مروری بر خواص تره‌فرنگی
تره فرنگی فشارخون بالا را کاهش می‌دهد. ترکیبی از ویتامینC، ویتامین B6، فولات، آهن و منگنز است. مصرف منظم آن، باعث افزایش کلسترول مفید و کاهش کلسترول مضر می‌شود. حفظ این تعادل در بدن لازم است زیرا مانع از تصلب شرایین، بیماری دیابتی قلبی، حمله قلبی و حتی سکته می‌شود.
تره فرنگی مانع از بروز سرطان تخمدان در خانم‌ها می‌شود. برای پیشگیری از نقص جنین، مصرف تره‌فرنگی که سرشار از فولات است، به زن باردار توصیه می‌شود. کلسیم موجود در آن در حفظ سیستم ساختاری اسکلت سالم موثر است.
خاصیت ضدعفونی‌کنندگی دارد و به بدن کمک می‌کند با عفونت و آلودگی مقابله کند. علائم سرماخوردگی، آنفلوانزا و تب یونجه را تسکین می‌بخشد.
مشخصات گیاه
تره‌فرنگی که در مصر، گیاه مقدس محسوب می‌شد، نمونه‌های خشک‌شده آن در مناطق باستان‌شناسی که به زمان مصر باستان بر می‌گردند کشف شده است. همچنین حکاکی‌ها و نقاشی‌های مشاهده شده بر روی دیوارها نشان می‌دهند که این گیاه بخشی از رژیم غذایی مصریان باستان بوده است. از تره‌فرنگی معمولاً به عنوان سبزی در بسیاری از کشورهای اروپایی، آمریکایی و آسیایی استفاده می‌شود. تره‌فرنگی گیاهی دو ساله، بلند و نازک با ساقه استوانه‌ای شکل مرکب از برگ‌های روی هم افتاده است که از گیاهی شبیه پیاز در خانواده آلیوم به دست می‌آید. گروه آلیوم یکی از گروه‌های سبزیجات است که به طور گسترده‌ای در دنیا کشت می‌شود و دارای کاربردهای پزشکی و پخت و پز به وسعت تاریخ و جهان می‌باشد.
ترکیبات موجود در تره‌فرنگی
تره‌فرنگی کالری کمی دارد. 100 گرم ساقه تازه آن حاوی 61 کیلوکالری انرژی است. به علاوه، ساقه بلند آن مقادیر خوبی فیبر محلول و غیر محلول دارد.
ویتامین‌ها و مواد معدنی موجود در تره‌فرنگی
* ویتامین A، ویتامین B1, B2,B6، ویتامین B9 (اسیدفولیک)، ویتامین C، ویتامین E، ویتامین k
* پتاسیم، آهن، کلسیم، منیزیم، منگنز، روی و سدیم (در ساقه)
1- فراکتان‌ها
فراکتان‌ها اجزای گیاهی غیرقابل‌هضمی هستند که در بدن تخمیر می‌شوند و به حفظ سلامتی روده به ویژه روده بزرگ کمک می‌کنند. فراکتان‌ها مسئول تکثیر باکتری‌های مفید و کاهش باکتری‌های مضر در روده، کاهش متابولیت‌های سمی و آنزیم‌های مخرب، جلوگیری از یبوست، حفاظت از عملکرد کبد، کاهش کلسترول خون، کاهش فشارخون و اثرات ضدسرطانی هستند.
2- فعالیت آنتی‌اکسیدانی
مطالعات نشان داده‌اند که بین مصرف میوه‌ها و سبزیجات حاوی مواد شیمیایی گیاهی و کاهش خطر ابتلا به برخی بیماری‌های مزمن ارتباط وجود دارد. تصور می‌شود که مواد شیمیایی گیاهی دارای فعالیت ضداکسیدانی بسیار عالی هستند که قابلیت خنثی‌سازی رادیکال‌های مضر آزاد را دارا می‌باشند. تره‌فرنگی دارای مقادیر زیادی ویتامین، مواد معدنی و دیگر آنتی‌اکسیدان‌های فلاونوئید فنولیک از قبیل کاروتین، زانتین و لوتئین و همچنین آنتی‌اکسیدان‌هایی از قبیل دیالیل دی‌سولفید، دیالیل تری‌سولفید و آلیل‌پروپیل دی‌سولفید می‌باشد. این ترکیبات توسط واکنش آنزیمی هنگام ضربه خوردن ساقه تره‌فرنگی (له کردن، بریدن و نظایر آن) به آلیسین تبدیل می‌شوند.
