حضور زنان در مساجد جایز است؟
باید در نظر داشته باشید كه طبق روایات رفتن زن به مسجد فی نفسه، اشكال شرعی ندارد، آنچه اشكال دارد رفتن زن به مسجد، در حالتی است كه همسر یا پدر او به این امر راضی نباشند. لذا در روایات حكم وجوب رفتن به مسجد و نماز جمعه برای زنان به مستحب تبدیل شده است. یعنی مردان، البته بسته به فتوای مرجع تقلیدشان، واجب است در نماز جمعه و گاهی به فتوای برخی مراجع و در شرایط خاص در نماز جماعت مساجد شركت كنند، اما این وجوب از عهده زنان برداشته شده است. وگرنه حضور در اجتماع مسلمین همیشه محمود و پسندیده بوده است. به شرطی كه با واجب دیگری تداخل نداشته باشد
. (آیة الله خامنه ای ـ دام ظله)یکی از مسائلی که از دیرباز در میان مسلمانان مطرح بوده است، مسئله حضور زنان در مسجد و عرصه های اجتماعی است.
برخی مانع حضور زنان در عرصه های اجتماعی و از جمله حضور در مساجد می شدند و برخی دیگر آن را تجویز می کردند، و در این مورد برای زنان شأنی مساوی با مردان، در نظر می گرفتند.
زنان براى پرورش فرزندان در دامن خود بیش از مردان به راز و نیاز احتیاج دارند، چرا كه فرزندان، كانونى نیاز دارند كه هم آرام باشد و هم امین و هم پاک، كه ا ین هم در گروی داشتن ایمانى محكم، میّسر است .
از آن جایى كه زنان بیشتر اوقات خود را صرف كارهاى خانه و تربیت فرزندان شان مى كنند و گاهى نیز مشكلات زندگی، آنها را در تنگنا قرار مى دهد، نیاز دارند، تا به گوشه اى بروند و با خود خـلـوت كـنند و كمى آرامش بیابند.
در این راستا تجربه نشان داده كه اگر شخصى به بزرگ تر از خـود پـنـاه ببرد و با او درد دل كند، مۆثرتر است و مۆمنان هم، یگانه كسى را كه براى درد دل با او مـى شـنـاسند، خداى متعال است .جایى هم كه مناسب تر و نزدیک تر به خدا است مسجد مى باشد.
پس چه خوب است، آن كه قصد مسجد مى كند، به این امید كه آن جا خداوند نزدیک تر بـه بـنـده اش است و آسان تر به درد دل هایش توجه دارد، دل از همه چیز بِكند و فقط به خشنودى حـضـرتش توجه نماید. مسجد جایى است، كه با دعاها و راز و نیاز بنده، خداى بزرگ بسیار خرسند مى شود.
آنچه امروزه می تواند، برای زنان مۆمن و متعهد ما الگوی حقیقی و راهگشای فکری و عملی باشد، سیره و سخن پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) و پیشوایان معصوم (علیهم السلام) است. مسئله حضور زنان در صحنه های اجتماعی و از جمله حضور در مسجد، از جمله مسائلی است که در عصر معصومین (علیهم السلام) مورد ابتلاء بوده و آن انسان های الهی رهنمودهای مۆثری در این باره داشته اند.
مسجد رفتن زنان، در زمان پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله)
در زمان پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) و حتی از ابتدای انقلاب ایشان در شبه جزیره عربستان، زنان در عرصه های گوناگون زندگی حضور داشته اند. و هم پای مردانشان به تلاش و کوشش، مشغول بوده اند. حضور حضرت خدیجه (سلام الله علیها) در مسجد الحرام پیش از تشرّف به اسلام، نمونه ای از این حضور می باشد.
ابو یحیی ابن عفیف از جدش که تاجری مشهور به نام عفیف بوده است، نقل می کند: وقتی پای به مسجد الحرام نهادم، با منظره ای شگفت روبرو شدم، سه نفر را دیدم که در حال نماز خواندن بودند.
از إبن عباس پرسیدم: اینان کیستند؟
إبن عباس گفت: نفر ابتدایی کسی است که ادعای نبوت دارد، و مرد پشت سرش علی ابن ابیطالب (علیه السلام) می باشد و آن نیز همسر محمد (صلی الله علیه و آله)، خدیجه (سلام الله علیها) می باشد و غیر از اینها کسی را بر این آیین سراغ ندارم. (1)
این روند بعد از شکل گیری اسلام در مدینة النبی، دنبال شد و بانوانف همواره برای اقامه نماز، در مساجد حاضر می شدند.
علی ابن ابیطالب (علیه السلام) می فرمایند: زنان با پیامبر(صلی الله علیه و آله) نماز را به جای می آوردند. (2)
از روایات متعددی نیز مشخص می شود که زنان در نماز جماعت و مساجد، در زمان پیامبر (صلی الله علیه و آله) و ائمه معصومین (علیهم السلام) شرکت فعال و پویایی داشته اند. مانند روایتی از امام صادق (علیه السلام) که فرمودند: رسول خدا (صلی الله علیه و آله) صدای بچه را می شنید که گریه می کرد و او در نماز بود، پس نماز را سبک می کرد تا مادرش به سوی او رود. (3)
البته روایات در این زمینه بسیار است. ولیکن به دلیل جلوگیری از اطاله کلام از بیان این روایات خودداری می نماییم.
نظر مراجع بزرگ عظام
1. آیة الله خامنه ای (دام الظله):
باید در نظر داشته باشید كه طبق روایات رفتن زن به مسجد فی نفسه، اشكال شرعی ندارد، آنچه اشكال دارد رفتن زن به مسجد، در حالتی است كه همسر یا پدر او به این امر راضی نباشند. لذا در روایات حكم وجوب رفتن به مسجد و نماز جمعه برای زنان به مستحب تبدیل شده است. یعنی مردان، البته بسته به فتوای مرجع تقلیدشان، واجب است در نماز جمعه و گاهی به فتوای برخی مراجع و در شرایط خاص در نماز جماعت مساجد شركت كنند، اما این وجوب از عهده زنان برداشته شده است. وگرنه حضور در اجتماع مسلمین همیشه محمود و پسندیده بوده است. به شرطی كه با واجب دیگری تداخل نداشته باشد.
گاهی رفتن به مسجد همراه با مزاحمت هائی است،بطور كلی محفوظ ماندن زن ها مرجَّح است. البته برخی مواقع كه حاكم شرع دستور بر انجام كاری می دهد، قطعاً رضایت همسر یا پدر فرع بر آن امر خواهد بود. یعنی مثلاً اگر حاكم شرع بنا بر مصلحتی، مانند راهپیمایی های زمان انقلاب و نظایر آن، به حضور زنان و مردان در نماز جمعه یا راهپیمایی خاصی فرمان دهد، زنان مكلف به انجام دستور وی می باشند حتی اگر همسر یا پدرشان راضی بر این امر نباشند. چون در این مورد حكم شرعی اولویت دارد. (4)
2. امام خمینی (ره):
فرموده است: اگر (زنان) بتوانند کاملاً خود را از نامحرم حفظ کنند، بهتر است در مسجد نماز بخوانند. (5)
3. آیت اللّه مکارم شیرازی (دام الظله) می فرمایند:
برای زنها بهتر آن است که نماز را در خانه بخوانند، ولی اگر خود را از نامحرم به خوبی حفظ کنند، بهتر است در مسجد بخوانند. (6)
4. نظر مراجع عظام:
براى زن نماز خواندن درخانه، بلکه در اتاق عقب بهتر است، ولى اگر بتواند کاملاً خود را از نامحرم حفظ کند بهتر است در مسجد نماز بخواند.(7)
نتیجه
اسلام با حضور بانوان در عرصه های مختلف اجتماعی مخالف نیست و آن را منع نکرده است، بلکه وظیفه اصلی وی را مادری و تربیت و پرورش انسان های بزرگ و وارسته می داند؛ البته در کنار آن نیز به آنان اجازه داده تا با حفظ حریم و عفت و پاکدامنی و در پوششی محفوظ از تیر زهرآگین نگاه های هوس آلود آلوده دلان، در اجتماع حضور یابد و برای رشد و ترقی خود و جامعه گام بردارند.
پی نوشتها:
1. خصائص امیرالمۆمنین، صفحه45.
2. وسائل الشیعه، جلد5، صفحه213.
3. وسائل الشیعه، جلد5، صفحه47.
4. نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری (دام الظله)، معاونت مطالعات راهبردی.
5. امام خمینی (ره)، رساله توضیح المسائل، مسئله 893.
6. آیت الله مکارم شیرازی (دام الظله)، رساله توضیح المسائل، مسئله 817.
7. توضیح المسائل مراجع، مسأله 894.
سمیرا باقری
بخش احکام اسلامی تبیان
منابع:
خصائص امیرالمۆمنین، ﺝƒﺝ£مد ابن شعل ´ب نسائی.
وسائل الشیعه، شیخ صدوق.
توضیح المسائل مراجع عظام.
مطالب مرتبط:
