امام زمان(عج)، امام معصوم

بیشتر علمای اهل سنت به عصمت حضرت مهدی (علیه السلام) عقیده ندارند و آن حضرت را یک انسان عادی به حساب می آورند، که احتمال ارتکاب برخی گناهان و اشتباهات مثل هر انسان دیگری از او می رود. این عقیده را ابن کثیر و بسیاری از علمای اهل تسنن بدان اهتمام ورزیده اند.(1)

اهل سنت در این باور به حدیثی منقول از نبی اکرم (صلی الله علیه و آله) استناد می کنند، که فرمود: مهدی (عج الله فرجه) از ما اهل بیت است و خداوند امر وی را در یک شب اصلاح می کند.(2)

اما از دیدگاه شیعه همه امامان معصوم اند و درباره آنان احتمال اشتباه و خطا داده نمی شود. شیخ صدوق(ره) یکی از ویژگی های اهل بیت (علیهم السلام) را اینگونه بیان می نماید: واجب است که معتقد باشد....آنها از هر گونه اشتباه و خطا پیراسته اند و آنها کسانی هستند که خدا آلودگی را از آنها زدوده و پاک و پاکیزه شان داشته است.(3)

عبارت یاد شده به مقام عصمت ائمه(علیهم السلام) اشاره دارد، که یکی از مهم ترین ویژگی های امامان به شمار می آید و در آیات و روایات مۆید این مقام برای ائمه(علیهم السلام)، به وفور دیده می شود.

در سوره احزاب آیه 33، قرآن کریم به صراحت از این ویژگی ائمه(علیهم السلام) سخن گفته است.

«إنَّما یرید الله لیُذهبَ عنکم الرجس أهل البیت و یُطَهِّرکم تطهیراً. خدا فقط می خواهد آلودگی را از شما خاندان(پیامبر) بزداید و شما را پاک و پاکیزه گرداند.»

ذیل این آیه که معروف به آیه تطهیر است، روایات فراوانی از شیعه و سنی نقل شده است که مشخص می سازد که مخاطب آیه تنها اهل بیت پیامبر اعظم(صلی الله علیه و آله) هستند و اشخاص دیگری در شمول این آیه وارد نمی شوند. هم چنین مراد از آن، عصمت این خاندان از هرگونه گناه، خطا و لغزش است.

علاوه بر این آیه، روایات بسیاری از اهل تسنن نقل شده است. سید ابن طاووس در کتاب سعد السعود، اشاره می کند که روایات مربوط به تخصیص آیه تطهیر به اهل بیت(علیهم السلام) از پانزده طریق به وسیله راویان اهل سنت نقل شده است.(4)

جلال الدین سیوطی در کتاب تفسیری خودش ذیل این آیه از ابن عباس نقل می کند که:

پیامبر خدا(صلی الله علیه و آله) فرمود: «پس من و خاندانم از هرگونه گناه پیراسته ایم.»(5)

او همچنین در روایات دیگری از ابن عباس نقل می کند که: ما شاهد بودیم پیامبر خدا(صلی الله علیه و آله) نُه ماه(پی در پی) هر روز، پنج مرتبه به هنگام نماز به در خانه علی ابن ابیطالب می آمد و می فرمود: درود و رحمت و برکات خدا بر شما اهل بیت(علیهم السلام) باد «خدا فقط می خواهد آلودگی را از شما خاندان بزداید و شما را پاک و پاکیزه گرداند.» خدا شما را رحمت کند. وقت نماز است.(6)

در کتاب های روایی و تفسیری شیعه نیز ذیل آیه تطهیر، روایات فراوانی نقل شده است. و علاوه بر این، ائمه اطهار (علیهم السلام) در موارد متعددی به عصمت خود تصریح کرده اند. از جمله در روایتی که از امام علی(علیه السلام) نقل شده است، چنین می خوانیم:

خداوند، ما را پاکیزه داشته و از خطا حفظ کرده است. او ما را گواه بر آفریدگان خود قرار داده است.(7)

امام سجاد(علیه السلام) در این باره می فرمایند:

امام از ما جز معصوم نیست. عصمت در ظاهر آفرینش نیست تا کسی به آن شناخته شود. از این رو امام باید، (از جانب خدا نصب) و به او تصریح شود.(8)

امام رضا(علیه السلام) در روایتی با توصیف امامان، ویژگی عصمت آنها را اینگونه بیان می کند: امام، معصوم، تأیید شده، توفیق یافته و استوار شده است. او از اشتباه، لغزش و سقوط در امان است.(9)

شیخ صدوق(ره) در کتاب "الإعتقادات" خود، مفهوم عصمت را اینگونه بیان می کند:

به اعتقاد ما، پیامبران، رسولان، امامان و فرشتگان (صلوات خدا بر همه آنها باد) معصوم هستند و از هرگونه آلودگی پیراسته اند. آنها هیچ گناهی، چه کوچک و چه بزرگ، مرتکب نمی شوند و با آنچه خدا به آنها امر فرموده است، مخالفت نمی ورزند و به آنچه به آن امر شده اند، عمل می کنند. هر کس عصمت آنان را در چیزی از احوال آنها نفی کند، ایشان را نشناخته است. ما معتقدیم آنها موصوف به کمال و تمامند و نسبت به ابتدا و انتهای امور خود علم دارند. آنها را در مورد هیچ یک از احوالشان نمی توان به نقص، عصیان و نادانی متصف کرد.(10)

نتیجه سخن

با توجه به آیات قرآن کریم و روایات ائمه معصومین(علیهم السلام) عصمت امام زمان(عج الله فرجه) قابل تردید و انکار نمی باشد چرا که امام معصوم است و از اشتباه و لغزش در امان است. و این درست نیست که بخواهیم مقام عصمت را از یک معصوم سلب نماییم.

پی نوشت:

1. سنن ابن ماجه، ج2، ص519.

2. سنن ابن ماجه، ج2، ص4087.

3. من لایحضره الفقیه، جلد2،صفحه373 و374.

4. سعد السعود، سید ابن طاووس، صفحه107.

5. تفسیر در المنثور، سیوطی، جلد5، صفحه199.

6. همان.

7. کافی، جلد1، صفحه191.

8. بحارالأنوار، جلد25، صفحه194.

9. بحارالأنوار، جلد17، صفحه108.

10. الإعتقادات، صفحه96.

سمیرا باقری     

بخش مهدویت تبیان

مطالب مرتبط:

امامت انکارناپذیر موعود آخرالزمان

نقش وجود امام در جهان هستی

اثبات وجود امام زمان(عج)