تنها پشیمانی كافی نیست!!
با توبه و پشیمان شدن از عمل خلاف خداوند متعال گناه او را می بخشد لكن یكی از شرایط توبه آن است كه در مواردی جبران اشتباه بشود و تنها پشیمانی كافی نیست مثلاً اگر روزه ای گرفته نشده یا نمازی قضا شده است باید قضای نماز و روزه انجام گیرد و از خداوند طلب مغفرت گردد و یا اگر مالی از دیگری به سرقت رفته یا ضرری به كسی وارد شده است باید آن ضرر مالی جبران شود و از گناه آن توبه شود و در مورد غیبت اگر مفسده ای ندارد از شخص غیبت شده عذرخواهی شود و اگر عذرخواهی موجب ناراحتی بیشتر می گردد برای او از خداوند متعالی طلب مغفرت نماید
. (ر.ك استفتائات امام (ره), ج1, ص181, س198)واژه توبه یک واژه قرآنی و به معنای بازگشت است. در قرآن آمده «فمن تاب من بعد ظلمه واصلح فان الله یتوب علیه» (سوره مائده/آیه39)هر کسی توبه نماید پس از گناه و نیکوکار شود خداوند سوی او باز می گردد
توبه از بنده بازگشت به خداست و از خدا رضای از بنده پس از قهر و خشم و گویند توبه پشیمان شدن از گناه است یا از هر کار که بهتر از آن میتوانست و نکرد.
واجب بودن توبه
مرحوم نراقی در کتاب جامع السعادات در مورد وجوب توبه می گوید: توبه از همه گناهان واجب است به اجماع و نقل و عقل. اما اجماع- شكى در فراهم بودن آن نیست و اما نقل- مانند قول خداى تعالى: «وَ تُوبُوا الَى اللَّهِ جَمیعاً ایّهَا المُۆمِنُونَ لَعَلَّكُم تُفلِحُونَ» (سوره نور، 31) «اى مۆمنان همگى توبه به خدا برید (به سوى خدا بازگشت نمائید) شاید رستگار شوید».
و نیز قول او - تعالى-: «یا أَیّهَا الَّذینَ آمَنُوا تُوبُوا الَى اللَّهِ تَوبَةً نَصُوحاً عَسى رَبّكُم ان یُكَفّرَ عَنكُم سَیِّئاتِكُم» (سوره تحریم، 8) «اى كسانى كه ایمان آوردهاید به سوى خدا توبه كنید توبهاى صادقانه و صمیمانه شاید پروردگارتان بدیها (گناهان)تان را بپوشاند».
و معنى نصوح: خالص براى خداست كه از شوائب اغراض، از مال یا جاه یا ترس از سلطان یا عدم قدرت بر گناه و نداشتن اسباب آن، خالى باشد و این امر براى وجوب است، پس توبه به مقتضاى این دو آیه واجب است.
و اما عقل- كسى كه معنى وجوب و معنى توبه را بداند در ثبوت و تحقّق وجوب توبه شك نمىكند. بیان مطلب این است كه: معنى و حقیقت واجب چیزى است كه وصول به سعادت جاوید و نجات از هلاكت ابدى متوقّف بر آن است، و اگر سعادت و شقاوت به فعل و ترك چیزى تعلّق و ارتباط نداشته باشد وجوب آن معنى ندارد، پس واجب وسیله و دستاویزى است به سوى سعادت همیشگى. و شكّى نیست كه در خانه بقا و جاودانى سعادتى نخواهد بود مگر با لقاء خدا و انس به او، و هر كه از این دیدار و وصال محجوب باشد از مشاهده جلال و جمال الهى محروم خواهد بود، و او ناچار شقى و بدبخت است، هم به آتش فراق مىسوزد و هم به آتش دوزخ. امّا آنچه آدمى را از لقاء خدا دور مىكند چیزى جز پیروى از شهوات نفسانى و غضب و انس به این جهان فانى، كه از اینها به گناهان تعبیر مى‌شود، نیست. و انسان به دیدار خدا نزدیك نمىشود مگر آنكه دلبستگى به كالاى فریبنده این عالم را بگسلد و بكلّى به خدا روى آورد، و به وسیله پایدارى و مداومت ذكر در طلب انس به او باشد و با دوام و پیوستگى فكر در عظمت و جلال و جمال او به قدر توانائى محبّت او را بجوید. و شكّى نیست كه انصراف از راه دورى (از خدا) و شقاوت براى وصول به قرب (به خدا) و سعادت واجب است، و این حاصل نمىشود مگر با توبه كه عبارت است از علم و ندامت و عزم، و معنى واجب همین است، پس توبه قطعا واجب است. (علم اخلاق اسلامى(ترجمه جامع السعادات)، ج3، ص72 و 73)
