4عاملی که موجب اعتبار اعمال ماست!
آیا تمام عبادت‌ها، انسان را به خدا نزدیک می‌گرداند، یا اینکه در بعضی شرایط، عبادت می‌تواند مانعِ نزدیکی به خداوند نیز بشود؟ آیا این‌طور نیست که عده‌ای، پشت سر عبادت‌های خود پنهان شده‌اند، و حتی یکبار هم که شده به حقیقت خود و اعمال خود نمی‌اندیشند؟
عبادت الهی، قابلیت این را دارد که باعث قرب الهی گردد، اما اگر انسان، شرایط زیر را رعایت نکند، باعث قرب نشده، بلکه باعث دوری از خدا نیز می‌گردد:
1. از یاد نبردن گناهان و بدی‌های قبلی، به خاطر انجام عبادت
متأسفانه در موارد بسیاری، دیده می‌شود که بعد از انجام عبادت، انسان نسبت به گناهان قبلی خود، بی‌توجه شده و آنها را بخشیده حساب می‌کند، بدون اینکه نسبت به آن گناهان توبه کرده، و ندامتی از انجام آنها در دل خود داشته باشد، و گاه حتی قبل از انجام این عبادت، در دل خود به خاطر گناهان قبلی، ندامتی داشت که بعد از عبادت، آن ندامت و پشیمانی فروکش کرده و بدون توبه، احساس آرامش می‌کند، که این بسیار خطرناک است، زیرا فرض کنید این فرد، هر روز چند بار نماز خوانده و عبادات دیگری را نیز انجام می‌دهد، دیگر احساس ندامت نسبت به هیچ گناهی در دل وی، باقی نمی‌ماند.
«المحاسن فِی رِوَایَةِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِی نَجْرَانَ قَالَ قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع الرَّجُلُ یَعْمَلُ الْعَمَلَ وَ هُوَ خَائِفٌ مُشْفِقٌ ثُمَّ یَعْمَلُ شَیْئاً مِنَ الْبِرِّ فَیَدْخُلُهُ شِبْهُ الْعُجْبِ لِمَا عَمِلَ قَالَ ع فَهُوَ فِی حَالِهِ الْأُولَى أَحْسَنُ حَالًا مِنْهُ فِی هَذِهِ الْحَالِ،[1]، ابن ابى نجران گوید: به امام صادق علیه السّلام عرض كردم مردى كارهائى انجام مىدهد ولى در عین حال خائف مىباشد، بعد از این كار خیرى از او ظاهر مى شود ولى عُجب و خودپسندى از وى بروز مىكند، امام فرمود: حال اول او بهتر از حال دوم مىباشد».
البته توجه داشته باشیم که امام نمی‌خواهد بفرماید، آن فرد عبادت نکند، بلکه می‌خواهد بفرماید، عبادت نباید، همراه با فراموشی گناهان قبلی باشد، عده‌ای ترک عبادت می‌کنند به این خاطر که ما نمی‌خواهیم خود را الکی بزرگ کنیم. این تلقی، بسیار غلط است، انسان نباید عبادت را ترک کند، بلکه باید آفتِ عبادت را ترک کند. مثلاً انسان به خاطر سختی‌های درس خواندن یا کارکردن، از اقدام به آن شانه خالی نمی‌کند و درس می‌خواند و کار می‌کند، و در عین حال تلاش می‌کند که با مشکلات آن مقابله کند و به موفقیت کامل برسد.
2. عدم عُجب به عمل و ترک اعتماد داشتن، به عمل خود
انسان باید عمل را از خود نبیند، زیرا اگر خدا ما را خلق نمی‌کرد یا مانند سنگ و گیاه بی‌اراده بودیم، نمی‌توانستیم، عملی انجام دهیم، ضمنا تمام اعمال ما وظیفه بندگی را بجای آوردن است و هیچ کس، با عمل خود حقی بر گردن خدا پیدا نمی‌کند، و هرچه خدا به عنوان پاداش می‌دهد، لطف و فضل اوست.
از پیامبراکرم[صلی الله علیه و آله] نقل شده است که فرمودند: «...فَلَا یَتَّكِلِ الْعَامِلُونَ عَلَى أَعْمَالِهِمُ الَّتِی یَعْمَلُونَهَا لِثَوَابِی فَإِنَّهُمْ لَوِ اجْتَهَدُوا وَ أَتْعَبُوا أَنْفُسَهُمْ أَعْمَارَهُمْ فِی عِبَادَتِی كَانُوا مُقَصِّرِینَ غَیْرَ بَالِغِینَ فِی عِبَادَتِهِمْ كُنْهَ عِبَادَتِی فِیمَا یَطْلُبُونَ عِنْدِی مِنْ كَرَامَتِی وَ النَّعِیمِ فِی جَنَّاتِی وَ لَكِنْ بِرَحْمَتِی فَلْیَثِقُوا وَ لِفَضْلِی فَلْیَرْجُوا وَ إِلَى حُسْنِ الظَّنِّ بِی فَلْیَطْمَئِنُّوا فَإِنَّ رَحْمَتِی عِنْدَ ذَلِكَ تُدَارِكُهُم...[2]، عاملان به اعمال خود اعتماد نكنند و به اعمال خویشتن فریب نخورند. اگر آنها همه عمر خود را در راه عبادت من بگذارند، باز هم در عبادت قاصر خواهند بود و حق عبادت را اداء نخواهند كرد، آنها باید به رحمت من امیدوار باشند و به فضل و عنایت من خوشحال گردند و با حسن ظن به من اطمینان پیدا كنند، در این هنگام رحمت من آنان را فرا خواهد گرفت».
3.ترک ریا در عمل و خالص بودن عمل
ریا نیز از جمله هلاک کننده‌ها و از بین برنده‌های اعمال است، اما نکته مهم این است که ترک ریا به معنی اخلاص نیست، زیرا اخلاص خود نیازمند، اراده مجزایی است و صرف اینکه انسان، کاری را بخاطر ریا انجام ندهد، کافی نیست که آن کار را خالصانه بنامیم، زیرا ممکن است، بدون توجه و از روی عادت انجام داده باشد، که نه ریا است ونه اخلاص واین کار، اگرچه از مفاسد ریا به دور است، از فواید اخلاص نیز بی‌بهره می باشد. درباره فرایند و حقیقت نیت، در مطلب، نیت امری ذهنی یا درونی، به بحث پرداخته‌ایم و در اینجا به نقل روایتی اکتفا می‌کنیم.
قال علىّ علیه السّلام: «انّك لن یتقبّل من عملك الّا ما اخلصت فیه، [3]، هیچ عملى از تو در پیشگاه خداوند مورد قبول واقع نمیشود مگر آن را كه با خلوص انجام داده باشى».
4.ترک گناهان
برای اینکه اعمال انسان مورد قبول خداوند متعال قرار گیرد، باید تمام گناهان را ترک کرده باشد، یا حداقل انجام این کار خیر همراه با توبه از همه گناهان قبلی باشد وگرنه هر عملی که باشد، مورد قبول الهی قرار نمی‌گیرد، و اگر کسی بگوید، پس خدایا ما گنهکاران در درگاه تو هیچ جایی نداریم، جواب این خواهد بود که با یک لحظه پشیمانی و توبه و اراده جدی بر ترک گناهان، که شاید 10ثانیه هم طول نکشد، هر کسی در این بارگاه مورد قبول واقع می‌شود. قران می‌فرماید:« إِنَّما یَتَقَبَّلُ اللَّهُ مِنَ الْمُتَّقِین،[مائده/27] همانا خداوند اعمال را از متقین، قبول می‌کند». متقین قطعا شامل توبه کننده‌ها هم می‌شود.
پی نوشت ها:
[1]بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، ج68، ص: 229
[2] بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، ج69، ص: 322
[3] تصنیف غرر الحكم و درر الكلم، ص: 155
بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان
منبع: سایت رهروان ولایت
مطالب مرتبط:
