یک آزمون ؛ دو رییس جمهور

آیا دولت روحانی راه احمدی نژاد را  در تعامل با مراجع تقلید خواهد پیمود؟

همانند ایام  ابتدایی دولت احمدی نژاد که یکی از اظهار نظرهای وی واکنش تند مراجع تقلید را به دنبال داشت، دولت روحانی نیز به خاطر یک فیلم سینمایی زیر انتقادهای برخی مراجع تقلید قرار گرفته است.  در  اردیبهشت ماه سال 1385 ، خبر رسید که احمدی نژاد در نامه ای به محمد علی آبادی رئیس سازمان تربیت بدنی آن روزها ،از او خواسته که حضور بانوان در ورزشگاه ها را عملی کند. این در نامه و درخواست احمدی نژاد با واکنش صریح برخی مراجع تقلید روبرو شد. احمدی نژاد که با شعار احیای ارزشهای انقلاب پا به عرصه سیاست نهاده بود به ناگاه طیفهای گسترده ای از حامیان مذهبی خود را شگفت زده کرد. در واکنش به این نامه صادره از سوی احمدی نژاد، آیت الله فاضل لنکرانی و آیت الله میرزا جواد تبریزی صراحتا اعلام کردند که حضور بانوان در ورزشگاه ها به هیچ وجه جایز نیست. آیت الله صافى گلپایگانى ضمن مخالفت با این دستور، از این قضیه ابراز ناخرسندى کرد و در پیامی این گونه نوشت: "    اگر چه اینجانب مکرر خطر اختلاط زن و مردم بیگانه و برنامه‌های مضره‌ای را که مخالف عفاف و حجاب بانوان و موجب تغییر شخصیت‌ اسلامی جامعه است، تذکر داده و به همگان در مورد آثار و عواقب سوء گرایش به آداب غیر اسلامی غربی هشدار داده‌ام، اکنون که مۆمنین در مورد حضور بانوان در ورزشگاه‌های کشور، سۆال و ابراز نگرانی می‌نمایند، حسب الوظیفه حرمت نظر زن و مردم اجنبی را به بدن یکدیگر از نظر جمیع فقهای عظام اعلام می‌نمایم." آیت الله مکارم شیرازی هم پیامی به رییس جمهور سابق در این باب فرستاد و با لحنی انتقاد آمیز گفت : من فعلاً منتظر پاسخ رییس‌جمهور هستم و پس از آن به تفصیل در این‌باره صحبت می‌كنم .

احمدی نژاد در این برهه زمانی کوشید با نادیده گرفتن تذکر مراجع مسیر مد نظر خود را پیش بگیرد. حتی یکی از مشاوران رییس جمهور سابق سخنانی علیه برخی مراجع منتقد مطرح کرد.  او مدت زمانی مقاومت کرد ولی سرانجام با تذکر مقام معظم رهبری از موضع خود عقب نشست.  این ماجرا پایان قصه نبود. جریانات مربوط به حمل قرآن همراه با موسیقی، مکتب ایران و نظرات شاذ و  عجیب یار مورد اعتماد احمدی نژاد درباره موسیقی و نبوت پیامبران روابط میان دولت سابق و علما را تحت الشعاع قرار داد.

یکی از سوالات اصلی تحلیلگران سیاسی پس از پایان دولت احمدی نژاد این بود که تعامل میان دولت جدید و مراجع تقلید و علما چگونه خواهد بود؟ اولین آزمون برای پاسخگویی به این معما ماجرای فیلم رستاخیز است. فیلم رستاخیز ساخته احمد رضا درویش که در جشنواره اخیر فیلم فجر به عنوان بهترین فیلم برگزیده شد و جوایز زیادی را از آن خود کرد ، با انتقادات زیادی از سوی برخی مراجع و علما به خاطر به تصویر کشیدن برخی از یاران و خانواده امام حسین(ع) و هم چنین برخی ایرادات تاریخی در روایت داستان روبرو شد. اگرچه مجوز ساخت  این فیلم در دولت قبلی   داده شده و فرایند تولید این فیلم  در آن ایام انجام شده است، اما تبعات سیاسی نمایش آن گریبان مدیران فعلی ارشاد را گرفته است.  برخی مراجع با خطاب دادن دولت و مسوولین آن به شدت از فیلم انتقاد کرده اند. برای مثال آیت الله مکارم شیرازی یکی از شاخصترین چهره هایی بود که به فیلم رستاخیز اعتراض کرد. او در نامه ای خطاب به رئیس سازمان سینمایی کشور، نوشت: «عده قابل توجهی به دفتر ما شکایت کرده‌اند که چرا در فیلم رستاخیز چهره حضرت قمر بنی هاشم و جمعی دیگر از شهدای کربلا (علیهم السلام) به طور مشخص نشان داده شده و می‌دانیم این کار آثار نامطلوبی دارد و نیز به بعضی از وقایع تاریخی آن ایراد کرده‌اند. آیا بنا بر این است که سازمان سینمایی قداست مقدسات را بشکند و از خطوط قرمز بگذرد؟»

هم چنین آیت الله نوری همدانی آیت الله نوری همدانی هم در پاسخ به استفتایی در این باره، نمایش چهره حضرت ابوالفضل العباس(ع) و‌ حضرت علی اکبر(ع) را در فیلم سینمایی رستاخیز جایز ندانست و نوشت: «چهره هر کدام از این شخصیت‌های بزرگ نباید پخش شود و باید قداست این جایگاه‌ها و شخصیت‌ها حفظ شود.» هم چنین دفتر آیت الله وحید خراسانی ضمن ابراز ناراحتی از نشان دادن تمثال و تصاویر مربوط به چهره حضرت عباس (ع) و تکرار آن، دیدن این فیلم را توسط مقلدانشان جایز ندانست.

رسانه ها و ناظران منتظر واکنش دولت و مسوولین بودند . آیا دولت یازدهم از فیلم برگزیده خود حمایت خواهد کرد؟ آیا رستاخیز عرصه رویارویی مراجع و دولت خواهد شد؟ پاسخ به این سوال چندان طول نکشید . دولتمردان اعتدالگرا به سیاست گفتگو و تعامل به جای رویارویی معتقدند و مانند سلف خود چندان خواستار حاشیه سازی های سیاسی نیستند.

برای مثال علی جنتی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در واکنش به انتقادات قول داده است که فیلم مطابق میل "علمای و مراجع تقلید" اصلاح شود: «ملاحظاتی به کارگردان این فیلم سینمایی ابلاغ شده که در زمان اکران باید آن نگرانی‌ها رفع شود و آن قسمت‌هایی که مورد توجه مراجع است یا حذف شود یا به گونه‌ای مورد اصلاح قرار گیرد... باید هاله‌ای از نور روی چهره حضرت ابوالفضل قرار بگیرد تا آن قداستی که حضرت عباس دارند حفظ شود».

هم چنین ایوبی رئیس سازمان سینمایی کشور در خصوص انتقادات وارده به فیلم "رستاخیز" گفت: عوامل فیلم "رستاخیز" انتقادات را به دیده منت پذیرفته و آن را انجام خواهند داد و بنده هم به عنوان رئیس سازمان سینمایی این ملاحظات را در نظر می‌گیرم. وی اظهار کرد: درخواست دارم برای کسانی که می‌خواهند در راه ساخت چنین فیلم‌های سختی پیرامون نشان دادن مصائب ائمه وارد شوند شرایط آنقدر سخت نشود که دیگران از قدم گذاشتن در آن راه بترسند.ایوبی در پایان تصریح کرد: امیدوارم این ملاحظات و ایرادات برطرف شود تا فیلم اکران عمومی شده و همگان بتوانند فلیم "رستاخیز" را ببینند.

این گونه اظهار نظرها و سخنان نشانگر از تفاوت جدی دولت جدید در روابط با مراجع و علماست. اگرچه اتکا کردن به سخنان زود است و باید منتظر اعمال ماند ولی همین واکنش آشتی جویانه و تعامل گرا می تواند نوید بخش فصل جدیدی از روابط بین دولت و علما باشد. به نظر می رسد دولت یازدهم به ریاست یک روحانی مجتهد و عضو مجلس خبرگان رهبری می تواند دارای تعامل بهتر با علما و مراجع تقلید باشد.