برای چی این همه بخودت مغروری؟!
گناه غرور، بدترین گناه است. گاهی غرور مومن را می گیرد و خدا حفاظت او را کم می کند تا فرد به چاله ی گناه بیفتد تا غرورش کم بشود. زیرا گناه مثل یک چاله است ولی غرور مثل یک چاه عمیق است. امیرالمومنین می فرماید: گناهى كه تو را پشیمان كند در نزد خدا بهتر از كار نیكى است كه تو را به خود پسندى وا دارد.(1)
برای درمان غرور و سرکشی، که منشا بسیاری از رذایل است، راه های چندی وجود دارد. عوامل زیر رهگشای کلیدی برای درمان این بیماری روحی است هستند:
1. شناخت کاستی ها و ضعف های خود
اساسا شناخت کاستی ها و ضعف های آدمی، عامل مهمی در جلوگیری از غرور، تکبر و خودپرستی اوست. وقتی کسی به این باور برسد که هیچ چیز در این عالم از خود ندارد و همه اعطایی و عاریه ای از سوی دیگری است و همین ها را هم که دارد، موقتی و گذرا و فانی است و موجودی به غایت ضعیف، ناتوان و نیازمند است و اگر او اراده نکند، هر آینه فانی و نابود است و نفس او برای همیشه قطع خواهد شد، دیگر جایی برای خودپرستی، بر خود بالیدن، تکبر، جسارت و خودخواهی او باقی نمی ماند. چرا که چیزی از خود ندارد تا بدان فخر فروشد. حتی خود او نیز عاریه ای است.
مولی امیرالمۆمنین علیه السلام می فرمایند: «بینوا فرزند بنی آدم، مرگش پوشیده است و بیماری اش پنهانی، کردارش نگاشته است و پشه ای او را آزار می رساند و جرعه ای گلوگیر او را می کشد و عرق او، عامل بدبویی اوست.(2)
2. ذکر و یاد خداوند
از دیگر راه های درمان سرکشی و طغیان و پرهیز از جسارت در انجام گناه و روی آوردن به مفاسد، ذکر و یاد خداست . یاد خدا همواره صیقل دهنده دل ها، آرام بخش روح و عامل مهمی در کنترل سرکشی آدمی است. یاد خدا برای فروکش کردن نفس آدمی و التیام دردهای روحی او بسیار مۆثر است.
در همین زمینه علی علیه السلام می فرمایند: «خداوند ایمان را عامل پاکی از شرک قرار داده است و نماز را برای پاک ماندن از کبر»(3)
بندگی و عبودیت و یاد خدا و سر بر آستان عبودی ساییدن، عامل مهمی برای رهایی انسان از غرور، کبر و خودخواهی هاست. آدم مغرور و سرکش، هیچ گاه حاضر به تسلیم و خضوع در مقابل غیر نیست. خشوع و خضوع و عبودیت و سجده عامل مهمی در شکستن غرور، خودبینی، بزرگ بینی و سرزنش است.
3. یاد مرگ و تجسم زندگی پس از آن
از دیگر راه های درمان غرور و خودبزرگ بینی و انجام گناه در زندگی را می توان یاد مرگ و تجسم زندگی جاوید پس از دنیا و مرگ دانست؛ بدین معنا که آدمی روزی چندان دور، البته و به ناچار و حتما باید پاسخگوی همه اعمال ریز و درشت خود باشد. همین زمینه علی علیه السلام می فرمایند: «خداى شما را رحمت كند آماده حركت باشید كه نداى رحیل و كوچ در میان شما بلند شده است.»(4)
یاد مرگ عمدتا به سه نقش مهم در زندگی آدمی ایفا می کند:
اولا: در انسان ترس ایجاد می کند تا انسان بتواند افسار نفسی را مهار کرده، دل خود را نرم گرداند.
ثانیا: عاملی برای کنترل زیاده خواهی افراد است.
ثالثا: موجب جلوگیری از انجام اموری لغو، بی مورد و عبث خواهد شد.
انسانی که به یاد خدا باشد، پاسخگوی به کردار خویش است و فرد مجرمی که قرار است در دادگاه آخرین دفاعیات خویش را برای اعمال خود بیان کند، همواره و در هر حال در پی چگونگی بهتر انجام دادن اعمال خویش، دفاع از کردار خویش و همه هم و غم خویش در این خصوص خواهد بود و اصلا فرصتی برای انجام امور عبث و بیهوده نخواهد یافت .
4. گذرا و موقتی دانستن دنیا
سرانجام از دیگر راه های درمان غرور و خودپرستی، دانستن گذرا و موقتی بودن دنیا است و باور به این حقیقت که همه ما مسافران راه زندگی هستیم. در حال عبور از این مسیر کوتاه و عبور و رسیدن به مقصد دیگری هستیم، طبیعی است که مسافر راه نباید بار خویش را سنگین نماید و با حداقل نیازهای ضروری در این مسیر گام خواهد برداشت؛ چرا که عبور از این مسیر سخت و دارای گذرگاهی پرمشقت و ناهموار، بسیار دشوار خواهد بود. آنچه مهم است این است که انسان نباید فراموش کند، مسافر است و برای رفتن آمده است نه برای ماندن، اگر انسان این قسمت را درک نکند، به غرور و تکبر و سرکشی دچار می شود و به دنبال جاودانگی و اقامت دایمی در این گذرگاه دنیایی خواهد بود.
در حالی که، باید بداند، به تعبیر حضرت علی علیه السلام: «دنیا محل گذر است و مردمان در آن دو گروه اند: گروهی خود را فروختند و وقف دنیا شدند و گروهی دیگر خود را خریدند و آزاد شدند.»(5)
5. خیرخواهی و محبت به دیگران
خیرخواهی و محبت به دیگران ما را از عُجب و غرور بیرون می آورد. بدین ترتیب یکی از راههای درهم شکستن غرور این است که ما هم دیگران را دوست بداریم که در این صورت مومن می شویم و اگر دیگران را بیشتر از خودمان دوست بداریم؛ ولیِّ خدا می شویم. پس «من» باید تبدیل به «ما» بشود. ما معمولا در کارها، خیر و منفعت خودمان را در نظر می گیریم. یک کاسب برنامه می ریزد که چقدر سود بکند نه اینکه چقدر به مشتری اش منفت برساند. یعنی کاسب می خواهد پول طرف را بگیرد نه اینکه خیری به او برساند.
استادی می فرمودند که من با دوستان به مشهد می روم و به امام می گویم که ای امام هشتم، اگر حاجت رفقای مرا برآورده بکنی و حاجت مرا ندهی من ناراحت نمی شوم؛ ولی اگر حاجت مرا بدهی و حاجت دوستان مرا روا نکنی، من ناراحت می شوم. بعضی ها به معرفت و ایثار رسیده اند. ایشان می گفت که شبی در خواب دیدم که یک باغ در بهشت به من داده اند ولی من خوشحال نشدم و بعد به من گفتند که تو می توانی دوستانت را هم شفاعت بکنی و من از این حرف خوشحال شدم.
غرور ارمغان شیطان است و محبت ارمغان خداست. ما معمولا ارمغان شیطان را به رخ همدیگر می کشیم؛ امّا انشاءالله به یاری خداوند سبحان به آن جا برسیم که به جای آن که غرورهای مان را به یکدیگر نشان دهیم؛ دوستی و محبتمان را از هم دریغ نکنیم. بحق محمد و آله الطاهرین صلوات الله علیهم اجمعین و عجل فی فرج مولانا صاحب الزمان.
پی نوشت ها:
1. نهج البلاغه، حکمت 46.
2. همان، حکمت 419.
3. همان، حکمت 252 .
4. همان، خطبه 204.
5. همان، حکمت 133 .
فرآوری: فاطمه سرفرازی
بخش نهج البلاغه تبیان
منبع:
مجله دیدار آشنا، اردیبهشت 1382، شماره 35، صفحه 32؛ برگرفته از سایت حوزه.
کتاب انواری از نهج البلاغه نگاشته محمدجعفر امامى
سخنان حجت الاسلام فرحزاد برگرفته از سایت یا مجیر
مطالب مرتبط:
