تبیان، دستیار زندگی
اسلام، به زندگى مادّى انسان توجّه كامل دارد و در رأس آنها نیازهاى غذایى است كه در این مورد، ده ها آیه و صدها حدیث آمده است. یكى از وظایف انبیا نیز بیان خوردنى‏ها و آشامیدنى‏هاى حلال و حرام براى مردم است.
عکس نویسنده
عکس نویسنده
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

نقش گام های شیطان در زندگی ما!

شیطان

اسلام، به زندگى مادّى انسان توجّه كامل دارد و در رأس آنها نیازهاى غذایى است كه در این مورد، ده ها آیه و صدها حدیث آمده است.

یكى از وظایف انبیاء نیز بیان خوردنى‏ها و آشامیدنى‏هاى حلال و حرام براى مردم است.


یا أَیُّهَا النَّاسُ كُلُوا مِمَّا فِی الْأَرْضِ حَلالاً طَیِّباً وَ لا تَتَّبِعُوا خُطُواتِ الشَّیْطانِ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُبِینٌ (بقره ـ 168)

اى مردم! از آنچه در زمین، حلال و پاكیزه است بخورید و از گام‏هاى (وسوسه انگیز) شیطان، پیروى نكنید. به راستى كه او دشمن آشكار شماست.

گام هاى شیطان!

در آیات گذشته نكوهش شدیدى از شرك و بت پرستى شده بود، یكى از انواع شرك این است كه انسان غیر خدا را قانون گذار بداند، و نظام تشریع و حلال و حرام را در اختیار او قرار دهد.

آیه مورد بحث، این عمل را یك كار شیطانی معرفى كرده، مى‏فرماید: " اى مردم از آنچه در زمین است حلال و پاكیزه بخورید" (یا أَیُّهَا النَّاسُ كُلُوا مِمَّا فِی الْأَرْضِ حَلالًا طَیِّباً).

" و از گام هاى شیطان پیروى نكنید، كه او دشمن آشكار شما است" (وَلا تَتَّبِعُوا خُطُواتِ الشَّیْطانِ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُبِینٌ).

قابل توجه اینكه خطاب هایى كه در قرآن مربوط به استفاده از غذاها است كم نیست، و معمولاً با دو قید " حلال " و " طیب " همراه است.

" حلال " چیزى است كه ممنوعیتى نداشته باشد، و " طیب " به چیزهاى پاكیزه گفته مى‏شود كه موافق طبع سالم انسانى است، نقطه مقابل" خبیث" كه طبع آدمى از آن تنفر دارد.

"خطوات" جمع "خطوة" (بر وزن قربه) به معنى گام و قدم است و خطوات شیطان گام هایى است كه شیطان براى وصول به هدف خود و اغواء مردم بر مى‏دارد.

جمله "لا تَتَّبِعُوا خُطُواتِ الشَّیْطانِ" در پنج مورد از قرآن مجید به چشم مى‏خورد كه دو مورد آن در مورد استفاده از غذاها و روزی هاى الهى است، و در واقع به انسان ها هشدار مى‏دهد كه این نعمت هاى حلال را در غیر مورد مصرف نكنند، و این نعمت هاى الهى را وسیله‏اى براى اطاعت و بندگى قرار دهند نه طغیان و فساد در ارض.

در تفسیر برهان از امام صادق علیه السلام نقل شده است كه شخصى به نام طارق، تصمیم گرفته بود تا از همسرش جدا شده و زندگى راهبانه‏اى داشته باشد. حضرت فرمودند: «ان هذا من خطوات الشیطان» این از گام‏هاى شیطان است

پیروى از این گام هاى شیطان در حقیقت همان چیزى است كه در آیات دیگر قرآن به دنبال دستور استفاده از غذاهاى حلال ذكر شده است مانند كُلُوا وَ اشْرَبُوا مِنْ رِزْقِ اللَّهِ وَ لا تَعْثَوْا فِی الْأَرْضِ مُفْسِدِینَ:" از روزی هاى الهى بخورید و بنوشید، اما فتنه و فساد در زمین به راه نیندازید" (بقره- 60).

و مانند كُلُوا مِنْ طَیِّباتِ ما رَزَقْناكُمْ وَ لا تَطْغَوْا فِیهِ" از روزی هاى پاكیزه‏اى كه به شما ارزانى داشته‏ایم بخورید، اما در آن طغیان و سركشى ننمائید"  (طه- 81).

خلاصه اینكه این مواهب و امكانات باید نیرویى بر اطاعت باشد، نه وسیله‏اى براى گناه.

جمله إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُبِینٌ كه متجاوز از ده بار در قرآن مجید به دنبال نام شیطان آمده است براى این است كه تمام نیروهاى انسان را براى مبارزه با این دشمن بزرگ و آشكار بسیج كند.

