حفظ نماز چگونه ممکن است؟
در این مقاله، آن دسته از آیات قرآن کریم که به مسئله نماز می‌پردازد را همراه با تفسیر این آیات از تفسیر «نور» حجت‌الاسلام قرائتی برای عموم علاقه‌مندان ذکر می‌کنیم.
* وَأَقِیمُواْ الْصَّلوةَ وَءَاتُواْ الزَّکَوةَ وَمَا تُقَدِّمُواْ لأَنْفُسِکُمْ مِّنْ خَیْرٍ تَجِدُوهُ عِنْدَ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ به ما تَعْمَلُونَ بَصِیرٌ. (بقره/110)
و نماز را برپا دارید و زکات را پرداخت کنید و هر خیری که برای خود از پیش می‌فرستید، آن را نزد خدا (در سرای دیگر) خواهید یافت، همانا خداوند به اعمال شما بیناست.
نکته‌ها:
بعد از اولین خطاب در آیه 104؛ «یا ایها الذین آمنوا»، این آیه حامل سومین دستور برای مسلمانان است.
در دستور اول؛ خداوند رعایت ادب در گفت‌وگو با رسول خدا (ص) را یادآور شد تا در سخن گفتن، مواظب باشند بهانه و دستاویزی برای تمسخر به دست دشمنان و مخالفان ندهند. «لاتقولوا راعنا و قولوا اُنظرنا»
دستور دوم؛ عفو و اغماض از کینه و حسادت اهل کتاب تا زمان صدور دستور جدید بود. «فاعفوا و اصفحوا»
دستور سوم؛ اقامه نماز و پرداخت زکات است. در زمانی که مسلمانان در تیر رس انواع کینه و حسادت‌ها بودند و مأمور به عفو و اغماض شده‌اند، لازم است رابطه خودشان را با خداوند از طریق اقامه نماز، و پیوند با محرومان جامعه را از طریق زکات، تقویت کنند.
پیام‌ها
1- معمولاً دستور به نماز همراه با زکات در قرآن آمده است. یعنی یاد خدا باید همراه با توجه به خلق خدا باشد. «اقیموا الصلوة واتوا الزکوة»
2- اعمال انسان، قبل از خود انسان وارد عرصه قیامت می‌شود. «تقدّموا لانفسکم»
3- مقدار کار خیر مهم نیست، هر کس به هر مقدار می‌تواند باید انجام دهد. «من خیر»
*حَفِظُواْ عَلَی الْصَّلَوَتِ وَالْصَّلَوةِ الْوُسْطَی وَقُومُواْ لِلَّهِ قَنِتِینَ. (بقره/ 238)
بر انجام همه نمازها و (خصوصاً) نماز وسطی (ظهر)، مواظبت کنید و برای خدا، خاضعانه بپا خیزید.
نکته‌ها
درباره مراد از نماز وسطی، چند نظریه است، ولی با توجه به شأن نزول آیه که گروهی به خاطر گرمی هوا در نماز ظهر شرکت نمی‌کردند و با توجه به روایات و تفاسیر، مراد همان نماز ظهر است. توجه به نماز در لابلای آیات مربوط به مسائل خانوادگی، اشاره به آن است که غرایز و کشش‌های مالی و حقوقی همسر، شما را از نماز غافل نکند.
حفظ هر چیزی باید مناسب با خودش باشد؛ حفظ مال از دستبرد دزد است، حفظ بدن از میکرب است، حفظ روح از آفات اخلاقی نظیر حرص، حسد و تکبر است، و حفظ فرزند از دوست بد می‌باشد. اما حفظ نماز به چیست؟ حفظ نماز، آشنایی با اسرار آن، انجام به موقع آن، صحیح بجا آوردن، فراگرفتن احکام و آداب آن و حفظ مراکز عبادت و تمرکز فکر به هنگام آن است.
در حدیثی می‌خوانیم: نماز به گروهی می‌گوید: مرا ضایع کردی، خدا تو را ضایع کند و به گروهی می‌گوید: مرا حفظ کردی، خداوند تو را حفظ کند.
