تبیان، دستیار زندگی
آیا دولت می تواند نیازمندان واقعی به یارانه را شناسایی کند؟آیا مانند ماجرای سبد کالا حاشیه هایی اتفاق خواهد افتاد؟
عکس نویسنده
عکس نویسنده
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

یارانه شما هم قطع می شود؟


آیا دولت می تواند نیازمندان واقعی به یارانه را شناسایی کند؟آیا مانند ماجرای سبد کالا حاشیه هایی اتفاق خواهد افتاد؟


یارانه

همانگونه که پیش بینی می شد، کاهش در آمدهای دولت به علت تحریمها و در نتیجه کسری جدی بودجه باعث شد دولت جدید به سراغ راه حلهایی برای کاهش این کسری برود. دولت که با تعهد پرداخت حدود ٣٠٠٠میلیارد تومان در ماه به عنوان یارانه روبرو است، یا باید منبعی جدید برای پرداخت حدودا ٣٦٠٠٠ میلیارد تومان بیابد و یا به طریقی آن را کاهش دهد. دولت که عملا با خزانه محدود و راههای بسته برای کسب در آمد روبرو است و در تهیه بودجه های عمومی و عمرانی با مشکلات زیادی دست به گریبان است، مجبور به کاهش بار پرداختهای یارانه ای شده است. پرداختهایی که نه تنها از قدرت دولت خارج شده است، بلکه باعث افزایش روزافزون نقدینگی و ایجاد امواج تورمی است. به علاوه جهانگیری معاون اول رئیس‌جمهور اخیرا اظهار داشته بود که هم‌اکنون تعداد افرادی که یارانه نقدی 45هزارو500‌تومان دریافت می‌کنند از جمعیت کشور بیشتر است. این مسائل همگی نشانگر این است که چاره ای جز بازنگری در هدفمندی یارانه ها وجود ندارد.

تجربه توزیع سبد کالا نشان داد متاسفانه علیرغم هزینه کرد زیاد دولت و تلاش برای ایجاد بانکهای اطلاعاتی دقیق ، بسیاری از هموطنان نیازمند (مانند کارگران روزمرد، شاغلان بدون بیمه و ....) از دریافت این سبد محروم ماندند و از طرف دیگر برخی افراد توانمند و دارای مکنت به علت نقصهای اطلاعاتی و ساختاری این گونه بانکها به عنوان افراد نیازمند تشخیص داده شدند.

لذا نهایتا مجلس و دولت تصمیم گرفتند در سال جدید ضمن اجرای فاز دوم هدفمندی یارانه ها و اصلاح قیمتهای انرژی، در ساختار و گروه هدف دریافت یارانه ها تغییرات جدی به عمل آورند. مجلس در قانون بودجه دولت را مکلف کرده که از سال آینده، یارانه نقدی را فقط به نیازمندان پرداخت کند و یارانه نقدی اقشار پردرآمد براساس فرمول میزان درآمد ماهانه که خود دولت تعیین می‌کند قطع می‌شود. در راستای اجرای این طرح سیاستگذاران دولتی دو راهبرد را دنبال می کنند:

استراتژی خواهش و تبلیغ:

تبلیغ برای انصراف داوطلبانه مردم از دریافت یارانه ها بخش اول راهبرد خط مشی گذاران دولت است. ایجاد "کمپینهای نه به دریافت یارانه"، انصراف نمادین مقامات دولتی و چهره های تاثیر گذار و انتشار خبر انصراف برخی گروههای مرجع مانند هنرمندان و یا ورزشکاران به منظور ترغیب مردم برای عدم دریافت یارانه ازمهمترین برنامه های اجرایی این راهبرد است.

بازتاب استراتژی خواهش را می توان در سخنان وزیر کار دولت یازدهم یافت که گفت: از مردم تقاضا می کنم خانوارهایی که می توانند از این پول گذشت کنند و یاری رسان دولتی باشند که احساس خوبی را به جامعه منتقل کرده است.

