شیوه‌ی تربیتی اسلام: تشویق ده برابر تنبیه
هر که نیکی آورد، پس برای او پاداشی ده برابر آن است و هرکه بدی آورد، جز مانند آن کیفر نخواهد دید و به آنان، هرگز ستم نخواهد شد.
آیه 160 سوره‌ی انعام:
«مَن جَآءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ اءَمْثَالِهَا وَمَن جَآءَ بِالسَّیِّئَةِ فَلاَ یُجْزَیَّ إِلا مثل‌ها وَهُمْ لاَ یُظْلَمُونَ»
هر که نیکی آورد، پس برای او پاداشی ده برابر آن است و هرکه بدی آورد، جز مانند آن کیفر نخواهد دید و به آنان، هرگز ستم نخواهد شد.
* از کلمه‌ی جاء استفاده می‌شود که پاداش و کیفر مورد بحث در این آیه، مربوط به دادگاه قیامت است؛ وگرنه چه بسا خلافی که با توبه محو یا به نیکی تبدیل شود، یبدّل اللّه سیّئاتهم حَسنات (فرقان، 70.)، یا مورد عفو قرار می‌گیرد، یَعفُو عن کثیر (مائده، 15)، و چه بسا نیکی‌ها که با ریا و عُجب و گناهان دیگر محو و حبط شود. پس عملی ملاک است که به صحنه‌ی قیامت آورده شود. جاء بالحسنة ... جاءبالسیّئة
* گرچه آیه‌ی مربوط به عمل نیک و بد است، ولی طبق روایت، آنکه نیّت خیر کند پاداش دارد، ولی نیّت سوء تا به مرحله عمل نرسد، کیفر ندارد و این فضل الهی است.
* در روایات آمده است: هر که در ماه، سه روز روزه بگیرد، گویا همه‌ی ماه را روزه گرفته است، زیرا هر روزش، ده روز حساب می‌شود. (عشر أمثالها)
* پاداش ده برابر، حداقل است. بعضی اعمال، در بعضی شرایط و برای بعضی افراد، پاداش تا هفتصد برابر، بلکه پاداش بی‌حساب هم دارد.
* از ده پاداش الهی، فقط یک قسمت مزد است و نُه قسمت دیگر فضل. فیوَفِّیهم اُجورهم و یزیدهم من فضله (نساء، 173)
* سۆال: اگر کیفر گنهکار، به اندازه‌ی گناه اوست، پس چرا یک روز روزه خوردن، شصت روز روزه کفّاره دارد؟
پاسخ: مقصود از مثل در آیه، از نظر عدد نیست، بلکه کیفیت و چگونگی است. اهمیت یک روز روزه ماه رمضان، برابر با 60 روز در غیر ماه رمضان است. مثل شب قدر که در اهمیت، بیش از هزار ماه است. این بیان اهمیت است، نه برتری عددی.
* در شیوه‌ی تربیتی اسلام، تشویق، ده برابر تنبیه است. (عشر امثال‌ها)
* تشویقِ چند برابر، ظلم نیست ولی کیفر بیش از حد، ظلم است. (فلایجزی الا مثل‌ها و هم لایظلمون)
* خداوند، در پاداش با فضل خود رفتار می‌کند، ولی در کیفر، با عدل. (عشر اءمثالها... الاّ مثل‌ها)
* عمل انسان، همیشه و همه جا همراه انسان است. (من جاء بالحسنة ... و من جاء بالسیّئة)
باشگاه خبرنگاران
