ورزش؛از بازی تا "وزیر دار"شدن(2)

ریشه وزارتخانه شدن!

بحث وزارتخانه شدن ورزش كشور به زمان‌هایی باز می‌گردد كه تیم‌های ملی به ویژه فوتبال و كشتی نتیجه لازم را در مسابقات جهانی نمی‌گرفتند . همان زمان برخی از نمایندگان این مسئله را پیش می‌كشیدند. اما با گذشت زمان ؛ خاك فراموشی بر روی این ایده پاشیده می‌شد. سرانجام نمایندگان مجلس در جلسه علنی دی‌ماه 1389 جزئیات طرح ادغام سازمان‌های تربیت بدنی و ملی جوانان و تشكیل وزارت ورزش و جوانان را تصویب كردند. براساس این مصوبه مجلس، از تاریخ تصویب این قانون، سازمان‌های تربیت بدنی و ملی جوانان با اعتبارات، ‌نیروی انسانی و امكانات ادغام و به وزارت ورزش و جوانان تبدیل ‌شدند و اقدامات قانونی برای انجام اصلاحات لازم در مقررات مربوط به آن به عمل ‌آمد.

وزیر احتمالی

امیدوار رضایی كه از وی به عنوان گزینه‌های احتمالی وزارت ورزش یاد می‌شد، در این‌باره معتقد بود: با تشكیل وزرات ورزش و جوانان ، این وزارتخانه از این پس در دولت حق رای خواهد داشت و می تواند مطالبات ورزشكاران و جوانان را در هیئت دولت به صورت تاثیرگذارتر و جدی تری پی گیری كند.  همچنین تشكیل وزارت ورزش و جوانان دخالت های دولت در فدراسیون های ورزشی را محدود خواهد كرد و این كار فدراسیون های ورزشی را قوی تر و نقش وزارت ورزش را تنها نظارتی و حاكمیتی می كند، نه تعیین كننده.

ضربه به ظرفیت جوانان

در همان زمان ستار هدایت خواه سخنگوی كمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی كه از مخالفین طرح ادغام سازمان های تربیت بدنی و جوانان بود ، گفت: مشكل اصلی این ادغام عدم سنخیت ساختار و نوع عملكرد دو سازمان تربیت بدنی و جوانان است . وی  با طرح این سوال كه ورزش چه سنخیتی با مسكن ، اشتغال و ازدواج جوانان دارد ؟ گفت: دلیل دیگر مخالفت ما با تشكیل این وزارت خانه این است كه به نظر ما سازمان ملی جوانان سازمانی فرابخشی است و هیچ وزارت خانه یا نهاد دیگری توانایی انجام وظایف این سازمان را ندارد چون این وزارتخانه وظیفه دارد از ظرفیتهای دیگر وزارت خانه ها جهت رسیدگی به امور جوانان استفاده كند كه این اقدام از این كار جلوگیری می كند .

پیشنهاد خاتمی بود 

حسن غفوری فرد رئیس اسبق سازمان تربیت بدنی در باره وزارت ورزش نقطه نظرات جالبی دارد. او در این باره می گوید: بحث تشکیل وزارت ورزش و جوانان از خیلی زمان قبل تر و دوره‌ای که من رئیس سازمان تربیت بدنی بودم، مطرح شد. آن زمان برای نخستین بار بحث تشکیل سازمان امور جوانان مطرح شد و آقای خاتمی وزیر وقت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی پیشنهاد کرد اگر قرار است سازمان جوانان تشکیل شود، بهترین کار این است که با سازمان تربیت بدنی ادغام شود و وزارت به نام ورزش و جوانان به وجود آید.  این موضوع در سال 68 بود که نتیجه‌ای به دنبال نداشت تا اینکه بازهم در دهه 70 طرح تشکیل وزارت ورزش و جوانان در مجلس پنجم مطرح شد اما در آن دوره زمان رئیس وقت سازمان تربیت با تشکیل وزارت ورزش و جوانان مخالفت کرد، دقیقا مشابه مخالفت‌هایی که در دوره گذشته برای آغاز به کار وزارت و جوانان وجود داشت. همین مسئله باعث شد در آن دوره نیز تاسیس وزارتخانه‌ای با نام ورزش و جوانان در حد طرح موضوع در مجلس بماند.  در مجلس پنجم استدلال‌های قوی و محکمی برای تشکیل وزارت ورزش و جوانان در مجلس شورای اسلامی مطرح نشد و همین مسئله باعث شد مجلس به این طرح رای ندهد تا اینکه بازهم در مجلس هشتم راه اندازی و آغاز به کار وزارتخانه ورزش و جوانان طرح شد که دلایل مختلفی داشت از جمله؛ ادغام دو سازمان و کوچک سازی دولت، ارتقای جایگاه ورزش، پاسخگویی ورزش به مجلس و ...

