مری
یکی از اعضای دستگاه گوارش که کمتر درباره آن صحبت میشود، اما امروزه به اهمیت آن بیشتر پی بردهاند، مری است. لولهای عضلانی که به صورت بسیار تخصصی، غذا را به معده انتقال میدهد. بروز کوچکترین اختلالی در حرکات مری، موجب بروز اختلال در عبور غذا و در نهایت سوء تغذیه میشود.
مِری یا سُرخنای (oesophagus) عضوی در بدن مهرهداران است که به صورت لولهای عضلانی کار رساندن غذا از حلق به معده را به عهده دارد. مری لولهای به طول 30 - 25 سانتیمتر و قطر آن حدود 5/2 سانتیمتر است و بیشترین قسمت آن در قفسه سینه قرار دارد. این مجرا از انتهای تحتانی حلق در محازات مهره ششم گردنی آغاز و در محازات مهره دهم سینهای وارد فضای شکمی میشود. مری در قسمت جلو با سطح پشتی لوب چپ کبد و در عقب با دیافراگم مجاورت دارد. این لوله حلق را به معده متصل میکند؛ این اتصال از راه سوراخی که توسط مری در دیافراگم ایجاد شده برقرار میشود و غذا از این طریق انتقال مییابد.
ورود غذا به مری
غذا از راه مری با کمک انقباضات موج مانندی که انقباضات کرم وار نامیده میشود انجام میگردد. در انتهای زیرین مری ماهیچهای صاف و حلقوی وجود دارد که از دیدگاه فیزیولوژیکی مانند یک دریچه عمل میکند. هنگامی که این ماهیچه در حالت استراحت قرار دارد غذا از مری به معده انتقال مییابد اما در حالت انقباض از ورود مواد درون معده به مری جلوگیری میکند. در انسان یک سوم فوقانی مری از جنس عضلات مخطط و بخش تحتانی آن از جنس عضلات صاف است.
مواد بلعیده شده پس از ورود به مری در اثر انقباضات سریع عضلات دیواره آن به معده میرسند. اپیتلیوم مخاط مری از نوع سنگفرشی مطبق غیر شاخی است. طبقه عضلانی در 3/1 فوقانی مری از نوع مخطط است. قسمت میانی مری شامل هردو نوع صاف و مخطط و 3/1 تحتانی مری فقط از عضلات صاف تشکیل شده است. مری مانند دهان و قسمتهای دیگر لوله گوارش از غشای مخاطی پوشیده است.
مخاط لغزنده مری این عضو را از خراشی كه ممكن است ذرات سفت موجود در لقمهی غذا روی دیواره مری وارد سازند، مصون نگه میدارد. در انتهای پایینی مری كه درست در زیر دیافراگم است، آخرین ماهیچه حلقوی عموماً به حالت انقباض دایم باقی میماند که به «اسفنكتر كاردیا» موسوم است. با ورود لقمه به انتهای مری، اسفنكتر كاردیا باز میشود و لقمه وارد معده میشود.
بیماریهای مری
بیماریهای مختلفی مانند دیسفاژی، آشالازی، اسپاسم منتشر مری، بلع دردناک، اسکلروز، ریفلاکس، ازوفاژیت و سرطان میتوانند مری را درگیر سازند. بیماری ریفلاکس معده به مری هنگامی رخ میدهد که عضله انتهای مری به طور کامل دهانه آن را نمیبندد و در نتیجه محتویات تحریککننده معده به داخل مری نشت میکنند. علائم این بیماری شامل سوزش سر دل و ترش کردن است. اگر این علائم بیماری را بیش از دو هفته داشته باشیم، ممکن است به ریفلاکس یا GERD مبتلا باشیم.
سرطان مری از کجا میآید؟
سرطان مری شایع ترین سرطان در مناطقی است که افراد عادت به نوشیدن چای داغ دارند. داغ نوشیدن چای یکی از مهمترین عوامل خطرساز این سرطان است. سرطان مری دومین سرطان شایع است. یک مطالعه نشان داد بر خلاف كشورهای غربی، در برخی مناطق کشور سرطان مری ارتباطی با مصرف سیگار و الكل ندارد، بنابراین لازم است برای واضحتر شدن عوامل خطر در چنین مناطقی، بررسیهایی در خصوص ارتباط سرطان مری با عوامل شناخته شده مانند نیتروزامینها و محتوای خاك و تولیدات كشاورزی منطقه و خصوصیات ژنتیكی بیماران در آینده صورت گیرد.
مرکز یادگیری سایت تبیان - تهیه: مرتضی عرفانیان
تنظیم: مریم فروزان کیا