اینترنت؛ اعتیادی خاموش

عادت افراطی چسبیدن به کامپیوتر، استفاده از اینترنت و گوشی‌های جدید موبایل مجهز به نرم‌افزارهای اینترنتی، یکی از معضلاتی است که به خصوص در دهه اخیر رشد چشمگیری داشته است.

کلمه اعتیاد همیشه برای همه ترس‌آور بوده است، این روزها کمتر کسی است که از این موضوع بی‌اطلاع باشد، خانواده‌ها هم در این مورد، آگاهانه‏تر از قبل برخورد می‌کنند تا فرزندان دلبندشان در این دام گرفتار نشوند، اما در عصر ارتباطات و تکنولوژی که هر روز و یا هر ساعت با اختراع و اکتشاف جدیدی روبه‌رو هستیم، دامی پنهان و آرام، دامن‌گیر تمام فرزندان خانواده‌ها شده است. اعتیادی که والدین و بزرگ‌سالان از آن اطلاع کافی ندارند.

عادت افراطی چسبیدن به کامپیوتر، استفاده از اینترنت و گوشی‌های جدید موبایل مجهز به نرم‌افزارهای اینترنتی، یکی از معضلاتی است که به خصوص در دهه اخیر رشد چشمگیری داشته است. عادتی بیمارگونه، توأم با عوارض بسیار جدی روحی، روانی و اجتماعی که بی‌سر و صدا در تمام منازل رخنه کرده و متأسفانه اسباب آن را نیز خود والدین برای فرزندانشان مهیا کرده‌اند!

بر اساس آخرین آمار ارائه شده توسط محققان سال 2013، بچه‌های بین سنین 8 تا 18 سال، به طور متوسط 10 ساعت و 45 دقیقه از وقت خود را در هر روز با همین ابراز ارتباط جمعی امروزی مثل تلفن، موبایل‌های پیشرفته، کامپیوتر، تبلت و ... می‌گذرانند که به طور میانگین به مدت زمانی بالغ بر 75 ساعت و 15 دقیقه در هر هفته می‌رسد. به عبارتی دو برابر زمانی که والدین شاغل آن‌ها به طور تمام وقت سر کار خود حاضر می‌شوند. ارائه این آمار و داده‌ها بسیار نگران‌کننده است. اطلاع والدین از این که فرزندشان کجای این رده‌بندی قرار دارد و آیا به طور طبیعی از آن استفاده می‌کند یا خیر، بسیار اهمیت دارد و اولین گام در راه کنترل بچه‌ها به شمار می‌آید.

اختلال در سلامتی

گاهی مطرح می‌شود که آیا استفاده افراطی از اینترنت را می‌توان به طور رسمی در رده سایر اعتیادها قرار داد؟

در پاسخ باید گفت شواهد روشنی وجود دارد که روشن می‌کند بعضی از استفاده‌کنندگان، چنان دچار افراط در این زمینه می‌شوند که نبود اتصال آن‌ها به شبکه‌های اینترنتی به وسیله کامپیوتر و گوشی‌های موبایل در فعالیت‌های روزمره، روابط و سلامتیشان ایجاد اختلال می‌کند. اگرچه محققان هنوز به طور کامل متوجه رابطه بین استفاده از اینترنت و رفتار سوءاستفاده‏گونه از آن نشده‌اند، ولی شواهد حاکی از آن است که خطر این مشکلات در جوانان و نوجوانان که بیشتر جذب تکنولوژی‌های نوین شده‌اند، بیش از بزرگ‌سالان است.

گاهی مسئله استفاده از رایانه و اینترنت، شكل ناخوشایندی به خود می‌گیرد، به این معنی که استفاده از اینترنت، تمام وقت و توان فرد را معطوف به خود می‌کند و نوجوان و یا جوان، چشم از صفحه کامپیوتر برنمی‌دارد. گاهی روبه‌روی آن غذا می‌خورد، بدون این که متوجه وقایع پیرامون خود، روابط خانوادگی، اجتماعی، تکالیف درسی و دنیای بیرون از آن باشد.

والدین و افرادی که در غیاب پدر و مادر از بچه‌ها مراقبت می‌کنند، وقتی متوجه رفتارهای نگران‌کننده آن‌ها می‌شوند و برای کمک و رفع آن به دنبال راه‌حل می‌گردند، بسیار مهم است که از تفاوت میان استفاده درست و استفاده افراطی اینترنت آگاهی داشته باشند. به‌کارگیری درست و معمولی از اینترنت، شرایطی به وجود می‌آورد که باعث تفریح و سرگرمی می‌شود. این سرگرمی‌ها چنانچه به خوبی مدیریت نشوند، هرروز گسترش پیدا می‌کنند و تبدیل به علاقه و عادت می‌شوند. عادتی که فرد دیگر نمی‌تواند آن را در ذهن خود انکار کند.

گاهی کودک یا نوجوان از اینترنت به عنوان یک سرگرمی کوتاه‌مدت استفاده می‌کند، یعنی با توجه به حجم تکالیف درسی، کلاس‌هایی که در آن شرکت می‌کند و وظایفش در منزل، کار با کامپیوتر بخش کوچکی از ذهن او را درگیر کرده و برای رفع خستگی و دورشدن از روزمرگی و صرفاً به عنوان تفریح به آن رو می‌آورد. گشت و گذار در یکی دو شبکه اینترنتی، انجام بازی کامپیوتری، گفت‌وگو با دوستان اینترنتی و گاهی پیدا کردن یک دوست قدیمی، که تنها ساعتی از وقت او را در طول روز می‌گیرد. در صورتی که موضوع تا این حد و زیر نظر والدین انجام شود، نه تنها مضر نیست بلکه بعضی اوقات لازم هم هست. ولی گاهی مسئله شکل ناخوشایندی به خود می‌گیرد، به این معنی که استفاده از اینترنت، تمام وقت و توان فرد را معطوف به خود می‌کند و نوجوان و یا جوان، چشم از صفحه کامپیوتر برنمی‌دارد. گاهی روبه‌روی آن غذا می‌خورد، بدون این که متوجه وقایع پیرامون خود، روابط خانوادگی، اجتماعی، تکالیف درسی و دنیای بیرون از آن باشد. این اوقات گاه تا هفته‌ها ممکن است به طول انجامد و ذهن فرد چنان درگیر شود که خود نیز متوجه اشتباه و تغییرات رفتاری‌اش نشود. چنانچه شک دارید فرزندتان جزو کدام یک از دو دسته بالا است با مطالعه علائمی که در زیر ذکر شده می‌توانید به این موضوع پی ببرید.

نشانه‌های هشداردهنده

1) استفاده از اینترنت، همه فکر و ذهن او را مشغول کرده و اهدافی خاص مثل چت کردن با دوستان، تجارت الکترونیک و یا متأسفانه مسائل غیراخلاقی را در آن جستجو می‌کند.

2) هنگامی که برای وقت‌گذرانی بیش از حد مورد اعتراض قرار می‌گیرد، حالت تدافعی به خود می‌گیرد.

3) خرج کردن پول برای تهیه ابزار مربوط به اینترنت، حتی پولی که برای ملزومات او در نظر گرفته شده است.

4) استفاده از اینترنت، گاهی به بروز رفتارهایی مثل نترس شدن و همیشه آماده نزاع بودن منجر شده و فرد با وجود این که از آن مطلع است، در کنترل آن ناموفق است.

5) هنگام مشغول بودن با کامپیوتر، دارای حالت شدید وجد و شادی می‌شود.

6) در موقع کار با کامپیوتر، حساب زمان از دستش خارج می‌شود.

7) از ساعات لازم برای وقت استراحت خود، برای گشت و گذار در اینترنت مایه می‌گذارد.

8) اگر به کامپیوتر دسترسی نداشته باشد و یا اینترنت قطع باشد، عصبی و آشفته است.

9) در طول روز به طور افراطی، پیام‌های خود را چک می‌کند.

10) به جای انجام تکالیف درسی و وظایف محوله، بیشتر وقت خود را پای کامپیوتر می‌گذراند.

11) ترجیح می‌دهد وقت خود را با کامپیوتر بگذراند تا با دوستان و خانواده خود.

12) به وقت تعیین شده برای او قانع و متعهد نیست، درباره میزان زمان صرف شده در اینترنت دروغ می‌گوید و هنگامی که تحت نظارت و کنترل نیست، از وقت سوءاستفاده می‌کند.

13) اگر از کامپیوتر دور باشد، گیج و حواس پرت است.

14) از وقتی که به کامپیوتر دسترسی پیدا کرده، علایق خود را به بعضی از فعالیت‌های قبلی از دست داده است.

15) برای فرار از مسئولیت‌ها و گاهی گریز از موقعیت‌های ناراحت‌کننده و احساسات ناخوشایند مثل افسردگی، به اینترنت پناه می‌برد.

گفتنی است اگر تعداد زیادی از این علائم را یکجا در خود یا فرزندتان مشاهده کردید، می‌توانید بگویید که اعتیاد به اینترنت و کامپیوتر وجود دارد. در این صورت با بالا بردن سطح آگاهی خود در این زمینه و حتی کمک گرفتن از یک مشاور در رفتار خود تجدید نظر کرده و به تعدیل رفتار فرزندانتان کمک کنید. تاکید داریم که فقط با دیدن یکی دو مورد از این نشانه‌ها در مورد خود یا فرزندتان قضاوت نکنید.

محض اطلاع خوانندگان عزیز، گفتنی است که استفاده از اینترنت، دیگر منوط به استفاده از رایانه نیست و جوانان بین سنین 16 تا 18 سال، به وسیله گوشی‌های جدید موبایل از شبکه‌های اینترنتی استفاده می‌کنند که آن‌ها هم چنانچه کنترل نشود، عواقبی مانند آنچه در بالا اشاره شده به همراه دارد.