگری به نقل از احمد بن محمد صفوانی چنین آمده است: «در روزهای پایانی عمر محمد بن علی سمری, عده ای از شیعیان نزد او حاضر شدند و از وکیل بعدی حضرت ولی عصر عجل الله فرجه الشریف سوال نمودند و اینکه چه کسی جانشین ایشان خواهد بود, پس ایشان چیزی در این مورد بیان ننمود و گفته اند که به وی امر نشده بود که احدی را بعد خود برای این مقام وصیت کند».[6]
ابو محمد حسن بن احمد نقل می کند: چند روز قبل از وفات علی بن محمد سمری نزد او بودیم, و ایشان برای مردم توقیعی که از ناحیه مقدسه رسیده بود در آورد. متن توقیع شریف به خط حضرت مهدی عجل الله فرجه الشریف چنین بود:
«به نام خداوند بخشنده بخشایشگر, ای علی بن محمد سمری! خدا پاداش برادرانت را در سوگ تو افزون سازد که شش روز دیگر رحلت خواهی کرد؛ کارهایت را فراهم ساز و کسی را بر جانشینی خود برنگزین, و به کسی وصیت مکن که غیبت تامه (کبری) فرا رسیده است, دیگر تا روزی که خدای تبارک و تعالی بخواهد ظهوری نخواهد بود و آن مدت بس دراز و طولانی خواهد بود که دل ها را قساوت خواهد گرفت و زمین پر از ظلم و ستم خواهد شد. در این دوران برخی از شیعیان ادعای مشاهده (نیابت خاصّه) خواهند نمود؛ آگاه باشید که هر کس, پیش از خروج سفیانی و وقوع صیحه ی آسمانی, ادعای مشاهده (نیابت خاصّه) کند؛ دروغ گفته است که هیچ کار و اراده ای صورت نگیرد مگر به خواست خداوند بزرگ و بزرگوار».[7]
متن این توقیع شریف, نمایانگر پایان غیبت صغری و انقطاع نیابت خاصّه و آغاز غیبت کبری و نیابت عامه است. محمد بن علی سمری در نیمه ی ماه شعیان سال 329 ق رحلت نمود. [8]
با رحلت محمد بن علی سمری باب نیابت بسته شد و پایه های مرجعیت و غیبت کبری استوار گردید تا شیعیان در این مقطع حساس از نظر احکام اسلام بی سرپرست نمانند و با مراجعه به مراجع عالی قدر تقلید, وظائف شرعی خود را دریافته و بدان عمل کنند.
پی نوشت:
1. سلیمیان, خدامراد, پرسمان مهدویت, قم: شباب الجنه, چاپ دوم, 1385ش, ص108
2. ر.ک: مجلسى، محمد باقر, بحار الأنوارالجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، بیروت, مۆسسة الوفاء، 1404ه, ج51, ص362, ح9
3. طسوجی, محمد حسین, مهدی(عج) معجزه جاودان, قم, لاهیجی, چاپ اول, 1382ش, ص99
4. سلیمیان, پرسمان مهدویت, پیشین, ص108
5. مجلسى، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، پیشین, ج51, ص360
6. همان.
7. الطوسى, محمد بن حسن, الغیبة، قم، مۆسسه معارف اسلامى قم، 1411ق, ص 395و نیز: مجلسى، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، پیشین, ج51, ص360
8. ر.ک: همان, ص396, و نیز: مجلسى، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، پیشین, ج51, ص366
شهربانو زندلشنی
بخش مهدویت تبیان
مطالب مرتبط:
نیابت خاص حضرت مهدی(عجل الله فرجه)
ابوعمرو، اولین سفیر یار مهربان
ابوجعفر، دومین سفیر یار مهربان
