سیاه امروزی

نگاهی به نمایش ”‌مبارک و طلسم شاهزاده”‌ به نویسندگی و کارگردانی ”‌جواد انصافی”‌

صد افسوس که بیشتر کودکان امروز ایران، به ویژه در شهرهای بزرگ، با انیمیشن ها و بازی های رایانه ای، که بر اساس فرهنگ و زیبایی شناسی غربی ساخته شده و ریخت یافته اند، آشناترند تا آثاری بر بنیان فرهنگ ملی و مذهبی ایران و این مهم نتایج نگران کننده و اندوه باری را به همراه داشته است. اگر این روزها با کودکان سر و کار داشته باشیم و یا سری به مهدکودک ها بزنیم یا پای درد دل پدرها و مادرهای کودکان بنشینیم، با کودکانی آشنا خواهیم شد که دچار روحیه ای خشن شده اند، از عدم تمرکز رنج می برند، جنب و جوش بسیار کمی دارند، چاق اند و اضافه وزن دارند، حتی در هنگام خواب آرامش ندارند، ذهنی مشوش دارند، دچار گونه های ترس که از جمله بیماری های روانی است، شده اند و شاد و پرانرژی نیستند. جواد انصافی به خوبی این چالش های روزگار اکنون کودکان ایران را دریافته و نمایشی را در پاسخ به این چالش ها سامان داده است.

نمایش "مبارک و طلسم شاهزاده" از آغاز تا پایان از موسیقی و ساز ایرانی (کمانچه و تنبک) بهره می گیرد. ملودی های ساده و شاد ایرانی در این نمایش جریان دارند که کودکان به آسانی با این نواهای دل انگیز و روح نواز ارتباط برقرار می کنند و نسبت به آن ها واکنش نشان می دهند. این در حالی است که همین کودکان شاید پیش از این و در موقعیت های دیگر، کمتر فرصت گوش سپردن به این نواهای زیبای ایرانی را یافته باشند. شعرهای این نمایش نیز بر بنیان داشته ها و توانش های ادب پرمایه پارسی، همچون بحر طویل، سروده شده و ریخت یافته اند. حرکت های موزون و میزانسن های این نمایش نیز رنگ و نشانی از فرهنگ ایرانی دارند. طراحی پوشاک نمایش "مبارک و طلسم شاهزاده" هم هماهنگ با دیگر عناصر بر بنیان زیبایی شناسی، فرهنگ و پوشاک ایرانی انجام شده است. این نمایش از شیوه ها و گونه های نمایش ایرانی همچون پرده خوانی، خیمه شب بازی و سیاه بازی بهره برده و بر این بنیان سامان یافته است. ساختار روایت و داستان پردازی نمایش "مبارک و طلسم شاهزاده" هم بهره مند از فرهنگ و چگونگی داستان گویی ایرانی و شرقی است؛ داستانی به نسبت پیچیده و تو در تو که گره های افکنده شده در آن به سادگی و با هوشمندی شخصیت مبارک گشوده می شوند. شخصیت های این نمایش نیز ویژگی های ایرانی و شرقی دارند؛ از شخصیت های اصلی همچون مبارک، پهلوان، وروره جادو و گزمه گرفته تا شخصیت های فرعی مانند حکیمانی که در آغاز داستان برای درمان شاهزاده می آیند و یادآور سرزمین های چین و هند و ایران اند.

نمایش "مبارک و طلسم شاهزاده" بر بنیان فرهنگ ایرانی مفاهیم و آموزه هایی را پیرامون داشتن زندگی ای آرام، شاد و ساده  به کودکان امروز و حتی همراهان بزرگسال آن ها آموزش می دهد. برای نمونه، در این نمایش شیرین ترین چیز "خواب" و نرم ترین بالشت "دست" معرفی می شوند. این نمایش راز تندرستی (سلامت)، شادی و آرامش را در بازی، تحرک  و خنده  می داند.

نمایش "مبارک و طلسم شاهزاده" از سه رکن برخوردار است که این رکن ها می توانند هر درامی را ماندگارتر و تاثیرگزارتر کنند. نخست آنکه عناصر دراماتیک این نمایش دارای  هماهنگی و همگی وامدار فرهنگ و زیبایی شناسی ایرانی اند. دوم آنکه داستان نمایش "مبارک و طلسم شاهزاده" دارای طرحی دراماتیک و برخوردار از راز است. شاهزاده خانم دچار طلسم و بیماری شده و کسی را توان درمان او نیست. مبارک در خواب راز درمان شاهزاده را درمی یابد و ... سوم آنکه این نمایش از عنصر ستیز،  که عنصری مهم برای آفرینش درام است، بهره می گیرد؛ از ستیزهای فرعی مانند ستیز میان شاه و دیگران گرفته تا ستیز میان مبارک و مرشد، یا مبارک و پهلوان با وروره جادو تا ستیز اصلی که در راستای باطل کردن طلسم وروره جادو و درمان شاهزاده خانم است.

شخصیت مبارک در نمایش "مبارک و طلسم شاهزاده"، شخصیتی بسیار هوشمند و پاک است. او راز شیرین ترین چیز، نرم ترین چیز و سریع ترین چیز را در می یابد و راز طلسم "ب، ت، خ" را می گشاید. افزون بر این مبارک برخلاف "بابای خیمه" به طمع جایزه برای درمان شاهزاده خانم تلاش نمی کند. مبارک جایزه را نمی خواهد و هدفش شاد کردن و کمک کردن به دیگران است.

نمایش "مبارک و طلسم شاهزاده" کودکان را با بازی هایی آشنا می کند که شاید این روزها فراموش شده اند و کودکان کمتر این بازی ها را می شناسند و انجام می دهند. بازی هایی مانند "عمو زنجیرباف"، "تاپ تاپ خمیر"، "رفتم به صحرا " و ... این نمایش با برخورداری از هماهنگی در بهره گیری از فرهنگ و زیبایی شناسی ایرانی، کودکان این روزگار را با بخشی از ارزش های ایرانی و همچنین شیوه ها و گونه های نمایش ایرانی آشنا می کند. "مبارک و طلسم شاهزاده" به بزرگسالان همراه کودکان یادآوری می کند که خوشبختی حسی درونی و در دسترس است.

هر کس که کودک درونش را دوست دارد و شادی را ارج می نهد، بهتر است به تماشای "مبارک و طلسم شاهزاده"  بنشیند. شاید بد نباشد عیدی ما به عزیزانمان در آستانه نوروز، دعوت به مهمانی نمایش شادی آور ایرانی و آموزنده "مبارک و طلسم شاهزاده" باشد.

مطالب مرتبط:

رمان روی صحنه

روایتی تازه از پانتومیم

ضحاک روی صحنه