پیش از آن که من رئیس سازمان تربیت بدنی شوم، رئیس این سازمان را در جلسات هیئت دولت راه نمی دادند و یکی از شرط‌های من برای حضور در سازمان تربیت بدنی این بود که جایگاه این سازمان تا معاونت رئیس جمهور بالا بیاید و در عین حال رئیس آن در جلسات هیئت دولت حضور یابد که خوشبختانه هر دو شرط پذیرفته شد.  نمایندگان مجلس برای خود این حق را قائل بودند که سئوالات‌شان در مورد ورزش را از مسئول اول آن جویا شوند اما به جهت این که نمی توانستند و قانون به آنها اجازه نمی داد که پرسش‌های خود را از معاون رئیس جمهور بپرسند، در 9 دولت گذشته هیچ وقت از رئیس جمهور، رئیس سازمان تربیت بدنی و ... سئوال نشد و تذکری به میان نیامد و به دنبال آن کنترلی از سوی مجلس روی ورزش وجود نداشت.  به نظرم مجلس در شرایط فعلی می تواند نظارت بهتری روی عملکرد وزارت ورزش داشته باشد در عین حال این سئوالات هم هست که چقدر بودجه در ورزش صرف شده است؟

به نفع ورزش نبود

محسن مهر علیزاده رئیس سابق سازمان تربیت بدنی می گوید: اگر سازمان تربیت‌بدنی به وزارتخانه تبدیل نمی‌شد و به طور سازمانی به کار خود ادامه می‌داد در کار خود موفق‌تر بود . فکر می‌کنم تشکیل وزارت ورزش به نفع ورزش نیست. اگر این وزارتخانه به شکل سازمان به فعالیت خود ادامه می‌داد موفق‌تر بود زیرا مجبور نبود در قالب یک وزارتخانه‌ و محدودیت‌های خاص و حاکم بر قوانین آن به فعالیت ادامه دهد زیرا هنگامی که این وزارتخانه به شکل سازمانی کار می‌کرد و رئیس آن به عنوان معاون رئیس‌جمهور به فعالیت مشغول بود هم از نظر برنامه‌ریزی بهتر عمل می‌کرد و هم تصمیم‌گیری، مراحل آسان‌تری را پشت سر می‌گذاشت. وی با اشاره به خطر تعلیق فدراسیون‌های ورزشی ایران گفت: کمیته بین‌المللی المپیک نمی‌تواند کل ورزش ایران را تعلیق کند اما این موضوع نباید سبب شود که به راحتی از کنار آن عبور کنیم. این خطایی است که خیلی‌ها انجام می‌دهند و ممکن است بعدا جبران شود اما خسارت زیادی بر جای می‌گذارد که نمونه آن هنگامی بود که رئیس سابق سازمان می‌خواست رئیس فدراسیون فوتبال شود که با مخالفت فیفا در نهایت همان اساسنامه‌ای که آنها خواستند به تصویب رسید.

یک توپ و نیاز جوانان

پرویزکرمی معاون فرهنگی و آموزشی آن زمان سازمان ملی جوانان هم ضمن اعلام مخالفت جدی با تشكیل وزارت ورزش و جوانان، گفت: در ایران وقتی توپی به سمت دروازه‌ای روانه می‌شود، چشم هفتاد میلیون ایرانی خیره به آن خواهد بود و دستگاهی كه دغدغه‌ای با این اهمیت و فراگیری دارد، از موضوعات اصلی جوانان غافل می‌شود و زمانی برای رسیدگی به امور فرهنگی جوانان نخواهد داشت.