کاروتنوئید بسیار مهم در تره‌فرنگی زآکسانتین است که به خاطر نقش احتمالی
آن در بینایی و حفاظت در مقابل مشکلات چشمی از قبیل تخریب ماکولا و آب‌مروارید بسیار مورد مطالعه قرار گرفته است
محققین معتقدند که فعالیت آنتی‌اکسیدانی تره‌فرنگی به جلوگیری از ابتلا به تعدادی از بیماری‌های مزمن کمک می‌کند. به عنوان مثال آنتی‌اکسیدان‌ها ممکن است از طریق جلوگیری از اکسیداسیون چربی‌ها که بخشی از فرآیند تصلب شرایین (سفت شدن عروق ناشی از رسوب سلول‌های چربی در رگ‌ها) می‌باشد، در مقابل بیماری قلبی عروقی محافظت کنند. حمله رادیکال آزاد ممکن است منجر به ورود آسیب به DNA گردد (یکی از عوامل متعددی که می‌تواند به سرطان منتهی شود). همچنین آلیسین باعث کاهش تولید کلسترول از طریق جلوگیری از reductase enzymeHMG-CoA در سلول‌های کبد شده و به واسطه آزاد کردن اکسید نیتریک نیز مانع سفت شدن عروق (تصلب شرایین) می‌گردد و در نتیجه فشارخون را نیز کاهش می‌دهد. همچنین از تشکیل لخته پلاکت جلوگیری کرده و با تجزیه فیبرین در رگ‌های خونی به کاهش بیماری‌های عروقی و سکته کمک می‌کند. به علاوه کاروتنوئیدها، بدن را در مقابل آسیب ناشی از اکسیداسیون ناشی از نور ماورای بنفش محافظت می‌نمایند. احتمالاً این عمل دلیل برخی از اثرات حفاظتی آن‌ها بر سلامتی چشم نیز می‌باشد.
3- کاروتنوئیدها
کاروتنوئیدها گروهی از رنگدانه‌ها هستند که عامل ایجاد رنگ‌های قرمز، نارنجی و زرد در بسیاری از میوه‌ها و سبزیجات می‌باشند، بنابراین غالباً این رنگ‌ها توسط کلروفیل پوشیده می‌شوند مثل تره‌فرنگی. تره‌فرنگی حاوی سطح متوسطی از کاروتنوئیدها می‌باشد (گرچه مقدار آن نسبت به سبزیجات با رنگ زیاد مثل هویج یا کدوتنبل کمتر است).
کاروتنوئیدها به خاطر فعالیت آنتی‌اکسیدانی‌شان معروف هستند. بخش‌های سبز رنگ تره‌فرنگی منبع خوبی از کاروتنوئیدها از جمله کاروتن، لوتئین و زآکسانتین هستند. کاروتنوئید بسیار مهم در تره‌فرنگی زآکسانتین است که به خاطر نقش احتمالی آن در بینایی و حفاظت در مقابل مشکلات چشمی از قبیل تخریب ماکولا و آب‌مروارید بسیار مورد مطالعه قرار گرفته است. کاروتن در بدن به ویتامین A تبدیل شده و یک آنتی‌اکسیدان قوی است.
4- ترکیبات سولفور
ترکیبات سولفور در تره‌فرنگی به کاهش نشانه‌های دیابت شیرین، جلوگیری از تجمع پلاکت‌ها و جلوگیری از فرآیند التهابی در رابطه با آسم مربوط می‌شوند. چنین تصور می‌شود که ترکیبات سولفور اثر حفاظتی در برابر بیماری قلبی عروقی، سرطان و دیگر مشکلات مربوط به سن از قبیل کاهش عملکرد مغز باشد.
5- ساپونین‌ها
گزارش شده است که ساپونین‌ها برای کاهش کلسترول خون مفید هستند. تصور می‌شود این ترکیبات باعث می‌شوند تا اسیدهای صفراوی با فیبر غذایی ترکیب شده و از طریق مدفوع دفع شوند. برای جبران کمبود اسیدهای صفراوی، کلسترول خون به اسید صفراوی تبدیل شده و به این ترتیب سطح کلسترول خون کاهش می‌یابد. همچنین به نظر می‌رسد که ساپونین‌ها از طریق شکستن غشاءهای حاوی کلسترول در سلول‌های سرطانی، بدن را در مقابل سرطان‌ها محافظت می‌کنند. از آنجایی که این ترکیبات در جریان خون به خوبی جذب نمی‌شوند تصور می‌شود که دارای اثر موضعی بسیار مفید در مجرای روده‌ای از قبیل سرطان روده بزرگ می‌باشند. بعضی از ساپونین‌ها دارای فعالیت ضدالتهابی، ضدقارچی، ضدمخمری، ضدانگلی، ضدباکتریایی، ضدمیکروبی و ضدویروسی هستند.
تره‌فرنگی را چگونه انتخاب کنیم؟
هنگام خرید، تره‌فرنگی تازه ارگانیک را انتخاب کنید، چون دارای طعم و مواد مغذی فراوان است. به دنبال ساقه‌های سفید، سفت، بلند و یکنواخت با ریشه غده‌ای سالم باشید که نشانگر محصول کشاورزی تازه است. از خرید ساقه‌هایی که سطح بالایشان زرد و پژمرده است اجتناب کنید. هرچه تره‌فرنگی نازک‌تر باشد بسیار تردتر خواهد بود بنابراین از خرید تره‌فرنگی ضخیم خودداری کنید، مگر آنکه قصد داشته باشید آن‌ها را به آرامی به شکل تاس کباب بپزید.
تره‌فرنگی را چگونه ذخیره کنیم؟
تره‌فرنگی به طور ایده‌آل باید در صفر درجه سانتی‌گراد با رطوبت نسبی 90 تا 100 درصد نگهداری شود. همچنین می‌توان آن را در کیسه پلاستیکی در یخچال به مدت 1 تا 2 هفته نگهداری کرد.
فرآوری: مریم مرادیان نیری
بخش تغذیه و آشپزی تبیان
منابع:
دنیای تغذیه - الهام امراللهی بیوکی زیر نظر دکتر فرزانه منتظری‌فر، متخصص تغذیه
روزنامه خراسان
مطالب مرتبط:
