آیا مسئله غیبت مختص به امام عصر بوده است؟

غیبت آن حضرت سبب مى شود تا نفاق پنهان عده اى آشکار شود و ایمان حقیقى محبان و شیعیان واقعى امام (علیه السلام) در کوره ولایت امام غایب (عجل الله فرجه) از ناخالصى ها و دو رویى ها و سست مایه ها جدا و پاک شود، و در یک کلام مۆمن از منافق معلوم گردد.

علت غیبت امام زمان چیست؟

پیش از پرداختن به اسباب و علل غیبت امام مهدى (عجل الله فرجه)، لازم به ذکر است: از روایات چنین استفاده مى شود که علت وفلسفه واقعى غیبت آن امام بر بشر پوشیده است، و جز خدا وپیشوایان معصوم علیهم السلام کسى نسبت به آن اطلاع کافى وکامل ندارد. چنانکه عبد الله بن فضل هاشمى روایت کرده که از حضرت صادق شنیدم مى فرمود: (صاحب الامر غیبتى دارد که ناچار از آن است، به طورى که اهل باطل در آن تردید مى کنند.

عرض کردم: یا بن رسول الله! چرا غیبت مى کند؟ فرمود: به علتى که به ما اجازه نداده اند آشکار سازیم. عرض کردم: چه حکمتى در غیبت اوست؟ فرمود: همان حکمتى که در غیبت سفیران وحجتهاى پیش از او بوده است، حکمت غیبت قائم ظاهر نمى شود مگر بعد از آمدن خود او، چنان که حکمت سوراخ کردن کشتى توسط خضر وکشتن آن بچه وتعمیر دیوار، براى حضرت موسى (علیه السلام) ظاهر نگشت، مگر موقعى که خواستند از هم جدا شوند). (کمال الدین وتمام النعمه، شیخ صدوق، ص 482)

این روایت و روایات دیگر مثل این، اشاره دارد که علت واقعى غیبت حضرت را نمى توان گفت و هر سبب وعلتى که بیان مى گردد، هر چند مى تواند علت باشد، اما علت حقیقى نیست.

اما بعضى از علل غیبت حضرتش را که مى توان با اسناد به روایات ذکر نمود، بدین ترتیب مى باشند:

1- امتحان و آزمایش: غیبت آن حضرت سبب مى شود تا نفاق پنهان عده اى آشکار شود و ایمان حقیقى محبان و شیعیان واقعى امام (علیه السلام) در کوره ولایت امام غایب (عجل الله فرجه) از ناخالصى ها و دو رویى ها و سست مایه ها جدا و پاک شود، و در یک کلام مۆمن از منافق معلوم گردد.

جعفر جعفى گوید: به امام باقر (علیه السلام) عرض کردم: فرج شما کى خواهد رسید؟ فرمود: (هیهات، هیهات! فرج، نخواهد رسید تا شما غربال شوید (وسه بار تکرار کرد) وافراد آلوده بروند وافراد پاک ومخلص باقى بمانند). (بحار الانوار، ج 51، ص 113)

ونیز موسى بن جعفر (علیهما السلام) فرمود: (هنگامى که پنجمین فرزند امام هفتم غایب شد، مواظب دین خویش باشید، تا مبادا کسى شما را از دین خارج کند! اى پسرک من! براى صاحب الامر به ناچار غیبت خواهد بود، به طورى که عده اى از مۆمنین از عقیده خود بر مى گردند، همانا خدا به وسیله غیبت، بندگانش را (امتحان) مى نماید). (بحار الانوار، ج 51، ص 113)

2- بیعت نکردن با ستمکاران: در روایات متعددى، یکى از علل غیبت امام (علیه السلام) عدم بیعت با کسى بیان شده است. حسن بن فضال مى گوید: على بن موسى الرضا (علیه السلام) فرمود: گویا شیعیانم را مى بینم که هنگام مرگ سومین فرزندم (امام عسکرى) در جستجوى امام خود همه جا را مى گردند اما او را نمى یابند. عرض کردم: به چه دلیل؟ فرمود: زیرا امامشان غایب مى شود، عرض کردم: چرا غایب مى شود؟ فرمود: براى اینکه وقتى با شمشیر قیام نمود بیعت کسى در گردنش نباشد. (بحار الانوار، ج 51، ص 152)

3- ترس از گزند دشمنان: گفته شد که با تولد مهدى موعود (عجل الله فرجه) همه ستمگران وظالمان به وحشت افتادند، واز آنجا که مرگ وانقراض حکومت ظالمانه واعمال غیر انسانى خود را دردست پرتوان امام (علیه السلام) مى دانستند ومى دانند، لذا جان امام مهدى (عجل الله فرجه) تهدید مى شود، لذا در روایات یکى دیگر از غلل غیبت، حفظ جان حضرتش از تعرض وگزند دشمنان ذکر شده است؛ چنانکه زراره بن اعین از امام صادق (علیه السلام) روایت کند که فرمود: اى زراره! قائم ما ناچار از این است که غیبت کند. عرض کردم: براى چه؟ فرمود: از جان خود بیم وترس دارد. پس حضرت با دست به شکم خود اشاره کرد. (کمال الدین وتمام النعمه، شیخ صدوق، ص 342)

البته بدیهى است که این تماس با عدم اراده خداوند به ظهور آن حضرت توأم است، وگرنه او نیز مانند پدران بزرگوارش از کشته شدن در راه خدا ترسى ندارند.

