گزارشی از آنها که معاون اول بودند

( قسمت اول)

شاید کمتر کسی به این اندیشیده باشد که اگر رییس جمهور فوت کند یا به هر دلیلی از کار برکنار شود چه اتفاقی رخ می دهد روزی که تصمیم به نوشتن این گزارش گرفتم در راه بازگشت به خانه در تاکسی این سوال را از راننده ویکی از مسافران پرسیدم هر دو نفر پاسخ دقیقی به این سوال نداشتند فقط به  این نکته اشاره کردند که انتخابات زود هنگام برگزار می شود و تکلیف رییس جمهور مملکت مشخص می شود اما اینکه تا برگزاری انتخابات زودهنگام چه کسی انتخابات را برگزار می کند در ذهن شان جای سوالی نداشت و شاید هرگز به این فکر نکرده بودند کسی که عنوان معاون اول رییس جمهور را با خود به همراه دارد طبق قانون رییس جمهور بالقوه است.

طبق قانون اساسی معاون اول رییس جمهور، وظیفه اداره هیات وزیران در غیاب رییس جمهور و همچنین مسوولیت هماهنگی میان معاونان رییس جمهور را به عهده دارد در صورت فوت، عزل، استعفا و غیبت و بیماری بیش از دو ماه یا در مواردی که مدت ریاست جمهوری پایان یافته و رییس جمهور براثر موانعی هنوز انتخاب نشده یا امور دیگری از این قبیل مسوولیت ها و اختیارات او برعهده معاون اولش قرار می گیرد که با همراهی رییس مجلس و رییس قوه قضاییه باید کمتر از 50 روز انتخابات ریاست جمهوری را برگزار کنند.

سمت معاون اولی رییس جمهور بعد از سال 1368 درپی اصلاح قانون اساسی و حذف پست نخست وزیری در قانون جای گرفت و می توان گفت با این تغییر یکی از چالش های پیش روی رییس جمهور برداشته شد چرا که دولت های پیش از این همواره برسراین مساله دچار چالش جدی بودند نخستین رییس جمهور ایران که پس از استعفای مهدی بازرگان نخست وزیر دولت موقت، با رای مردم کار خود را آغاز کرد شاید نخستین چالش اش انتخاب نخست وزیر بود و رای اعتماد گرفتن از مجلسی که اکثریت کرسی هایش در اختیار حزب جمهوری اسلامی بود و این کار برای بنی صدر کار راحتی نبود این چالش به قدری عمیق شد که مجلس اول حتی به نخست وزیری مصطفی میرسانیم که خود او نیز عضو حزب جمهوری اسلامی بود رای اعتماد نداد و شهید محمد علی رجایی را به گونه یی به بنی صدر توصیه کرد و او نیز با اکراه پذیرفت این چالش تنها مخصوص بنی صدر و دولت اول نبود در سال 1360 و با پیروزی آیت الله خامنه ای در انتخابات ریاست جمهوری اینک نوبت او بود که وارد این چالش با مجلس شود در ابتدا او علی اکبر ولایتی را به عنوان نخست وزیر به مجلس معرفی کرد اما موفق به کسب رای اعتماد از مجلس نشد و در نهایت آیت الله خامنه ای نیز بااکراه و زیر فشار مجلس میرحسین موسوی را به عنوان نخست وزیر برگزید اما اختلاف نظرها آنقدر زیاد بود که در دولت دوم آیت الله خامنه ای در یکی از سخنرانی هایش در حزب جمهوری خطاب به 99 نماینده یی که مخالفت خود را با نخست وزیری مجدد میرحسین موسوی اعلام کرده بودند گفت من هم صدمین نفر آن لیست هستم نهایتا دخالت و پادرمیانی امام خمینی باعث شد که وی باردیگر موسوی را به عنوان نخست وزیر به مجلس معرفی کند.

اصلاح قانون اساسی در سال 1368 مصادف شد با پایان دوره ریاست جمهوری آیت الله خامنه ای و این گونه بود که میرحسین موسوی آخرین نخست وزیر تاریخ ایران تا به امروز لقب گرفت.

نخستین معاون اول در دولت آیت الله حسن حبیبی (1391-1315 تهران)

با روی کار آمدن هاشمی در سال 68 حسن حبیبی به عنوان معاون اول منصوب شد تا نخستین معان اول رییس جمهور نام بگیرد او دارای مدرک دکترای حقوق و جامعه شناسی از دانشگاه سوربن بود او از جمله حقوقدانانی بود که پیش نویس قانون اساسی را تدوین کردند و همچنین در دولت موقت بازرگان وزیر علوم و آموزش عالی بود در دوران ریاست جمهوری آیت الله خامنه ای و نخست وزیری میرحسین موسوس وزیر دادگستری بود در نخستین دوره انتخابات ریاست جمهوری پس از اینکه کاندیداتوری جلال الدین فارسی به خاطر مساله یی که برسرایرانی بودنش درگرفت منتفی شد حسن حبیبی به عنوان کاندیدای مورد حمایت حزب جمهوری اسلامی وارد میدان مبارزه شد که در نهایت بعد از بنی صدر و مدنی با 676 هزار رای در جایگاه سوم ایستاد البته این آخرین باری نبود که وی وارد میدان رقابت شد در سال 1376 نیز بار دیگر بخت خویش را آزمود ولی دراین دوره پیش از جدی شدن رقابت ها انصراف خود را اعلام کرد و برای شکسته شدن ارای ناطق نوری و ری شهری صحنه را ترک گفت با این حال در دوره اول اصلاحات در مقام خود ابقاع شد و معاون اولی سید محمد خاتمی را نیز در پرونده اش به ثبت رساند تا با 12 سال حضور در این پست رکورددار شود حسن حبیبی از جمله مردانی بود که همواره به دور از جنجال های سیاسی کار می کرده و به گونه یی مرد عمل نام گرفته بود پس از سال 1380و همزمان با آغاز دولت دوم خاتمی جای خود را به محمد رضا عارف داد و پس ازآن کا رخود را تا پایان عمر در شورای عالی انقلاب فرهنگی و مجمع تشخیص مصلحت نظام ادامه داد وی در 12 بهمن 1391 از دنیا رفت.

معاون اولی که شاگرد اول هم بود محمد رضا عارف (1330یزد)

با آغاز به کار دولت دوم خاتمی، محمد رضا عارف به عنوان معاون اول رییس جمهور منصوب شد او دارای مدرک دکترا در مهندسی برق از دانشگاه استنفورد امریکاست شاید بارزترین نکته درباره وی نخبه بودن اوست و نامش با شبکه عارف برای همیشه در امریکا گره خورده عارف در سال 55 با معدل 4 از4 از دانشگاه استنفورد فارغ التحصیل شد او تز دکترای خود را به بررسی شبکه های غیر حلقوی که در فرستنده ها لینک های قطعی پخش کننده بدون هیچ تداخل در گیرنده ها دارند اختصاص داد که شبکه عارف نام گرفت.

عارف سوابق اجرایی زیادی در پرونده خود دارد از جمله ریاست دانشگاه تهران در سال 1373 وزیر پس و تلگراف و تلفن در سال 1376 و همچنین نخستین رییس سازمان مدیریت و برنامه ریزی که در سال 1379 توسط دولت خاتمی تشکیل شد.

عارف نیز مانند بسیاری از هم سمتانش از بحث های انتخاباتی دور نمانده و شاید تنها معاون اولی بود که دوبار عزمش را برای ریاست جمهوری و یک بار هم برای راهیابی به مجلس جزم کرد اما هر سه بار سرنوشت این گونه برایش رقم خورده بود که به انصراف تن دهد در سال 1387 و تا قبل از ورود جدی خاتمی به عرصه انتخابات عارف خود را برای کاندیداتوری آماده کرده بود و بناداشت کاندیدای جناح اصلاح طلبان باشد تا با کمک صندوق های رای به دوره احمدی نژاد که انتقادهای شدیدی به نحوه مدیریتش داشت پایان دهد اما باورود جدی خاتمی به عرصه انتخابات عملا بحث کاندیداتوری او منتفی شد با ورود میرحسین موسوی و کناره گیری خاتمی گرچه زمزمه هایی از کاندیداتوری عارف شنیده شد ولی هرگز با استقبال اصلاح طلبان مواجه نشد و این بار میرحسین موسوی بود که اقبال اصلاح طلبان را از آن خود کردو عارف را از ادامه را ه بازداشت.

در انتخابات دور یازدهم ریاست جمهوری در سال جاری عارف برای بار دوم وارد رقابت های ریاست جمهوری شد ولی این بار ملموس تر و جدی تر از سال 88 با ردصلاحیت هاشمی که بهت و حیرت را برای جامعه و به ویژه اصلاح طلبان به همراه داشت اما برای عارف روزنه امیدی بود که پررنگ تر می شد تا اصلاح طلبان را تمام قد در حمایت خود داشته باشد با داغ شدن تنور انتخابات و آغاز گفت و گوهای تلویزیونی کاندیداها و مناظره ها انگار سرنوشت برای عارف چیز دیگری رقم می زد چیزی که دیگر بخش گریزناپذیری از روند کاندیداتوری او در این سال ها شده بد چرا که حسن روحانی بسیار قدرتمند ظاهر شد و شعارها و وعده هایش نظر بسیاری از اصلاح طلبان را به خود جلب کرد و نگاه بخش قابل توجهی از نیروهای خواهان تغییر در شرایط موجود  را به خود معطوف کرد شرایط حساس انتخابات 92 اصلاح طلبان را وادار می کرد تا برای پیروزی نهایی هیچ ریسکی را به جان نخرند و انسجام خود را حفظ کنند و نهایتا 48 ساع قبل از انتخابات عارف از کاندیداتوری انصراف داد هرچند بسیاری از کارش را با وجود میل باطنی اش و به خاطر نامه یی که از خاتمی مبنی برانصراف دریافت کرده بود می دانند اما نمی توان این مساله را نادیده گرفت که انصراف وی انجام قطعی اصلاح طلبان را در پی داشت.

یکی از نکات قابل توجه درباره عارف همراهی همسرش در مبارزات انتخاباتی بود بعد از میرحسین موسوی که در سال 88 همراهی زهرا رهنورد را در جریان مبارزات انتخاباتی و حتی پس از آن به طور کامل داشت عارف دومین کاندیدایی بود که همسرش همراه و همپایش بود و برای پیروزی اش تلاش می کرد حمیده مروجی فوق تخصص پوست است و از پزشکان مطرح ایران در این زمینه است نوع پوشش و حجاب حمیده مروجی توجه بسیاری از افراط جامعه را به خود جلب کرد زیرا برخلاف همسر سایر کاندیداها او از پوشش چادر استفاده نمی کرد و بسیاری می گفتند نوع پوشش وی یادآور پوشش همسر نخست وزیر ترکیه رجب طیب اردوغان است.

با پیروزی روحانی در انتخابات شاید بسیاری توقع داشتند تا عارف باردیگر معاون اول رییس جمهور شود اما چنین اتفاقی رخ نداد.

در حال حاضر محمدرضا عارف عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی و همچنین عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام است و اکنون بنیادی به نام "بنیادایرانیان" را تأسیس کرده و ریاستش را به عهده دارد امروز بسیاری تصور می کنند شاید عارف برای انتخابات آینده مجلس برنامه هایی داشته باشد ولی تاکنون اظهار نظری از وی در این مورد شنیده نشده باید منتظر بود تا مشخص شود این پارچه تصمیمی می گیرد و سرنوشت چه راهی را پیش رویش می گذارد.

بی حاشیه ترین مرد احمدی نژاد(پرویز داوودی – 1331تهران)

با شروع کار دولت نهم در سال 84 به ریاست محمود احمدی نژاد این بار نوبت پرویزداوودی بود که برمسند معاون اولی رییس جمهور تکیه زند او تحصیلکرده امریکا و مدرک دکترایش را از دانشگاه آیوا اخذ کرده است زمانی که به سمت معاون اولی رسید تقریبا هیچ سابقه اجرایی در پرونده اش نداشت و جز اینکه در دوران سازندگی در دولت هاشمی جزو معاونان اقتصادی وزارت اقتصاد و امور دارایی بوده سمت دیگری نداشت با بررسی همه مردان نزدیک احمدی نژاد می توان گفت پرویز داوودی به نسبت نزدیکش با احمدی نژاد تقریبا بی حاشیه ترین نیروی او بود و در تمام دوره مسوولیتش نه حرفی به میان آورد که جنجال آفرین شود و نه مدرک تحصیلی اش زیر سوال رفت و نه بحث فساد مالی اش نقل محافل سیاسی شد می توان گفت در این مورد او در نقطه مقابل سایر نزدیکان احمدی نژاد قرار گرفته بود بعد از سال88 و پایان مسئولیتش به دانشگاه بازگشت و مشغول تدریش در رشته اقصاد در دانشگاه بهشتی شد و از آن به بعد در هیچ موردی اظهار نظری از او به گوش نرسید با آغاز ثبت نام کاندیداها برای انتخابات ریاست جمهوری یازدهم باردیگر پرویز داوودی در صدر اخبار قرار گرفت ولی این بار برای همراهی اش با کامران باقری لنکرانی که برای ثبت نام به وزارت کشور مراجعه کرده بود این همراهی مهر تاییدی برنزدیکی او با حلقه آیت الله مصباح یزدی شد شاید اگر کامران باقری لنکرانی به نفع سعید جلیلی انصراف نمی داد و از عرصه رقابت کنار نمی رفت در روزهای شلوغ و پرخبر انتخابات خبرهای بیشتری از پرویز داوودی به گوش می رسید در حال حاضر داوودی با موسسه "طلوع" وابسته به جبهه پایداری همکاری می کند و مدرس اقتصاد اسلامی در این موسسه است.

ادامه دارد....

منبع : اعتماد