غذای حرام

نکته مهم این آیه:

همانطور که در بالا اشاره کردیم اسلام، همواره مردم را به بهره ‏بردن از نعمت‏هاى پاك و حلالِ خداوند، سفارش نموده و با هرگونه رهبانیّت و زهد بی جا مبارزه مى‏نماید. لذا هم خوردنى‏هاى ناسالم را از شیطان مى‏داند «إِنَّمَا الْخَمْرُ رِجْسٌ مِنْ عَمَلِ الشَّیْطانِ» (مائده، 90) و هم نخوردن‏ نابجا را گام شیطان مى‏داند «كُلُواوَ لا تَتَّبِعُوا خُطُواتِ الشَّیْطانِ» زیرا در برخى از نقل‏هاى تاریخى آمده است كه بعضى از طوائف عرب، قسمتى از زراعت و حیوانات را بدون دلیل بر خود حرام كرده بودند و گاهى نیز این تحریم‏ها را به خداوند نسبت مى‏دادند. آیه نازل شد تا رفع ابهام شود.

اسلام، به زندگى مادّى انسان توجّه كامل دارد و در رأس آنها نیازهاى غذایى است كه در این مورد، ده ها آیه و صدها حدیث آمده است.

یكى از وظایف انبیاء نیز بیان خوردنى‏ها و آشامیدنى‏هاى حلال و حرام براى مردم است.

معمولاً قرآن در كنار اجازه مصرف، شرطى را بیان كرده است. مثلًا در اینجا مى‏فرماید: «كُلُوا»، «حَلالًا طَیِّباً» همچنین مى‏فرماید: «كُلُوا وَ اشْرَبُوا» ، «وَ لا تَعْثَوْا فِی الْأَرْضِ مُفْسِدِینَ» (بقره، 60)

بخورید و بیاشامید ولى در زمین فساد نكنید.

در آیه دیگر مى‏فرماید: «كُلُوا وَ اشْرَبُوا وَ لا تُسْرِفُوا» (اعراف، 31)

بخورید و بیاشامید، ولى اسراف نكنید.

و در جاى دیگر مى‏فرماید: «فَكُلُوا مِنْها وَ أَطْعِمُوا» (حج، 28)

بخورید و اطعام كنید.

" حلال" چیزى است كه ممنوعیتى نداشته باشد، و" طیب" به چیزهاى پاكیزه گفته مى‏شود كه موافق طبع سالم انسانى است، نقطه مقابل" خبیث" كه طبع آدمى از آن تنفر دارد

در تفسیر برهان از امام صادق علیه السلام نقل شده است كه شخصى به نام طارق، تصمیم گرفته بود تا از همسرش جدا شده و زندگى راهبانه‏اى داشته باشد. حضرت فرمودند: «ان هذا من خطوات الشیطان» این از گام‏هاى شیطان است.

پیام‏های آیه:

شرط اساسى در مصرف، دو چیز است: حلال بودن، پاكیزه و دل‏پسند بودن. «كُلُوا»، «حَلالًا طَیِّباً»

2ـ اسلام با بعضى ریاضت‏ها مخالف است. «كُلُوا»

3ـ بهره‏گیرى از محرّمات و چیزهاى پلید و ناپاك، پیروى كردن از شیطان است. «كُلُوا» «حَلالًا طَیِّباً وَ لا تَتَّبِعُوا خُطُواتِ الشَّیْطانِ»

4ـ نیازهاى طبیعى بشر، زمینه‏اى براى انحراف و تسلّط شیطان است. باید ضمن‏ تأمین نیاز، به لغزش‏هاى آن توجّه داشت. «كُلُوا» «وَ لا تَتَّبِعُوا خُطُواتِ»

5ـ شیطان، انسان را قدم به قدم منحرف مى‏كند. باید از همان قدم اوّل مواظبت كرد. «خُطُواتِ الشَّیْطانِ»

6ـ شیطان براى انحراف مردم، از راه هاى گوناگونى وارد مى‏شود. «خُطُواتِ»

7ـ وادار نمودن مردم به استفاده از حرام‏ها و بازداشتن آنان از نعمت‏هاى حلال، نمودى از دشمنى آشكار شیطان است. «كُلُوا» «حَلالًا طَیِّباً» «إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُبِینٌ»

آمنه اسفندیاری

بخش قرآن تبیان


منابع:

تفسیر نور ج1

تفسیر نمونه ج 1

مطالب مرتبط:

مصادیقی از گام های شیطان در زندگی

ردپای شیطان در آیات قرآن کریم

پله پله سقوط با هوی‌پرستی