جواب: با توبه و پشیمان شدن از عمل خلاف خداوند متعال گناه او را می بخشد لكن یكی از شرایط توبه آن است كه در مواردی جبران اشتباه بشود و تنها پشیمانی كافی نیست مثلاً اگر روزه ای گرفته نشده یا نمازی قضا شده است باید قضای نماز و روزه انجام گیرد و از خداوند طلب مغفرت گردد و یا اگر مالی از دیگری به سرقت رفته یا ضرری به كسی وارد شده است باید آن ضرر مالی جبران شود و از گناه آن توبه شود و در مورد غیبت اگر مفسده ای ندارد از شخص غیبت شده عذرخواهی شود و اگر عذرخواهی موجب ناراحتی بیشتر می گردد برای او از خداوند متعالی طلب مغفرت نماید. (ر.ك استفتائات امام (ره), ج1, ص181, س198)
جواب: راه توبه همیشه بر روی انسان باز است و انسان در هر زمانی و مكانی می تواند توبه كند البته توبه باید به گونه ای باشد كه انسان واقعاً از كارهای بد گذشته خود نادم باشد و از خدا بخواهد كه به او توفیق عبادت و ترك معصیت بدهد و همیشه خودش را به خدا بسپارد و اگر در گذشته عبادت واجبی را ترك كرده قضا كند و حقوق الناس را كه بر ذمه دارد بپردازد, خداوند به همه توفیق توبه را عنایت بفرماید. (ر.ك استفتائات امام (ره), ج3, ص585)
جواب: کسى که معصیتى کرده واجب است فوراً توبه کند و معناى توبه این است که با پشیمانى از گناهى که کرده تصمیم بگیرد تکرار نکند و اگر حق‌الناس است از عهده برآید و اگر حق‌الله است و قضا دارد، قضا نماید. (آیة الله خامنه ای دام ظله)
جواب: توبه حقیقى و جدى به پیشگاه خداوند غفار، موجب بخشیده شدن گناه (اگرچه كبیره باشد) مى‌شود و ناامید شدن از حضرت حق، خود گناه است ولى باید توجه داشت كه اگر حق الناس در میان است، باید پرداخت شود و نیز چنانچه حق الله از قبیل قضاى نماز یا روزه بر عهده شخص است باید جبران شود. (آیة الله خامنه ای دام ظله)
درباره گناه کبیره ای که می بایست بر آن حد جاری شود (مانند: زنا)، خود اجرای حد موضوعیت دارد. به این معنا که اگر بر چنین شخصی حد جاری شده باشد، چه توبه کرده باشد و یا خیر، به نظر برخی مراجع تقلید نمی تواند امام جماعت شود. اما اگر حدی (مانند: تازیانه) بر او جاری نشده است، مثلاً کسی متوجه گناه او نشده باشد، و توبه کرده باشد، اگر سایر شرایط امامت جماعت را داشته باشد، می تواند امام جماعت شود.
در هر حال پاسخ مراجع عظام تقلید به این شرح می باشد:
بنابر احتیاط واجب به کسى که حدّ شرعى بر او جارى شده، اقتدا ننمایند. (حضرات آیات: فاضل لنکرانی، خوئی، تبریزی، سیستانی، زنجانی، صافی، بهجت؛ توضیح المسائل (المحشى للإمام الخمینی)، ج1، ص 793 ذیل مسئله 1459)
آمنه اسفندیاری
بخش احکام اسلامی تبیان
منابع:
سایت اندیشه قم
سایت دانشنامه اسلامی
پایگاه اطلاع رسانی آیة الله خامنه ای دام ظله
سایت اسلام کوئیست
مطالب مرتبط:
