احکام و آداب حجاب و پوشش

حجاب برای کسب کرامت و احترام بیشتر زن وضع شده است؛ زیرا او را از تعرض افراد جلف و فاقد اخلاق مصون می دارد، پس حجاب محدودیت نیست، بلکه مصونیت است به گونه ای که هم مصونیت زن را در پی دارد و هم مصونیت جامعه را در آلوده شدن به گناه به همراه دارد.

اسلام، دینی بزرگ و همه جانبه است و برای تمام مسائل فردی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و ... برنامه دارد و احکامی را وضع کرده است. یکی از احکام و دستورات اسلام در حوزه فردی و اجتماعی و فرهنگی ، احکام پوشش و حجاب زنان و مردان است.

پوشش از دیر باز و حتی در زمان انسان های نخستین نیز برای انسان ها دغدغه و یک نیاز بوده است و انسان همواره درصدد استفاده از پوششی مناسب برای خود بوده است. برخی پوشش ها برای محفوظ ماندن از گرما و سرما است. برخی برای محافظت بدن است. برخی برای پوشاندن اعضای بدن است. و ...

پوششی که در ادیان و مذاهب و در کتاب آسمانی ما، قرآن آمده است، نوعی از پوشش است برای حفظ کرامت انسانی، حفظ صفات انسانی و مصون ماندن از هوا و هوس و ... و به طور کلی یک پوشش برای سعادت زندگی فردی و اجتماعی است، پوششی که در عین داشتن خصوصیات مورد نیاز یک پوشش، پوششی تعالی بخش و کامل باشد.

هدف اسلام از بیان نوع پوشش زنان و مردان، ارائه یک پوشش مناسب برای سعادت دنیوی و اخروی است.

مفهوم حجاب

واژه حجاب در لغت به معنای پرده، حاجب و چیزی است که میان دو چیز حایل و فاصله می شود. (1)

البته همان گونه که مفسران و محققان گفته اند، واژه حجاب به معنای پوشش زنان، اصطلاحی است که بیشتر در عصر ما پیدا شده و اصطلاحی جدید است. آن چه در گذشته ها در این مورد به کار می رفته، به ویژه در اصطلاح فقها، واژه ستر بود که به معنای پوشش است. (2)

فلسفه حجاب

فلسفه لزوم پوشش برای زنان بنا بر ویژگی های خاصی است که در خانم ها وجود دارد؛ زیرا زن مظهر جمال و مرد مظهر شیفتگی است. قهراً به زن باید بگویند خود را در معرض نمایش قرار نده نه به‏ مرد. لذا با این که دستور پوشیدن برای مردان (مثل زنان) مقرر نشده است عملاً مردان پوشیده تر از زنان از منزل بیرون می روند؛ زیرا تمایل مرد به نگاه کردن و چشم چرانی است نه به‏ خودنمایی، و بر عکس تمایل زن بیشتر به خودنمایی است نه به چشم چرانی.

تمایل‏ مرد به چشم چرانی، بیشتر زن را تحریک به خودنمایی می کند و به همین جهت ‏«تبرج‏» (بزک نمودن) از مختصات زنان است». (3)

بدون شک هر اندازه بدن زن پوشیده تر باشد نقش نیرومندترى در دورسازى دیدگان نظاره گر ایفا مى‏کند. اگر نگاه هاى آلوده را همچنان که در روایات آمده است «تیرهاى زهرآلود شیطان» بدانیم، پوشش زن همانند سپرى است که تیر از آن کمانه مى کند و منحرف مى شود و از اصابت و نفوذ در هدف باز مى ماند. بر عکس هر اندازه بدن زن برهنه تر باشد تیرهاى شیطانى را بیشتر متوجه خود ساخته و از آن آسیب خواهد دید؛ از همین رو می باشد که چادر را حجاب برتر شناخته اند؛ زیرا با وجود شرایط دیگر، بیشترین پوشش و مطمئن ترین مصونیت را به همراه مى آورد.

به این ترتیب نگه داشتن حجاب به دلیل بالا رفتن حفظ ارزش زن در برابر مرد می باشد. نگه داشتن حریم توسط زن، میان خود و مرد یکی از وسائل مرموزی بوده است که زن برای حفظ مقام و موقعیت خود در برابر مرد از آن استفاده کرده است. اگر حکم حجاب تأکید کرده که زن متین تر و با وقارتر و عفیف تر حرکت کند و خود را در معرض نمایش برای مردان نگذارد برای آن است که بر احترام زن افزوده ‏شود و همچون کالای بی ارزشی تلقی نگردد که به راحتی در اختیار همگان است. (4)

به عبارت دیگر حجاب برای کسب کرامت و احترام بیشتر زن وضع شده است؛ زیرا او را از تعرض افراد جلف و فاقد اخلاق مصون می دارد، پس حجاب محدودیت نیست، بلکه مصونیت است به گونه ای که هم مصونیت زن را در پی دارد و هم مصونیت جامعه را در آلوده شدن به گناه به همراه دارد.

