دولت مهدوی، دولتی فرهنگی است

امور فرهنگی در بسیاری از نظام‌های سیاسی ـ به خصوص نظام امامت ـ جایگاه ویژه‌ای دارد. زندگی فرهنگی در زمان امام مهدی (عج) چنان شکوفا می‌شود که در تمام تاریخ نظیر و مانندی همچون آن نمی‌توان یافت. دانش صحیح در هر خانه‌ای منتشر شده و حلقه‌های درس و بحث ـ هم برای مردان و هم برای زنان ـ در اجتماعات مختلف ایجاد خواهد شد. بسیاری از آموزه‌های نادرست علم که به اسم دین، تفسیر، حدیث، فلسفه و اندیشه رواج یافته، از بین خواهد رفت و درهای دانش ناب و خالص به روی مردم گشوده خواهد شد. اسلام در هر خانه و کوی برزنی رخنه می‌کند. استقبال مردم از آموزش قرآن و نماز جماعت و نماز جمعه بسیار چشمگیر و مساجد زیادی ساخته می‌شود. از سوی دیگر علم و صنعت پیشرفت چشمگیری داشته و اخلاق و دین همپای علم و خرد راهگشای زندگی انسان‌ها به سوی معنویت و عبودتی خواهد بود.

صنعت و پیشرفت علمی در کنار اخلاق

روایات، جهان را در روزگار امام مهدی (عج) جهانی متمدن و در اوج قدرت و پیشرفت علمی و تعالی اخلاقی معرفی می‌کنند. صنعت با وضعیت کنونی فرسنگ‌ها فاصله خواهد داشت. صنعت و پیشرفت در عین اینکه باعث رفاه و راحتی بشر است، مانعی برای دین‌داری و اخلاق‌گرایی و حرکت به سوی کمال و تعالی نخواهد بود و انسان را غرق در تجملات و لذات زودگذر و فساد و انحراف نخواهد کرد؛ زیرا خرد بشری رشد می‌یابد و هم اخلاق و رفتار او تغییر می‌کند و فهم و درک او از موقعیت خود و غایت زندگی‌اش تصحیح می‌شود.

از همین روست که در دولت مهدوی انسان‌ها چنان از نظر شخصیت پرورش می یابند که گویی غیر از انسان‌های پیشین هستند. کسانی که تا دیروز برای درهم و دیناری خون نزدیک‌ترین افراد خود را می‌ریختند، در آن زمان پول و ثروت و لذات مادی چنان در نظرشان بی‌ارزش و خوار می‌گردد که درخواست کردن آن را نشانه‌ای از پستی و دئانت طبع می‌دانند و این جز در پرتو کمال عقل و خرد بشری و تعمیق آموزه‌های دینی و اخلاقی به دست نمی‌آید.(1)

تربیت اخلاقی، بنیادی‌ترین کارکرد دولت مهدوی

مهم‌ترین و بنیادی‌ترین کارکرد دولت مهدوی تأمین سعادت واقعی مردم در رساندن جامعه به خیرات و فضایل و تلاش در رشد و بالندگی اخلاقی و معنوی انسان‌هاست. قیام امام مهدی (عج) و تشکیل دولت جهانی پس از رفع ریشه ستم‌ها، فسادها و ناراستی‌ها برای پرورش و تربیت انسان‌ها و تزکیه و تهذیب نفوس و تتمیم مکارم اخلاقی است.

انسان که جزء اصلی تشکیل جامعه صالح و سالم است، محور اصلی برنامه‌ریزی‌ها، قوانین، سیاست‌گذاری‌ها و علوم و دیگر مسائل جامعه می‌باشد. انسان برای اصلاح جامعه و تشکیل اجتماعی سالم ابتدا باید اصلاحات و تحولات را از دورن خود آغاز کند؛ زیرا تمام مسائل اقتصادی، سیاسی، جنگ، صلح، نیکی، زشتی، فساد، ستم و ... در اجتماع به انسان مربوط است. پس او با ایجاد انقلابی در درون خود می‌تواند در جامعه نیز انقلاب و تحول به وجود آورد و سمت و سوی همه چیز را به سوی هدف و مقصد اصلی (خدا) قرار دهد؛ امری که خلقت جهان بر اساس آن به پا داشته شده است.(2)