استراتژی جریمه:

اما دولت می داند که با صرف تکیه بر درخواستها و تقاضاهای اخلاقی نمی توان بخش زیادی از مردم را به عدم دریافت یارانه متقاعد کرد.  براساس بودجه سال 93، پرداخت یارانه تنها به افراد نیازمند انجام می‌شود و افراد متقاضی دریافت یارانه با فرم‌های خود اظهاری که در روزهای باقی مانده اسفند توزیع می‌شود، اعلام می‌کنند که متقاضی دریافت یارانه هستند یا نه. اما باید توجه داشت که اگر متقاضیان فرم‌ها را صادقانه پر نکنند تا سه برابر جریمه می‌شوند. دولت امیدوار است با مطرح کردن بحث جریمه عده ای از ثبت نام و ارائه اطلاعات نادرست منصرف شوند.

تکرار تجربه خوشه بندی؟

اگرچه آقای احمدی نژاد رییس دولت قبل صرف نظر از همه نقاط قوت و ضعف  اجرایی اش، همواره به جسارت در انجام اقدامات اجرایی معروف بود. اما علی رغم اینکه وی در ابتدا به دنبال خوشه بندی دهک ها و طبقه بندی گروههای پرداختی یارانه ها بود اما پس از مدتی دریافت که به علت نقصان های جدی بانکهای اطلاعاتی کشور و ظرفیتهای محدود اجرایی دستگاه بوروکراسی امکان خوشه بندی کارامد وجود ندارد از این طرح عقب نشست. اما به نظر می رسد دولت فعلی علیرغم آگاهی به نقاط ضعف ،تصمیم به اجرای طرحی گرفته است که دولت قبل آن را رها کرد. اما باید توجه نمود که عوامل زیادی امکان این اقدام را دشوار می کنند. مهمترین این عوامل عبارتند از :

١- عدم جامعیت بانکهای اطلاعاتی کشور درباره مشاغل، در آمدها و املاک:

تجربه توزیع سبد کالا نشان داد متاسفانه علیرغم هزینه کرد زیاد دولت و تلاش برای ایجاد بانکهای اطلاعاتی دقیق ، بسیاری از هموطنان نیازمند (مانند کارگران روزمرد، شاغلان بدون بیمه و ....) از دریافت این سبد محروم ماندند و از طرف دیگر برخی افراد توانمند و دارای مکنت به علت نقصهای اطلاعاتی و ساختاری این گونه بانکها به عنوان افراد نیازمند تشخیص داده شدند.  تکرار این معضل در فرمهای خود اظهاری و عدم تعلق یارانه به برخی اقشار نیازمند مغفول می تواند آسیبهای جدی اجتماعی و حتی سیاسی به دنبال داشته باشد.

افراد متقاضی دریافت یارانه با فرم‌های خود اظهاری که در روزهای باقی مانده اسفند توزیع می‌شود، اعلام می‌کنند که متقاضی دریافت یارانه هستند یا نه. اما باید توجه داشت که بر اگر متقاضیان فرم‌ها را صادقانه پر نکنند تا سه برابر جریمه می‌شوند.

٢-عدم اعتماد برخی توانمندان به اعلام اموال و یا انصراف از یارانه:

تلقی عمومی در برخی اقشار توانمند وجود دارد که انصراف از یارانه و یا اعلام لیست اموال و درآمدها تبعات منفی برای آنها داشته و امکان استفاده های دیگر  دولت از آن و هم چنین افزایش مالیات بر آن اساس وجود دارد. این حس عدم اعتماد و هراس از توانمند شناخته شدن باعث شده بخشی جدی از صاحبان ثروت حاضر به انصراف نباشند و خود را به عنوان افراد نیازمند معرفی کنند.

حرف آخر

اگرچه به نظر می رسد با توجه به وضعیت اقتصادی کشور اصلاح فرایند و نحوه پرداخت یارانه ها از اولویتهای مهم سال آینده است، اما برای کارشناسان و تحلیلگران  این گونه راه حلها هنوز خام و نا پخته است و می تواند باعث ایجاد تنشها و نارساییهایی شود. باید دید که معیارهای مسوولان محترم دولت برای پرداخت و عدم پرداخت یارانه ها چیست و آیا آنها می توانند در تطبیق عادلانه این معیارها موفق شوند؟ امید این است که سیاستگذاران دولت تدبیر با تمهید  راهکاری عملی این مهم را به سرانجام برسانند.

یوسف قاضی زاده

بخش اقتصاد تبیان