وی با بیان این كه سازمان ملی جوانان در بستر یك فرایند مطالعاتی، تشكیلاتی و استمراری شكل گرفت، گفت: این سازمان طی دهه گذشته ابتدا به عنوان دبیرخانه جوانان و سپس با عناوین شورای عالی جوانان، مركز ملی جوانان و در نهایت سازمان ملی جوانان و در جایگاه معاونت ریاست جمهوری مشغول فعالیت بوده است.  این روند نشان می‌دهد كه پیدایش نطفه سازمان و گسترش و تحول آن، بر اساس ضرورت و نیاز صورت گرفته است.  كرمی در ادامه با اشاره به این كه بیش از 40 كشور الگوی تشكیل وزارت ورزش و جوانان را پیاده كرده و یا در حال پیاده كردن آن هستند، تصریح كرد: در این كشورها موضوعاتی همچون تهاجم فرهنگی، هویت جوانان و سبك زندگی مطرح نیست و دولتمردان دغدغه‌های فرهنگی مسوولان كشور ما در قبال جوانان را ندارند.  ورزش موضوعی وسیع و فراگیر است، و هر كس پس از ادغام، در راس وزارت ورزش و جوانان قرار گیرد، بی تردید غرق مسایل گوناگون و وسیع حوزه ورزش می‌شود و قطعا فرصتی برای رسیدگی به مسایل و چالش‌های فرهنگی جوانان را نخواهد داشت. در چنین شرایطی جوانانی كه باید میدان‌دار موضوع تهاجم فرهنگی و جنگ نرم باشد، به حاشیه رانده می‌شوند.

وصله‎‌ ناچسب دو سازمان مهم

حدود سه سال از ادغام سازمان ورزش و جوانان می‌گذرد. محمد عباسی پس از حمید سجادی به عنوان دومین وزیر پیشنهادی به مجلس معرفی شد تا چهره ای ناآشنا با ورزش امور این وزارتخانه را به عنوان اولین وزیر در دست بگیرد و بعد از آن هم با پایان دولت دهم، حسن روحانی 4 فرد مورد نظر خود یعنی سلطانی فر، صالحی امیری، نصرا... سجادی و در نهایت محمود گودرزی را به مجلس معرفی کرد و سرانجام گودرزی از مجلس رای گرفت، طی سه سالی که از فعالیت این وزارت می‌گذرد آن قدر که از ورزش شنیده‌ایم درباره اقداماتی که باید برای جوانان انجام شود صحبتی به میان نیامده است، آن قدر که بیشتر عملکردها و برنامه ریزی‌ها (که البته آن هم بسیار ناچیز بود) شامل ورزشی‌ها شد و عملا حوزه جوانان بدون صاحب رها شد.

تفکیک وزارت ورزش و جوانان

اولین زمزمه‌ها از تفکیک وزارت ورزش و جوانان با تغییر دولت مطرح شد. رییس جمهور در دیداری که با رییس مجلس شورای اسلامی داشت صحبت از تفکیک این وزارتخانه به میان آورد که اتفاقا مورد موافقت لاریجانی هم قرار گرفت. از سوی دیگر در رایزنی‌های متعدد رییس جمهور با مجلس، یک بار این طرح توسط روحانی مطرح شد و مجلس هم از آن استقبال کرد و رییس جمهور پیشنهاد داد که بلافاصله بعد از مراسم تحلیف و تنفیذ، دولت این لایحه را به صورت 3 فوریتی به مجلس ارایه دهد. این طرح در 31 تیر تقدیم مجلس شد. مبنای این طرح نیز این گونه مطرح شد که وزارت ورزش و جوانان نتوانسته به اهدافش در بخش جوانان برسد و فعال باشد. اگر چه این طرح به هییت رییسه داده شد تا درمورد فوریت آن تصمیم گیری شود، اما در نهایت دیگر صحبتی از این موضوع به میان نیامد. پس از این اتفاق شاید اولین تذکر جدی در مورد این موضوع در مرداد ماه و قبل از آن که کابینه دولت جدید به مجلس معرفی شود توسط یکی از اعضای هییت رییسه فراکسیون ورزش مطرح شد زمانی که «یوناتن بت کلیا» این ادغام را اشتباه محض خواند و گفت: متاسفانه بسیاری از کارها در گذشته انجام شده که یا با عجله یا برای خوشایند بعضی‌ها بوده و متاسفانه بسیاری از مسایل را نیز زیر سوال برده‌اند. یوناتن بت کلیا درباره مطرح شدن تفکیک وزارت ورزش و جوانان اظهار داشت: وزارت ورزش بیشتر بر فعالیت‌های ورزشی متمرکز بوده تا جوانان و خیلی از حرکت‌هایی که در گذشته برای اوقات فراغت جوانان در نظر گرفته می‌شد در این دوره تحقق نیافته است. اگر چه دیگر نمایندگان و حتی کارشناسان از جمله سید هادی حسینی عضو فراکسیون ورزش مجلس یا رییس سابق سازمان تربیت بدنی و کمیته ملی المپیک نیز این موضوع را اقدامی شتابزده می‌دانند.

واژه های ناهمخوان

هر کدام از دو واژه «ورزش» و «جوان» را که تشریح کنیم به مفاهیم جدایی می‌رسیم که حداقل همخوانی را با هم دارند. به نظر می‌رسد در ابتدا هدف از این ادغام ارتقای سطح سلامت جامعه و به ویژه جوانان بوده است اما نتیجه چند ساله این ادغام نشان می‌دهد نه تنها چنین هدفی محقق نشده است بلکه جوانان حتی از قبل هم درباره توجه به خواسته‌هایشان ناراضی ترند. مسایل و مشکلات و دغدغه‌های جوانان باید در اولویت برنامه ریزی برای این وزارتخانه قرار گیرد که البته ورزش هم بخشی از این مطالبات است. ناهماهنگی بین سازمان تربیت بدنی و مجلس و شرایطی که اتفاق افتاده بود سبب شد که این شتابزدگی در تشکیل وزارتخانه ودر نتیجه ادغام بدون مطالعه انجام شود. طی این مدت کمتر اقدامی در جهت اهدافی که از این ادغام مدنظر بود انجام شده است و فقط 2 مجموعه به هم چسبیدند.  نه برای موضوع ورزش و وزارت ورزش برنامه ای نوشته شد و نه برای موضوع جوانان. به عبارتی هیچ اقدامی به صورت عملی انجام نشد. مطالبات این 2 حوزه با هم متفاوت است و امکان پی گیری مناسب نیازهای جوان‌ها در حوزه ورزش وجود ندارد. بر این اساس این ادغام، اقدامی شتابزده بود و آن چه الان می‌بینیم نشان می‌دهد که هدفی در پی نداشته است.

مخالفت یک کارشناس

مصطفی هاشمی طبا در این باره می‌گوید: من از ابتدا نه تنها مخالف ادغام بلکه مخالف تبدیل سازمان تربیت بدنی به وزارتخانه بودم. آن چه که در بحث و صحبت برای این ادغام در مجلس به عنوان اهداف این موضوع گفته شد هیچ کدام به ثمر ننشسته اسن. اگر چه همان موقع هم معلوم بود که اهداف و خواسته‌هایی که مطرح می‌شود هیچ خاصیتی ندارند. اکنون هم این وزارتخانه دچار سرگشتگی است و با مشکلات زیادی روبه روست که قابل حل هم نیستند. اگر چه اکنون باید به این مشکلات از دیدگاه وزیر یا مسئول مربوطه هم نگاه کرد. همان زمان هم برای ادغام استدلال‌هایی که مبتنی بر واقعیت باشد مطرح نشد ، البته به اعتقاد من، صرف نظر از این که چه کسی در راس این وزارتخانه قرار دارد، تشکیل چنین مجموعه ای بدون آن که وضعیت و توقعاتی که از آن دارند در قانون کاملا مشخص باشد کار نادرستی بوده و نمی‌تواند به اهدافی که مد نظر است دست پیدا کرد.

تفکیک؛ بهترین راهکار

شاید با نگاه به 3 سال گذشته و عملکرد بیرونی وزارت ورزش و جوانان نتوان اقدام موثر و قابل تاملی از این وزارتخانه عریض و طویل مشاهده کرد و این جاست که به نظر می‌رسد باید قبل از آن که جوانان یا ورزش کشور دچار خسران بیشتری شوند به گذشته بازگشت و دست از این ادغام کشید. همان گونه که به گفته عضو هیئت رییسه فراکسیون ورزش مجلس، کنار هم قرار گرفتن ورزش و جوانان موجب شده تا امروز شاهد فعالیت‌های چشم گیر گذشته که در حوزه سازمان ملی جوانان می‌شد، نباشیم و اگر امروز ادغام از بین رود تاثیرات مثبتی بر جای خواهد گذاشت. به گفته بت کلیا باید در بخش ورزش افراد، نیروها و چهره‌های ورزشی مدیریت این بخش را برعهده گیرند که سبب پیشرفت‌های بیشتری در بخش ورزش کشور باشد. وی با اشاره به نقش سازمان ملی جوانان در دوره‌های گذشته اذعان می‌کند این سازمان فعالیت‌های بسیاری را در حوزه جوانان داشته است. پس اگر تفکیک صورت گیرد باید افرادی متولی امور جوانان شوند که مدیریت‌هایی را در این زمینه تجربه کرده باشند و شرایط را درک کنند.

مسابقات مهم در پیش است

بازی‌های آسیایی  اینچئون  و آماده شدن کشورهای رقیب برای رویارویی در بازی‌های این دوره موضوع مهمی است که باید برای به هرز نرفتن آن جدی تر به وضعیت این وزارتخانه اندیشید. جوانان نیز دغدغه‌ها و مطالباتی دارند که نیازمند توجه‌اند. نباید بیش از این اجازه داد اقدامی که به گفته بسیاری از کارشناسان عجولانه صورت گرفته است جوانان و ورزش را قربانی کند.

"منشور چهارده‌گانه ورزش"  گودرزی

یک: قهرمانان و پهلوانان ورزشی کشور سفیران هویت، تشخص، عزم راسخ، هوش بالا، ایمان و پایبندی به شریعت ملت ایران هستند.

دو: ورزشکاران قهرمان همانند قله‌ای هستند که زمینه‌ساز حرکت آحاد مردم بویژه استعدادهای جوان، به سمت قله‌ها می‌باشند. قهرمانان مظهر توانایی‌های یک ملت هستند و به همین علت، اعتماد به نفس و اعتماد ملی مردم را افزایش می‌دهند.

سه: همت و اراده محکم و هوش بالا راه دستیابی به سکوهای قهرمانی ورزشی است و این امر اعتماد به نفس و اعتماد ملی مردم را افزایش می‌دهد.

چهار: تبلیغ جهانی ارزش‌ها و صفات برجسته یک ملت در اثر حضور ورزشکاران در میدان‌های بین‌المللی با حفظ اخلاق و روحیه جوانمردی و رعایت جوانب شرعی پدید می‌اید.

پنج: حضور بانوان و دختران ورزشکار با رعایت حجاب شرعی در میدان‌های بین‌المللی و فوق‌العاده بودن این حضور بسیار مهم و با ارزش است. حضور یک زن مسلمان ایرانی و دارای حجاب در میدان‌های ورزشی بین‌المللی و ایستادن بر سکوی قهرمانی همگان را به جهت این حضور به تکریم وا می‌دارد و کار با عظمتی را به نمایش می‌گذارد. تاکید بر قدردانی از زنان ورزشکار که با حجاب و متانت و وقار در میدان‌های بین‌المللی ورزشی حاضر می‌شوند مطالبه جدی معظم له از همه مسئولان و آحاد جامعه است.

شش: حضور جانبازان و معلولان در عرصه ورزش و موفقیت‌های ایشان بستری برای پیام رسانی ورزشکاران است. ایستادن یک ورزشکار جانباز یا معلول بر سکوی قهرمانی دنیا با همه سختی‌ها و آسیب‌های جسمی نشان از عزم و اراده قوی آن ورزشکار و همچنین همت بالا و تشخص یک ملت به شمار می‌رود.

هفت: زنده نگه داشتن شعائر دینی و معنوی در میدان‌های بین‌المللی توسط ورزشکاران قهرمان، بر زبان آوردن نام ائمه علیهم‌السلام و یا سجده و دست به دعا برداشتن آنان در حین مبارزات و موفقیت‌ها و سر دادن اذان پس از فتح قله‌ها و رعایت عفاف دینی توسط زنان ورزشکار مورد تایید و تاکید است و انجام آن موجب برجسته شدن معنویات در دنیایی است که جوانان به سمت بی‌ایمانی و لاابالی‌گری سوق داده می‌شوند.

هشت: اقدام بسیار باارزش و تلاش بسیار مهم و حساس در مقابله با رژیم غاصب صهیونیستی انصراف ورزشکاران ایرانی از مسابقه با ورزشکاران این رژیم می‌باشد که مورد تاکید است.

نه: ایجاد زمینه بروز استعدادهای جوانان ایرانی در عرصه‌های مختلف که بعد از پیروزی انقلاب اسلامی محقق شد و پیشرفت‌ها و موفقیت‌های جوانان ایران در رشته‌های ورزشی نشانگر ظرفیت و استعداد بالای جوانان در رشته‌های گوناگون می‌باشد. سرمایه‌گذاری برای تربیت این استعدادها و پرورش آنها  به سمت قهرمانی مورد تاکید است.

ده: ورزش قهرمانی موتور محرک ورزش همگانی و قهرمانان ورزشی مروجان ورزش همگانی هستند. لزوم توجه بیش از پیش به ورزش همگانی و منوط بودن پیشرفت یک کشور به نیروی انسانی سالم، عالم، با همت و دیندار و حل بسیاری از مشکلات اخلاقی جامعه همچون اعتیاد نتیجه فراگیر شدن ورزش همگانی در میان مردم مورد تاکید است.

یازده: قرار گرفتن یک جوان ورزشکار بر روی امواج تبلیغ و توجه به جهانی او را در معرض خطر اخلاقی قرار می‌دهد و باید از خود مراقبت کند. مغرور نشدن مردمی و جوانمرد ماندن، با مردم بودن و برای مردم دل‌سوزاندن از جمله ویژگی‌های اخلاقی لازم برای یک ورزشکار است که به ورزشکاران برای حفظ و تقویت این روحیات سفارش می‌شود. همچنین در بعد فردی و به دلیل اعتاد به نفس بالا در یک قهرمان ورزشی ضرورت دوری از صفات ناپسندی همچون چاپلوسی و تملق، دروغگویی و دورویی مورد تاکید است.

دوازده: ضرورت پاک بودن محیط ورزش از «ریا و دروغ» و دور بودن ورزشکاران و قهرمانان از «چاپلوسی، تملق، دروغگویی و درویی» نکته‌ای اساسی و محوری برای ورزش کشور در جهت مقابله با انواع آسیب‌ها و تهدیداتی است که ورزش و ورزشکاران را هدف قرار داده است. تلاش برخی برای تخریب فضای ورزشی کشور از طیق ترویج تهمت، دروغ، نزاع موجب گلایه است. متاسفانه سهم رسانه‌های ورزشی در این کار خلاف کم نیست و من در این خصوص هشدار می‌دهم. بزرگنمایی موضوعات کوچک و ایجاد فضای دعوا، تلاش برای سوق دادن افراد مصاحبه‌کننده به سمت حرف‌های تند و ناسزاگویی کارهای نادرستی است که بر تقویت نقطه مقابل آن در رسانه ها تاکید گردید.

سیزده: مطالبه از مسئولان ورزشی کشور اولویت‌بندی رشته‌های ورزشی و تاکید بر سرمایه‌گذاری و اهتمام بیشتر نسبت به برخی رشته‌هایی که در داخل دارای ریشه تاریخی و تجربه کافی است.

چهارده: توجه ویژه بر روی قواعد علمی رشته‌های ورزشی و تحقیقات علمی در این خصوص از مسائل ضروری در ورزش کشور انگاشته شود و اکتفا نشدن به تحقیقات علمی، خارجی و استفاده از توانایی تحقیقات علمی و ارائه نظریه‌های متخصصان و صاحب‌نظران جوان که توانایی دستیابی به موفقیت‌های بزرگ و خیره‌کننده در حوزه‌های پیچیده علمی را دارا هستند، یک مطالبه جدی است.