پیام‌ها
1- اقامه نماز باید مداوم باشد. «حافظوا»
2- همه مردم مسئول حفظ نمازند. «حافظوا»
3- نماز را به جماعت برپا کنید. «حافظوا، قوموا»
4- هرکجا زمینه سهل‌انگاری یا غفلت احساس می‌شود، هشدار بیشتری لازم است. «والصلوة الوسطی»
5 - اقامه نماز، به توجّه، نشاط، معرفت و اخلاص نیاز دارد. «قوموا لِلّه قانتین»
6- انسان نباید وصله ناهمرنگ هستی باشد. قرآن درباره هستی می‌فرماید: «کل له قانتون» پس اگر ما قانت نباشیم، وصله ناهمرنگ هستی خواهیم بود. «قوموا للّه قانتین»
7- ارزش نماز به خضوع آن است. «قانتین»
*فَإِذَا قَضَیْتُمُ الصَّلَوةَ فَاذْکُرُواْ اللَّهَ قِیَماً وَقُعُوداً وَعَلَی جُنُوبِکُمْ فَإِذَا اطْمَأْنَنتُمْ فَأَقِیمُواْ الصَّلَوةَ إِنَّ الصَّلَوةَ کَانَتْ عَلَی الْمُۆْمِنِینَ کِتَباً مَّوْقُوتاً. (نساء/ 103)
پس چون نماز را به پایان بردید، خداوند را در (همه) حال، ایستاده و نشسته و به پهلو خوابیده یاد کنید، پس هرگاه آرامش یافتید (و حالت خوف تمام شد) نماز را (به صورت کامل) برپا دارید. همانا نماز بر مۆمنان در وقت‌های معین واجب شده است.
نکته‌ها
کلمه «قِیاماً» جمع «قائم» به معنای ایستاده و کلمه «قُعوداً» جمع «قاعد» به معنای نشسته و کلمه «جُنوب» جمع «جَنب» به معنای پهلو و کنایه از دراز کشیدن است. همچنین کلمه «کتاباً» به معنای امری نوشته شده و واجب، و کلمه «مَوقوت» به معنای کاری با وقت معیّن است.
حضرت علی (ع) درباره آیه «اذکروا اللّه قیاماً و قعودا و علی جنوبکم» فرمودند: یعنی شخص سالم ایستاده، مریض نشسته و کسی که نشسته نمی‌تواند، خوابیده نماز بخواند. امام باقر (ع) درباره «کتاباً موقوتاً» فرمودند: یعنی مفروض و واجب.
پیام‌ها
1- نماز و یاد خدا در هر حال لازم است، در جبهه جنگ یا بستر بیماری. «قیاماً و قعوداً و علی جنوبکم»
2- سلاح رزمنده مسلمان، نماز و یاد خداست. «فاذا قضیتم الصلوة فاذکروا اللّه»
3- نماز خوف، یک استثناست. پس از برطرف شدن حالت اضطرار، نماز باید به صورت عادی خوانده شود. «فاذا اطمأننتم فاقیموا الصلوة»
4 - نماز، از واجبات قطعی الهی در همه عصرها و برای همه نسل‌ها است. «کانت علی المۆمنین کتابا»
5- تعیین وقت برای نماز، رمز تداوم، نظم و عامل مواظبت بر آن است که خود درس نظم و عامل نظم بخشیدن به امور مسلمانان است. «کتاباً موقوتاً»
*وَ أَوْحَیْنَآ إِلَی مُوسَی وَ أَخِیهِ أَن تَبَوَّءَا لِقَوْمِکُمَا به مصرَ بُیُوتاً وَ اجْعَلُواْ بُیُوتَکُمْ قِبْلَةً وَ أَقِیمُواْ الصَّلَوةَ وَ بَشِّرِ الْمُۆْمِنِین. (یونس،87)
و به موسی و برادرش وحی کردیم که در مصر، برای قوم خودتان خانه‌هایی آماده کنید و خانه‌هایتان را مقابل هم (یا رو به قبله) بسازید و نماز به پا دارید و به مۆمنان بشارت بده (که سرانجام پیروزی با آن‌هاست).
نکته‌ها
«قبله» هم به معنای مقابل و روبروی هم است و هم به معنای جهت کعبه، یعنی خانه‌سازی رو به قبله. شاید معنای این آیه چنین باشد که تا قدرت فرعون باقی است و تصمیم بر نابودی شما دارد، شما مراسم عبادی را در خانه‌هایتان برقرار سازید.
پیام‌ها
1- تاریخ شهرسازی تا زمان حضرت موسی (ع) قطعی است. «تبۆّا... بیوتاً»
2- معماری و شهرسازی اسلامی باید با اهداف مکتبی سازگار باشد و جهت قبله فراموش نشود. «واجعلوا بیوتکم قبلة»
3- به گونه‌ای خانه بسازیم که انجام مراسم مذهبی و اقامه نماز در آن عملی باشد. «واجعلوا بیوتکم قبلة»
4 - خانه افراد مکتبی، باید نمازخانه باشد. «بیوتکم قبلة»
5- نماز در رأس برنامه همه پیامبران و زمینه رهایی بوده است. «اقیمواالصلوة»
*أَقِمِ الصَّلَوةَ لِدُلُوکِ الشَّمْسِ إِلَی غَسَقِ الَّیْلِ وَقُرْءَانَ الْفَجْرِ إِنَّ قُرْءَانَ الْفَجْرِ کَانَ مَشْهُوداً. (اِسراء، 78 )
نماز را به هنگام بازگشت خورشید (به سمت مغرب) تا تاریکی شب بپادار، و همچنین قرآنِ سپیده‌دمان را. همانا (قرائت) قرآن (به هنگام) فجر (در نماز صبح) مورد مشاهده (فرشتگان) است.
نکته‌ها
«دلوک»، هنگامی است که خورشید از وسط آسمان رو به مغرب میل می‌کند که زوال نامیده می‌شود، و وقت نماز ظهر و عصر است؛ و «غَسق اللیل» وقت نماز مغرب و عشاست که تاریکی، فراگیر می‌شود و «فجر»، وقت نماز صبح است. امام صادق (ع) می‌فرماید: اولین نمازی که واجب شد، نماز ظهر بود و آنگاه این آیه را تلاوت فرمودند. در روایت دیگری آمده است: اگر نماز صبح در اوّل فجر اقامه شود، فرشتگان شب و روز، هر دو آن را ثبت می‌کنند و «مشهود» بودن نماز صبح نیز ممکن است به همین معنا باشد یعنی هر دو گروه فرشتگان آن را مشاهده کرده و بر آن گواهی می‌دهند.
پیام‌ها
1- نماز تنها عبادتی است که به نام «قرآن» توصیف شده است. «قرآن الفجر»
2- قرآن و تلاوت آن در نماز، محور اصلی است. «قرآن الفجر»
3- در میان نمازها، نماز صبح، جایگاه ویژه‌ای دارد. «اِنّ قرآن الفجر کان مشهوداً»
*وَجَعَلْنَهُمْ أَئِمَّةً یَهْدُونَ بِأَمْرِنَا وَأَوْحَیْنَآ إِلَیْهِمْ فِعْلَ الْخَیْرَتِ وَ إِقَامَ الصَّلَوةِ وَإِیتَآءَ الزَّکَوةِ وَکَانُواْ لَنَا عَبِدِینَ. (انبیا، 73)
و آنان را پیشوایانی قرار دادیم که به فرمان ما (مردم را) هدایت می‌کردند و به آنان، انجام کارهای نیک و برپایی نماز و پرداخت زکات را وحی کردیم و آنان فقط عبادت کنندگان ما بودند.
پیام‌ها
1 - توجّه به انجام کارهای خیر، از الطاف ویژه الهی است. «اوحیناالیهم‌فعل‌الخیرات»
2- نماز و زکات در میان کارهای خیر، جایگاه ویژه‌ای دارند. «فعل الخیرات و اقام الصلاة و ایتاء الزکاة»
3- نماز و زکات، دو رکن اساسی در همه ادیان بوده است. «اقام‌الصلاة وایتاءالزکاة»
4- بدون نماز و زکات، انسان به درجه بندگی خدا نمی‌رسد. «اقام الصلاة و ایتاء الزکاة و کانوا لنا عابدین»
* وَأَقِیمُواْ الصَّلَوةَ وَءَاتُواْ الزَّکَوةَ وَأَطِیعُواْ الرَّسُولَ لَعَلَّکُمْ تُرْحَمُون. (نور، 56)
و نماز را به پا دارید و زکات را بپردازید و از پیامبر اطاعت کنید. باشد تا مورد رحمت قرار گیرید.
پیام‌ها
1- نماز و زکات و اطاعت از رهبر الهی، نمونه بارز ایمان و عمل صالحی است که در آیه قبل، وعده حاکمیت به آنان داده شد. «وعد اللّه الّذین آمنوا... اقیموا الصلوة و...»
2- در اسلام، مسائل عبادی «اقیموا الصلوة» و مسائل مالی «آتوا الزکوة» و مسائل سیاسی و حکومتی «اطعیوا الرسول» از یکدیگر جدا نیستند.
3- وعده‌های الهی (که در آیه قبل بود)، سبب تن‌پروری نشود! «اقیموا... آتوا الزکوة...»
* مُنِیبِینَ إِلَیْهِ وَاتَّقُوهُ وَأَقِیمُواْ الصَّلاةَ وَلَا تَکُونُواْ مِنَ الْمُشْرِکِینَ. (روم، 31)
(شما نیز بر اساس همان فطرت)، به سوی او روی آورید و از او پروا کنید و نماز را بر پا کنید و از مشرکان نباشید.
نکته‌ها
کلمه «منیبین» از «انابه»، به معنای رجوع مکرر و مداوم است.
در آیه قبل، به شخص پیامبر فرمود: «فأقم وجهک»، در این آیه به همه مردم دستور انابه و بازگشت به سوی خدا می‌دهد. «منیبین الیه»
پیام‌ها
1- گرایش فطری و درونی به دین را با مناجات و انابه و تقوا و نماز شکوفا کنید. «منیبین الیه ...»
2- تقوا و نماز، هم‌سوی فطرت است. «فطرت اللّه... واتّقوه و اقیموا الصلاة»
3- توبه و انابه، باید با کناره‌گیری از گناه و انجام واجبات همراه باشد. «منیبین... و اتّقوه و اقیموا الصلاة»
4- در سایه توبه و تقوا و نماز، قدرت فاصله گرفتن از شرک و تفرقه را پیدا می‌کنید. «منیبین الیه... و لا تکونوا من المشرکین»
5 - اگر عبادت فردی، با کناره‌گیری از تفرقه‌های مذهبی همراه نباشد، کارساز نیست. «لا تکونوا ... من الّذین فرّقوا»
6- اقامه نماز، تجلّی روح تقوا در انسان است. «واتّقوه و اقیموا الصّلاة»
7- شرک، تنها پرستیدن خورشید و ماه و بت نیست؛ هر کس که عامل تفرقه در دین خدا شود، مشرک است. «من المشرکین من الّذین فرّقوا دینهم»
8- جنجال‌ها و تفرقه‌های دینی، مانع شکوفایی فطرت و روح توبه و تقوا و نماز است. «فرّقوا دینهم»
منبع: فارس
باشگاه کاربران تبیان - ارسالی از: neka57
برگرفته از انجمن: معارف
مطالب مرتبط:
چگونه کودک خود را نمازخوان کنیم؟
هنگام نماز خود را در محضر خدا ببینیم
نماز در هیچ حالى نباید ترك شود
به فكر نمازت باش، مثل شارژ موبایلت!
دنیا و آخرت می‌خواهی، نماز شب بخوان!
چگونه کودکان را به نماز علاقه‌مند کنیم؟
نماز جماعت، پرشورترین عبادت دسته‌جمعی
شرافت و بزرگی مۆمن، در نماز شب
مثل این دختر بچه، نماز می‌خوانیم؟
برای حضور قلب در نماز تمرین کنیم
در این مسجد، نباید نماز خواند!
چرا اول وقت حالِ نماز خواندن نداریم؟
چرا نمی‌توانیم برای نماز شب بلند شویم؟
ثواب شب زنده داری با قرآن و نماز