اقدامات اساسی فرهنگی

در هر جامعه‌ای بهترین برنامه‌ها و قوانین باید به دست بهترین و شایسته‌ترین افراد و جریان‌ها، اجرا و طرح‌ریزی شود. به همین دلیل ساختن انسان و پرورش و رشد افرادی صالح مقدمه اصلی برای تشکیل هر نظام صالح و انسانی است.(3)

امام مهدی (عج) ابتدا به تربیت انسان‌‌ها می‌پردازد تا دیگر برنامه‌های اجتماعی خود را به شایستگی انجام دهد؛ عدالت، دادگری، قانون‌مداری، دیگر دوستی و ... را در سطح جامعه پایدار سازد؛ کینه‌توزی را که خلقی شیطانی است و به جهت پایین بودن سطح فرهنگ انسانی می‌باشد، با رشد تربیت و تکامل عقل، به محبت و دوستی تبدیل کند و انسان‌دوستی را در روابط اجتماعی استوار سازد.

برای دفع نابسامانی‌ها، کاستی‌ها، زشتی‌ها و آلودگی‌ها باید اقدامی اساسی نمود و به تربیت روح و باطن انسان توجه کرد. در دولت کریمه مهدوی به این مشکل اساسی توجه می‌شود و روح و روان مردم تربیت می‌گردد و صفات پست و ناپسند روحی و باطنی انسان‌ها از بین می‌رود:

1. مبارزه با هواهای نفسانی:

در حدیثی می‌خوانیم: «[مهدی] مردمی را که از مسیر نورانی انبیا منحرف شده و از هوای نفس پیروی می‌کنند، به سوی هدایت بر می‌گرداند، در آن هنگام که مردم هدایت را به هوا و هوس خود ارجاع می‌نمایند».(4)

٢. از بین بردن زشتی‌‌ها و رذایل اخلاقی:

در حدیثی آمده است: «همه خیرها در آن زمان است که مهدی قیام می‌کند و همه این زشتی‌ها را از میان بر می‌دارد».(5)

٣. از بین بردن‌ کینه‌ها و دشمنی‌ها:

در حدیثی می‌خوانیم: «اگر قائم قیام کند ... کینه‌ها و دشمنی‌ها از سینه‌ها می‌رود».(6)

4. نهی ار منکرات و امر به معروف و نیکی‌ها:

«دنیا پایان نمی‌یابد تا اینکه خدای عزوجل مردی از ما اهل بیت را برانگیزد، او به کتاب خدا عمل می‌کند و زشتی در شما نمی‌بیند مگر اینکه از آن نهی می‌کند».(7)

در حدیث دیگری می‌خوانیم: «پیامبر و وصی او و قائم (هنگامی که قیام کند) مردم را امر به معروف و نهی از منکر می‌کند».(8)

5. از بین بردن روحیه آزمندی و طمع:

امام مهدی (عج) ابتدا به سیرت و فطرت انسان‌ها توجه می‌کند و با ولایت تکوینی خود و هدایت‌ها و ارشادات فراوان، بر دانش، معنویت و خردورزی آنان می‌افزاید؛ در نتیجه چشم بصیرت‌بین مردم باز شده و روحیه بی‌نیازی و استغنا و سیرت الهی آنان شکوفا می‌شود. در حدیثی در این‌باره می‌خوانیم:

«مهدی خطاب به مردم می‌فرماید: بیایید این همان متاع دنیاست که برای آن با خویشاوندان قطع رحم کردید، خون‌های حرام را ریختید، به حریم گناهکاران وارد شدید، مرتکب محرمات الهی گشتید. این ثروت‌ها را کلان کلان در اختیار مردم قرار می‌دهد که چنین رقم‌های درشت در تاریخ بخشش‌های جهان بی‌سابقه خواهد بود، زمین را پر از عدل و داد و نور(معنویت) می‌کند؛ آن‌چنان که مملو از جور و ستم و شر شده باشد».(9)

6. مداوای کوری، کری و گنگی روح:

در حدیثی در این‌باره آمده است: «بدانید اگر شما از منجی شرقی پیروی کنید، او شما را به راه و روش پیامبر راهنمایی می‌کند و از کوری و کری و گنگی نجات می‌دهد».(10)

منظور از درمان کوری، کری و گنگی مداوای روحی است که در نتیجه آن چشم و گوش و زبان روحشان گشوده می‌شود و بدون مانع و سرگشتگی، روش درست زندگی را کشف می‌کنند و مسئولیت‌ها و تعهدهای اجتماعی و فردی خویش را نیک می‌شناسند و راه را از بیراهه تمیز می‌دهند.(11)

٧. تکمیل و تقویت اخلاق:

در حدیثی آمده است: «هنگامی که قائم ما قیام کند، دستش را بر سر بندگان می‌گذارد و عقول آن‌ها را متمرکز ساخته و اخلاق‌شان را به کمال می‌رساند».(12)

این کارکرد موثرترین و ضروری‌ترین اقدامی است که یک دولت برای رشد و بالندگی جوامع و هدایت و ارشاد آن‌ها به سوی نیکی‌ها و فضایل می‌تواند انجام دهد و این دولت اخلاقی امام مهدی (عج) است که به تمام و کمال آن را به سامان می‌رساند.(13)

٨. دعوت به سنت و سیره نبوی:

در سخنی از رسول ‌خدا (صلی الله علیه و آله) می‌خوانیم: «مردم را به اطاعت من و دین من وادار می‌کند و به قرآن دعوتشان می‌نماید» (14) «و هیچ بدعتی نمی‌ماند که آن را از بین‌ می‌برد و هیچ سنتی نمی‌ماند مگر اینکه آن را بر پا می‌دارد».(15)

٩. اخذ پیمان ‌نامه اخلاقی از کارگزاران:

اخذ پیمان و بیعت اخلاقی از اصحاب و یاران از اقدامات مهم امام مهدی (عج) در آغاز ظهور است. این پیمان و بیعت بر اساس اصولی است که راه و رسم و شیوه امام را در حکومت تعیین می‌کند؛ همچون احترام به ارزش‌ها و حقوق انسانی، دوری از ظلمت احتکار، فساد، دعوت به ساده‌زیستی و ... .(16)

در انتظار دولت فرهنگی موعود

دولت دینی چه در حال و چه در آینده باید مفاسد و ناراستی‌های اخلاقی را مورد توجه قرار دهد و در ریشه‌کنی آن‌ها و ترویج فضایل اخلاقی کوشا باشد. از طرفی خود مردم نیز باید برای رویارویی و استقبال از دولت اخلاقی امام آماده باشند: «کسی که دوست‌ دارد از یاران قائم باشد، باید در انتظار ظهور باشد و حتی باید کارهایش را بر اساس تقوا، پاکی و اخلاق نیک انجام دهد».(17)

پی‌نوشت:

1.    طبسی، چشم‌اندازی به حکومت مهدوی، ص 178.

2.     رحیم کارگر، آینده جهان(دولت و سیاست در اندیشه مهدویت) ص 317.

3.     محمد حکیمی، عصر زندگی، ص 205.

4.     نهج‌البلاغه، خطبه 138.

5.     نعمانی، الغیبة، ص 205.

6.     بحارالانوار، ج52، ص 316.

7.     همان، ص 378.

8.     کافی، ج1، ص 429.

9.     بحارالانوار، ج52، ص 350.

10.   همان، ج51، ص 123.

11.   آینده جهان، ص 320.

12.   صافی گلپایگانی، منتخب‌الاثر، ص 322.

13.   آینده جهان، ص 322.

14.   حرعاملی، اثبات‌الهداة، ج3، ص 52.

15.   مفید، الارشاد، ج2، ص 385.

16.   ر.ک: آینده جهان، ص 236.

17.   کامل سلیمان، یوم‌الخلاص، ج2، ص 365.

بخش مهدویت تبیان

مطالب مرتبط:

کارکردهای دولت امام مهدی(عج)

بر سایه سار دولت کریمه

راهکارهای اخلاقی دولت مهدوی