شیخ طوسى (رحمة الله علیه) مى نویسد: هیچ علتى مانع از ظهور آن حضرت نیست، جز اینکه مى ترسد کشته شود. زیرا اگر جز این بود، جایز نبود که پنهان شود، بلکه ظاهر مى گشت وهر گونه ناراحتى وآزارى را متحمل مى شد. زیرا مقام رفیع امامان وهمچنین انبیاى عظام وبزرگوارى آنها، به واسطه ناملایماتى بود که در راه دین خدا متحمل مى شدند. (مهدى موعود، ترجمه ونگارش على دوانى، ص 852)

غیبت در انبیاء و پیشوایان گذشته

مسأله غیبت مختص به امام عصر -ارواحنا فداه- نبوده است، بلكه طبق بیان قرآن كریم و روایات فراوان تعدادی از پیشوایان گذشته نیز، از آن جمله: صالح، یونس، موسی، عیسی، خضر -علیهم السلام- و... به عللی و جهاتی غیبت اختیار كرده، و از انظار مردم پنهان می شدند!

ابوبصیر می گوید: از امام صادق ـ علیه السلام ـ شنیدم كه می فرمود (بحارالانوار ج51، ص146، باب 6، ح14(: تمام غیبتهای پیامبران در زندگی قائم ما اهلبیت نیز مو به مو جاری است می گوید: عرض كردم، آیا قائم از شما اهلبیت است؟ حضرت فرمود: ای ابو بصیر او پنجمین فرزندم پسرم موسی كاظم ـ علیه السلام ـ و فرزند بانوی كنیزان عالم است. غیبتش چندان طولانی گردد كه اهل باطل دچار تردید شوند، سپس خداوند او را ظاهر كرده و شرق و غرب جهان را به دست او بگشاید، و عیسی بن مریم از آسمان فرود آید و پشت سر او نماز گذارد، زمین با نور خداوند منور گردد، و جایی در روی زمین نمی ماند كه در آن غیر از خداوند عز و جل پرستش شود، همه ادیان باطل از میان برود، و فقط دین خدا می ماند، هر چند مشركین نپسندند!

نمونه هایی از غیبتهای پیشوایان گذشته

1ـ حضرت خضر: به تصریح قرآن كریم حضرت موسی قبل از دور، غیبش با او آشنا شده، از علم او بهرمند می‌شد، او با اینكه از دیدگان پنهان بود هرگز از حوادث و اوضاع زمان غفلت نداشت. و روی ولایت و اختیاراتی كه از جانب خدا به او داده شده بود در اموال و نفوس تصرّف می‌كرد و اوضاع را طبق مصالحی رهبری می‌نمود.

داستان وی با حضرت موسی ـ علیه السلام ـ در قرآن (ایات 59 تا 82 كهف) ذكر شده است.

2ـ غیبت حضرت موسی بن عمران (علیه السلام): طبق تصریح قرآن حضرت موسی چهل روز تمام از بنی اسرائیل دوری گزید (بقره/51 ـ اعراف/1452(. تا اینكه این مدت سپری شد و دوباره به سوی قومش برگشت.

3ـ و همچنین داستان یونس (علیه السلام): وقتی قوم او بر مخالفت خود افزودند و او را سرزنش كردند، حضرت یونس ـ علیه السلام ـ از میان آنها بیرون رفت به طوری كه هیچ كس نمی‌دانست او كجاست!

طبق تصریح قرآن كریم حضرت یونس مدتی در شكم ماهی محبوس و از دیدگان امت خود پنهان بود. (داستان حضرت یونس در سوره ی انبیاء، آیه 87 و صافات، آیه ی 140 به بعد آمده است(

خداوند او را به جهت مصلحتی در شكم ماهی زنده نگه داشت. سپس او را بیرون آورده و سالم به سوی قومش باز گردانید!

اینها نمونه هایی چند از غیبت انبیاء الهی بود.

سخن آخر اینکه:

با توجه به مطالب گذشته معلوم شد كه غیبت مختص به امام زمان (عج) نبوده است بلكه طبق بیان آیات و قرآن و روایات فراوان بعضی از انبیاء و اولیاء قبل از ایشان ـ مانند حضرت موسی، صالح، خضر، یونس، عیسی و...- نیز غیبت داشته اند.

بخش اعتقادات شیعه تبیان

منابع:

یكصد پرسش وپاسخ پیرامون امام زمان ـ علیرضا رجالى تهرانى

سایت تعلیمات اسلامی واشنگتن

مركز مطالعات و پژوهش های فرهنگی حوزه علمیه

سایت اندیشه قم

کمال الدین وتمام النعمه، شیخ صدوق

مطالب مرتبط:

شباهت امام عصر(عج) به حضرت نوح و حضرت الیاس

شباهت‌های حضرت مهدی(عج) و ادریس پیامبر

شباهت های امام عصر (عج) به انبیا علیهم السلام