4 بهره برای شخص بیمار!

بیماری یکی از ویژگیها و خصلت هایی است که خداوند در وجود هر موجود زنده ای قرار داده است.

نوع نگاه به بیماری می تواند در افراد متفاوت باشد آنها که فقط به جسم می نگرند بیماری را سختی و عذاب می بینند و آنها که به ماوراء می اندیشند و صبوری پیشه می گیرند از بیماری، پلکانی برای ترقی معنوی خود می سازند.

نگاه زیبای پیامبر اعظم به بیماری و شخص بیمار شاید با برداشت ما از بیماری متفاوت باشد.

ایشان می فرمایند:

از برای شخص بیمار چهار خصلت وجود دارد

1- قلم از او برداشته شود (یعنی آن واجبی که بر اثر بیماری ترک کرده و یا آن حرامی که بر اثر بیماری مجبور به انجامش شده مواخذه نمی شود)

2- خداوند به فرشته (اعمال) دستور می دهد که هر عبادتی که در حال سلامتی انجام می داده برایش بنویسند

3- و (چون) بیماری در هرعضوی از اعضای بدنش وارد می شود، گناهان آن عضو خارج می شود و اگر (در این حال از بیماری) مرد آمرزیده مرده است.

4- و اگر سلامتی بازیافت و زنده بماند (بازهم) آمرزیده شده است.

(و آمرزش مربوط به حق الله است و حقوق مردم با بیماری از انسان ساقط نمی شود)(وسایل الشیعه ج2ص401)

همه ما تجربه بیماری را داریم. برخی بیماری ها به سرعت بهبود می یابند و برخی مدتها انسان را آزار می دهند و برخی ممکن است منجر به مرگ شوند، اما آنچه که در هر نوع بیماری مهم است میزان صبر ما در برابر آن است و اینکه دنیا را سرمنزل مقصود خود ندانیم و باور داشته باشیم زندگی واقعی و جاودانه ما بعد از مرگ تازه آغاز می شود در اینصورت تلخی بیماریها مثل تلخی دارو قابل تحمل می شود.

خدای ما حکیم و مهربان است و صحت بدن ما به دست اوست پس حتماً مریضی ما اتفاقی عارض نشده بلکه اسراری در آن نهفته است.

امّا این که بیماری، گناهان را از بین می برد به دو جهت است:

1- براستی نیروی شهوت و غضب بیمار، که ریشه تمام گناهان و مفاسد است. شکسته و سست می شود.

2- اقتضای بیماری این است که انسان، در آن حال، با توبه و پشیمانی از گناه به طرف پروردگارش باز می گردد و تصمیم بر ترک آن قبیل کارها می گیرد.

در حدیث دیگری از پیامبر خدا (صلی الله و علیه وآله) می‌خوانیم که فرمودند: "انسان مۆمن، چون بیماری به وی برسد و خداوند، او را عافیت دهد، این بیماری، کفّاره گناهان گذشته او و مایه اندرز برای آینده اوست_"

همان طوری که خدای تعالی فرموده است: "وَ إِذا مَسَّ الْإِنْسانَ الضُّرُّ دَعانا لِجَنْبِهِ أَوْ قاعِداً أَوْ قائِماً فَلَمَّا کَشَفْنا عَنْهُ ضُرَّهُ مَرَّ کَأَنْ لَمْ یَدْعُنا إِلی ضُرٍّ مَسَّهُ کَذلِکَ زُیِّنَ لِلْمُسْرِفینَ ما کانُوا یَعْمَلُون؛

هنگامی که به انسان زیان (و ناراحتی) رسد، ما را (در هر حال): در حالی که به پهلو خوابیده، یا نشسته، یا ایستاده است، می خواند؛ امّا هنگامی که ناراحتی را از او برطرف ساختیم، چنان می رود که گویی هرگز ما را برای حل مشکلی که به او رسیده بود، نخوانده است! این گونه برای اسرافکاران، اعمالشان زینت داده شده است (که زشتی این عمل را درک نمی کنند)!"‌

به این ترتیب آن گناهانی که در حقیقت نفس جایگزین نشده اند، بزودی از بین می روند، و گناهانی که به صورت ملکه در آمده اند، بسا که در طول بیماری، با ادامه پشیمانی و بازگشت به جانب خدا، برطرف می گردند. امام (علیه السلام) کلمه حطّ: نابودی را برای نابودی گنا هان استعاره آورده از باب تشبیه (در قدرت نابودسازی و زدودن) به محو کردن اوراق کتاب.

آن گاه امام (علیه السلام) با عبارت: انّ اللّه... بر این نکته توجه داده است که هرگاه بنده خدا رنج بیماری خود را به حساب خدا بگذارد، این خود، زمینه رسیدن اجر و پاداش بر او شده و باعث ورود او به بهشت می گردد. و از بین بردن ملکاتی که با قصد قربت به خدا همراه اند نیز وارد در این قسمت اند.

