راهی برای فهم قرآن!!
آیات قرآن کریم با دست اعجاز الهی به گونه‌أی تنظیم شده که تا پایان جهان، معارف نورانی آن فرا راه انسان است و در هر زمان، فهم از قرآن چه از نظر کیفی و چه از نظر کمّی در تکامل و زیادشدن است. هر چه فطرت انسانها شکوفاتر می‌شود و عقل و علم آنان از انسان و جهان، افزون تر می‌گردد، فهم از قرآن نیز شکوفاتر می‌شود و نه تنها تعداد یافته‌های او از این کتاب جاودانه رو به فراوانی می‌نهد که فهم های گذشته ی او نیز ژرف تر و پر فروغ تر می‌گردد.
در این مقاله شرایط فهم قرآن و تکامل پذیر بودن فهم قرآن مورد بررسی قرار میگیرد:
شرایط فهم قرآن
بهره گیری عمیق علمی از قرآن کریم و فهمیدن معارف بلند آن، مشروط است به ارتباط و پیوند با معلّم حقیقی قرآن که همانا خداوند بخشنده است «الرَّحْمنُ* عَلَّمَ الْقُرْآنَ» (سوره ی الرحمن، آیات 1 و 2؛ خداوند رحمان، قرآن را تعلیم فرمود.) علم قرآن همراه با رحمت خدای سبحان است و رحمت خاصّه ی خداوند شامل حال پرهیزکاران می‌گردد.
«وَ اتَّقُوا اللَّهَ وَ یعلمكم الله» (سوره ی بقره، آیه ی 282) قرآن کریم می‌فرماید شما تقوا را لباس پاکی روح خود کنید که بهترین لباس است: «وَ لِباسُ التَّقْوی ذلِكَ خَیْرٌ» (سوره ی اعراف، آیه ی 26) و خداوند نیز به شما علم عطا می‌کند.
در جای دیگر به صورت شرط و جزا می‌فرماید «إِنْ تَتَّقُوا اللَّهَ یَجْعَلْ لَكُمْ فُرْقاناً» (سورهء انفال، آیه ی 29) اگر تقوا را پیشه ی خود کنید و در برابر دستورهای الهی با تقوا باشید، خداوند برای شما نوری از علم را قرار می‌دهد که جدا کننده ی بین حق و باطل است.
قرآن کریم کتابی ساده و معمولی نیست تا انسان بتواند بر اثر آشنایی با قواعد عربی و مانند آن به همه ی معارفش دست یابد، کتابی است که ریشه در اوج آسمان و مقام «لدن» دارد و از علم خداوند سرچشمه گرفته و درک معارف بی انتهای آن بدون نردبان تقوا و ارتباط با خدا، امکان پذیر نیست.
اگر چه چشم و گوش و حواس انسان در بهره‌مندی از علم، دخالت دارند ولی جای علم و مخزن اصلی آن همان قلب است و خدای سبحان علم الهی را به قلب کسی القا و الهام می‌کند که با نیروی تقوا، از سلامت و پاکی لازم برخوردار باشد.
خدای سبحان برای فهم قرآن، قلب پاک و طاهر را لازم می‌داند؛ چنانکه می‌فرماید «إِنَّهُ لَقُرْآنٌ كَرِیمٌ* فِی كِتابٍ مَكْنُونٍ* لا یَمَسُّهُ إِلاَّ الْمُطَهَّرُونَ» (سوره ی واقعه، آیات 77 ـ 79)
این قرآن عربی مبین یک ریشه و اصلی دارد به نام کتاب مکنون که این قرآن در آن کتاب مکنون و مرتبط با آن است.
معانی اوّلیه الفاظ قرآن را می‌توان با طهارت ظاهری از قرآن استفاده کرد ولی درک معارف بلند کتاب مکنون امکان‌پذیر نیست مگر با طهارت باطنی و قلبی.
روش پیشینیان که توفیق اندیشیدن و فهم قرآن نصیب آنان می‌گردید، این بود که نخست ده آیه را از پیامبر اکرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ تعلیم می‌دیدند و تا آنچه را از معارف علمی و دستورات عملی مربوط به آن ده آیه، به خوبی فرا نمی‌گرفتند، وارد آیات دیگر نمی‌شدند (بحار، ج 89، ص 106) و گاهی چنان جرقه‌ای از سوی خداوند در دل آنان اثر می‌کرد که رسول خدا درباره ی آنان می‌فرمود : «انصرف الرجل و هو فقیه» (بحار، ج 89، ص 107؛ این مرد رفت در حالی که فقیه بود)
این سخن را آن حضرت درباره ی شخصی فرمود که وقتی به آیه «فَمَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّه‌ی خَیْراً یَرَهُ* وَ مَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّه‌ی شَرًّا یَرَهُ» (سوره ی زلزله، آیات 7 و 8؛ پس هر کس هموزن ذرّه‌ای کار خیر انجام دهد آن را می‌بیند و هر کس هم وزن ذرّه‌ای کار بد کرده آن را می‌بیند.) رسید گفت : این کلام مرا کفایت می‌کند و به سوی زادگاهش بازگشت؛ در حالی که به فرموده ی رسول الله ـ صلّی الله علیه و آله ـ فقیه شده بود؛ (بحارالانوار، ج 89، ص 107) زیرا عصاره‌ای از دو حکمت نظری و عملی را آموخت و به آن ملتزم شد.
فهم قرآن، تکامل پذیر است
انبیای الهی آمده‌اند گنجینه‌های فکر و عقل بشر را بشورانند تا انسانهای با فطرتی شکوفا، اصول و معارف ثابت دین را دریابند و خاتم پیامبران، حضرت محمّد مصطفی ـ صلّی الله علیه و آله ـ با معجزه ی ختمیّه ی خود، قرآن، برترین، ژرف ترین و دقیق ترین معارف الهی را از نزد «مَلِیكٍ مُقْتَدِرٍ» (سورهء قمر، آیه ی 55؛ خداوند مالک مقتدر) و از مقام «لَدُنْ» برای بشر به ارمغان آورد.
آیات قرآن کریم با دست اعجاز الهی به گونه‌ای تنظیم شده که تا پایان جهان، معارف نورانی آن فرا راه انسان است و در هر زمان، فهم از قرآن چه از نظر کیفی و چه از نظر کمّی در تکامل و زیادشدن است.
هر چه فطرت انسان ها شکوفاتر می‌شود و عقل و علم آنان از انسان و جهان، افزون تر می‌گردد، فهم از قرآن نیز شکوفاتر می‌شود و نه تنها تعداد یافته‌های او از این کتاب جاودانه رو به فراوانی می‌نهد که فهم های گذشته ی او نیز ژرف تر و پر فروغ تر می‌گردد.
فرآوری: آمنه اسفندیاری
بخش قرآن تبیان
منابع:
قرآن در قرآن ـ آیت الله جوادی آملی
سایت اندیشه قم
