آگاهی مجنون از شوهر کردن لیلی
( لیلی و مجنون/بخش نهم)
روزگاری می گذرد و زمانی که ابن السلام می خواهد به رسم زناشویی به لیلی نزدیک شود، با عکس العمل بد لیلی مواجه می شود و لیلی خطاب به ابن السلام می گوید:
گفت ار دگر این عمل نمائی از خویشتن و زمن برائی
سوگند به آفریدگارم کار است به صنع خود نگارم
کز من غرض تو بر نخیزد ور تیغ تو خون من بریزد
تو هیچوقت نمی توانی از من بهره مند شوی حتی اگر من را بکشی. ابن سلام وقتی فهمید که لیلی به او علاقه ای ندارد، جز تسلیم و شکیبایی چاره ای ندید، دل از وصال لیلی برداشت و تنها به تماشای جمال او دلخوش می کرد و با خود می گفت:
گفتا چو ز مهر او چنینم آن به که درو ز دور بینم
خرسند شدن به یک نظاره زان به که کٌند ز من کناره
ابن سلام از لیلی عذر خواهی کرد و به او گفت: من از این به بعد تنها به نگاه کردن به تو راضی ام و اگر کاری غیر از این انجام بدهم فرزند پدرم نیستم و حرام زاده ام. از طرفی لیلی در حرمسرای ابن سلام روزگار غم انگیزی داشت و مدام در بی خبری از مجنون بود تا ببیند چه کسی از یار دیرینه اش برای او خبری می آورد. از دوری مجنون آنقدر بی قرار و بی تاب بود تا رازش بر ملا شد.
یکسال از ازدواج لیلی گذشت و مجنون سرگشته بی خبر از یار و دیار در بیابانها سرگردان و از دوری یار در حال ناله و زاری بود، شتر سواری بر او گذشت و با دادن خبر عروسی لیلی آتش به جان او انداخت. مرد غریبه به او گفت:
آن دوست که دل بدو سپردی بر دشمنیش گمان نبردی
شد دشمن تو ز بی‌وفائی خود باز برید از آشنائی
چون خرمن خود به باد دادت بد عهد شد و نکرد یادت
دادند به شوهری جوانش کردند عروس در زمانش
و او خدمت شوی را بسی چید پیچید در اوی و سر نه‌پیچید
باشد همه روزه گوش در گوش با شوهر خویشتن هم آغوش
چون او ز تو دور شد به فرسنگ تو نیز بزن قرابه بر سنگ
چون ناوردت به سالها یاد زو یاد مکن چه کارت افتاد
آن یاری که تو اینهمه بی قرار او هستی و در عشق او آواره کوه و بیابان شده ای، از عشق و محبت تو برید و بی وفا شد. او را به پسری جوان شوهر دادند و در کوتاه ترین زمان عروس شد. او در حال حاضر با همسر خود خوش و خرم است و به عهد خود با تو وفا نکرد و از تو فرسنگ ها دور شده است. حال که او تو را از یاد برده است، تو چرا باز هم با یاد و خاطره او زنده ای و آواره ای؟
سپس به نصیحت و دلداری مجنون می پردازد که تمام زنان همین هستند و کلا جنس زن بی وفاست. مجنون با شنیدن چنین خبر سهمگینی مثل مرغ سرکنده در خاک غلت خورد و
چندان سر خود بکوفت بر سنگ کز خون همه کوه گشت گلرنگ
افتاد میان سنگ خاره جان پاره و جامه پاره پاره
مرد شترسوار که حال و روز مجنون را دید از حرف نابجا و ناصواب خود پشته بود به عذرخواهی پرداخت و گفت: هرچه گفتم مزاح و شوخی بود و اینگونه سخنان خود را اصلاح کرد:
آن پرده‌نشین روی بسته هست از قبل تو دلشکسته
شویش که ورا حریف و جفتست سر با سر او شبی نخفت‌ست
گرچه دگری نکاح بستش از عهد تو دور نیست دستش
جز نام تو بر زبان نیارد غیر تو کس از جهان ندارد
یکدم نبود که آن پریزاد صد بار نیاورد ترا یاد
سالیست که شد عروس و بیشست با مهر تو و به مهر خویشست
آن دختر دلشکسته به تو وفادار بوده واگرچه در عقد و نکاح دیگری است اما به تو و عهد با تو وفادار است و نام تو را مدام بر زبان دارد و هر لحظه به یاد توست. یکسال است که عروس دیگری است اما عاشق تو ست و به تو وفادار بوده است.
مجنون حیرت زده از سخان دوگانه مردِ شتر سوار با دلی شکسته سر در بیابان نهاد ، در حالی که به تلخی می گریست، با خیال معشوق گلایه ها داشت و با خود می گفت:
گیرم دلت از سر وفا شد آن دعوی دوستی کجا شد؟
من با تو به کار جان فروشی کار تو همه زبان فروشی
من مهر ترا به جان خریده تو مهر کسی دگر گزیده
کس عهد کسی چنین گذارد؟ کو را نفسی به یاد نارد؟
با یار نو آنچنان شدی شاد کز یار قدیم ناوری یاد
گر با دگری شدی هم‌آغوش ما را به زبان مکن فراموش
شد در سر باغ تو جوانیم آوخ همه رنج باغبانیم
این فاخته رنج برد در باغ چون میوه رسید می‌خورد زاغ
چون سرو روانی ای سمنبر از سرو نخورده هیچکس بر
برداشتی اولم به یاری بگذاشتی آخرم به خواری
گیرم که دلت با من بی وفایی کرد، پس آن ادعای دوستی تو کجا رفت؟ من در راه عشق تو از جانم مایه گذاشته ام و تو فقط زبان ریختی، من عشق تو را با جان و دل خریده ام و تو مهر شخص دیگری را جایگزین عشق من کرده ای. تو با یار جدیدت آنقدر شاد و خوشحالی که لحظه ای من را به یار نمی آوری. حتی اگر به اغوش دیگری پناه برده ای من را به زبان فراموش نکن که من به همینم راضی ام. من جوانی ام در راه تو دادم و تو مثل سروی هستی که کسی از تو بهره ای نمی برد. از ابتدا من را به یاری خواندی و در اخر مرا خوار کردی.
ادامه دارد...
آسیه بیاتانی
بخش ادبیات تبیان
منابع:
لیلی و مجنون، نظامی گنجوی، تصحیح دستگردی
سیمای دو زن، سعیدی سیرجانی