نکته دیگر اینکه درست است که بیماریهای ما می توانند برای ما خیر باشند اما این دلیل نمی شود کسی از خدا سلامتی نخواهد یا طلب بیماری کند، زیرا پروردگار ما کریم است و به هر که بخواهد بدون حساب بالاترین اجر و پاداش را می دهد. پس باید به فضل خدا امید داشت و از او خواست خیر دنیا و آخرت را برای ما جمع کند منتها اگر خواست خدا این بود که ما بیمار شویم باید تسلیم خواست او باشیم و راضی به رضای او. و الا رسم بندگی را به جا نیاورده ایم!

آنچه از کلام امام علی (علیه السلام) می رسد اینست که بیمار به جهت صبر بر درد و توکل بر خداوند، گناهانش آمرزیده می شود؛ وگرنه خود بیماری فی نفسه اجر و پاداشی در پی ندارد.

مریض در حال بیماری آه می‌کشد، تقاضای شفا می‌کند، خداوند این حالت مریض را دوست دارد و می‌پسندد که با او راز و نیاز می‌کند گاهی هم برای بالا رفتن درجات و مقامات معنوی خداوند او را مریض می‌کند. بهترین بیمار آن است که در این مصیبت صبر کند و درد را کتمان کند و نزد افراد از مرضش شکوه نکند تا این که عافیت الهی و ثواب کامل نصیبش شود.

احادیث و روایات بسیاری از معصومین (علیه السلام) درباره بهره‌ها و آثار معنوی بیماری برای شخص بیمار وجود دارد که در این مجال به تعدادی از آنها اشاره می‌کنیم.

امام صادق (علیه السلام) در حدیثی فرمودند: "همانا در بهشت منزلتی است، هیچ بنده‌ای بدان نرسد مگر با بلایی که (در دنیا) به بدنش رسد (1)".

بدیهی است کسی به چنین جایگاهی می رسد که در بیماری خود صبر کرده باشد و زبان به کفران نعمت نگشوده باشد زیرا طبق همین کلام امیرالمومنین (علیه السلام) که مورد بحث ماست خود بیماری فی نفسه اجر و ثوابی ندارد بلکه صبر در بیماری اجر دارد.

پس بسیار مهم است که در هنگام مواجهه با مریضی ها مأیوس نشویم بلکه با یاد خدا و توبه و صبر سعادت ابدی را برای خود رقم بزنیم.

آنچه از کلام امام علی (علیه السلام) می رسد اینست که بیمار به جهت صبر بر درد و توکل برخداوند، گناهانش آمرزیده می شود؛ و گرنه خود بیماری فی نفسه اجر و پاداشی در پی ندارد

امام صادق علیه السلام در بیانی دیگر می‌فرمایند: " بنده را نزد خدا مقام و منزلتی است که بدان نرسد مگر با یکی از این دو: از بین رفتن مال و دارایی‌اش یا رسیدن بلایی به جسمش (2)".

پیامبر خدا (صلی الله و علیه وآله) نیز در این باره در حدیثی زیبا تصریح می‌فرمایند که گناهان شخص بیمار، همچون برگ درخت، می‌ریزد (3)".

و در ادامه می‌فرمایند:" زن و مرد مۆمن پیوسته در جان و مال و فرزندشان گرفتار بلا می‌شوند تا آن که بدون گناه، خدا را دیدار کنند (4)".

آن حضرت همچنین در حدیثی دیگر بیماری را محو کننده گناهان معرفی کرده و فرمودند: " لحظه‌های درد، آثار لحظه‌های گناه را از میان می‌برد (5)".

رسول مکرم اسلام در جایی دیگر می‌فرمایند: "به مۆمن در بیماری‌اش پاداش داده نمی‌شود؛ امّا گناه او فرو پوشانده می‌شود (6)".

همچنین امام سجّاد (علیه السلام) خطاب به بیماری که بهبود یافته بود، فرمودند: " پاک شدن از گناهان، بر تو مبارک باد! خداوند، تو را یاد کرده است. او را یاد کن، و از تو درگذشته است. او را سپاس گوی (8)".

پی نوشت ها:

1- بحارالأنوار: 81 / 212 / 16 منتخب میزان الحکمة: 84

2- الکافی: 2 / 257 / 23 منتخب میزان الحکمة: 86

3- الترغیب و الترهیب: 4 / 293 / 56 منتخب میزان الحکمة: 510

4- بحارالأنوار: 67 / 236 / 54 منتخب میزان الحکمة: 222

5- جامع الأحادیث، صفحه 85، بحار الأنوار، جلد 67، صفحه 244

6- تاریخ دمشق، جلد 64، صفحه 161، حدیث 13085، الفردوس، جلد 1، صفحه 190، حدیث 713، کنز العمّال، جلد 3، صفحه 312، حدیث 6711

7- سنن أبی داوود، جلد 3، صفحه 182، حدیث 3089، تهذیب الکمال، جلد 14، صفحه 87، دانش نامه احادیث پزشکی: 1 / 140

8- تحف العقول، صفحه 280، بحارالأنوار، جلد 78، صفحه 138، حدیث 10؛ شرح نهج البلاغة، جلد 20، صفحه 309، دانش نامه احادیث پزشکی: 1 / 146

فرآوری: زهرا اجلال
بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان

منابع:

ایسنا