احکام حجاب از دید مراجع عظام

از نظر شرعی هر لباسی که شرایط گفته شده در بالا را داشته باشد برای حجاب کافی است. یعنی اولا تمام بدن و موها غیر از صورت و دو دست تا مچ را بپوشاند و ثانیا مهیج، محرک، تنگ و چسبان نباشد و برآمدگی‌های بدن را بپوشاند. این گونه لباس برای حجاب کافی است اما به نظر علمای دین، چادر مشکی که در ایران و کشورهای عربی معمول است بهترین نوع حجاب و در واقع حجاب برتر است و دلیلش این است که چادر با رنگ سیاهی که دارد هیچگاه باعث جلب توجه نامحرم نمی‌شود و علاوه از آن، حالت چسبنده ندارد و تمام بدن را هم می‌پوشاند.

1.      امام خمینی (ره) می‌فرماید: زن باید تمام بدن را به استثناء دست ها، تا مچ و صورت از مرد نامحرم بپوشاند، و در حجاب لباس خاصى معتبر نیست، اگر چه پوشیدن چادر بهتر است و از لباس هایى كه جلب توجه نامحرم كند اجتناب شود. (5)

2.       مقام معظم رهبری می‌فرماید: حجاب برتر كه شما اشاره كردید كه مراد همین چادر ایرانى خود ماست حقیقتاً حجاب برتر است هیچ تردیدى در این نباید داشت. البته من هیچ وقت نگفتم كه چادر را در جایى اجبارى كنند، اما همیشه گفته ام كه چادر یك حجاب ایرانى است و زن ایرانى این را انتخاب كرده و خوب حجابى هم هست و مى‌تواند كاملاً حفاظ و حجاب داشته باشد. حالا بعضی ها هستند كه از هر چه ایرانى و خودى است ناراحتند و دلشان را مى‌زند دلشان مى‌خواهد سراغ چیزهایى بروند كه از خودى بودن دورتر است. )6)

3.       آیة الله بهجت (ره) می فرمایند: حجاب كامل همان چادر است.(7)

4.       آیة الله فاضل لنکرانی (ره) در پاسخ به این سوال که آیا استفاده از مقنعه و مانتو و روسرى بهتر است یا چادر؟ پاسخ داده است: استفاده از چادر بهتر است. (8)

5.       آیة الله شیخ جواد تبریزی (ره) در پاسخ به سۆالی درباره کراهت چادر مشکی،‌ می‌نویسند: چادر مشكى كراهت ندارد بلكه حجاب بهتر است، و كسانى هم كه پوشیدن لباس مشكى را مكروه مى‌دانند چادر و عباى مشكى را استثناء مى‌كنند و در آنها كراهت نیست. (9)

6.       آیة الله مکارم شیرازی دام ظله در این‌باره نوشته است: براى حجاب اسلامى كافى است كه تمام بدن را با لباس مناسب (بجز گردى صورت و دستها تا مچ) بپوشانند؛ ولى بى‌شك پوشیدن چادر به عنوان حجاب برتر خصوصاً در اماكن مذهبى مطلوبتر است.(10)

7.       آیة الله صافی گلپایگانی دام ظله می‌نویسد: چادر بهترین پوشش اسلامى است و با آن مفاتن بدن مستور و عفت جامعه حفظ مى‌شود. (11)

نتیجه

نگه داشتن حجاب به دلیل بالا رفتن حفظ ارزش زن در برابر مرد می باشد. نگه داشتن حریم توسط زن، میان خود و مرد یکی از وسائل مرموزی بوده است که زن برای حفظ مقام و موقعیت خود در برابر مرد از آن استفاده کرده است. بدین ترتیب بر زنان و مردان لازم است که در مقابل نامحرمان حجاب خود را رعایت نمایند. و برترین حجاب از دید مراجع عظام، همان چادر است.

پی نوشت ها:

1.       لسان العرب، ماده حجب.

2.       تفسیر نمونه، جلد 17، صفحه 402.

3.       مجموعه آثار جلد 19، مرتضی، مطهری، مسأله حجاب، ستر عورت.

4.       مجموعه آثار جلد 19، مرتضی، مطهری، مسأله حجاب، ستر عورت.

5.       امام خمینی، استفتائات جلد 3، صفحه 253.

6.       جلسه پرسش و پاسخ مدیران مسئول و سردبیران نشریات دانشجویی، مقام معظم رهبری،4/12/77.

7.       استفتائات، آیة الله بهجت (ره)، جلد4، صفحه 175.

8.       جامع المسائل، فاضل لنکرانی (ره)، جلد1، صفحه 450.

9.       استفتائات جدید، آیت الله تبریزی (دام ظله)، جلد2، صفحه371.

10.   استفتائات جدید، آیة الله مکارم شیرازی (دام ظله)،جلد2، صفحه348.

11.   جامع الاحکام، آیة الله صافی گلپایگانی (دام ظله)، جلد2، صفحه 16.

سمیرا باقری           

بخش احکام اسلامی تبیان

منابع:

لسان العرب.

تفسیر نمونه، آیة الله مکارم شیرازی (دام ظله).

سایت های مراجع عظام.

نرم افزار جامع التفاسیر.

مطالب مرتبط:

چگونه با نامحرم برخورد کنیم؟

مصائب اختلاط زن و مرد نامحرم

زیبا ترین دلیل من برای نگاه نکردن به نامحرم