آیا شما هم به متخصص تغذیه مراجعه خواهید کرد؟
صرف‌نظر از وزن و ویژگیهای جسمانی، عوامل چندی وجود دارد كه امکان مراجعه افراد به متخصصان تغذیه یا استفاده از رژیمهای غذایی خاص را افزایش می‌دهد.
صرف‌نظر از وزن و ویژگیهای جسمانی، عوامل چندی امکان مراجعه افراد به متخصصان تغذیه یا استفاده از رژیمهای غذایی خاص را افزایش می‌دهد که از جمله آنها می‌توان به عوامل اجتماعی، روان‌شناختی و بیولوژیک اشاره کرد. در این مقاله به بیان مهم‌ترین دلایل روان‌شناختی مراجعه به متخصصان تغذیه می‌پردازیم. شاید شما با خواندن این مطلب متوجه شوید که مشکلتان از جای دیگری آب می‌خورد و مراجعه به متخصص تغذیه به شما کمکی نمی‌کند، بلکه می‌بایست از منبع مناسبی یاری بگیرید.
بر اساس پژوهشهای انجام شده، مهم‌ترین عوامل روان‌شناختی موثر در این باره عبارت‌اند از:
1- ابتلا به اختلال پراشتهایی عصبی
یکی از علل مراجعه افراد به متخصصین تغذیه می‌تواند ابتلای آنها به یکی از انواع اختلال خوردن باشد. دو نوع عمده اختلال خوردن، بی‌اشتهایی عصبی و پراشتهای عصبی هستند. در پراشتهایی عصبی، فرد به‌صورت دوره‌ای (مثلاً هر دو ساعت یک بار)، غیرقابل کنترل و با سرعت زیاد و در مدتی کوتاه، مقدار زیادی غذا می‌خورد.
برخی از افراد مبتلا به این اختلال، پس از خوردن غذا، برای جلوگیری از اضافه وزن، خود را وادار به استفراغ می‌کنند یا داروهای مسهل و مدر می‌خورند، همچنین ممکن است به ورزشهای سخت روی آورند؛ اما دسته‌ای دیگر هیچ عمل جبرانی انجام نمی‌دهند. به هر حال مهم این است که هر دو دسته، دچار مشکلات جسمانی (گروه اول به دلیل نرسیدن مواد غذایی لازم به بدنشان و گروه دوم به دلیل فربگی) و روان‌شناختی خواهند شد.
2- ابتلا به بی‌اشتهایی عصبی
در بی‌اشتهایی عصبی، بیمار با وجود گرسنگی، از خوردن غذای کافی اجتناب می‌ورزد. ویژگی اصلی این اختلال، تصویر بدنی غیرواقعیای است که فرد از خودش دارد، یعنی با وجود لاغری، احساس می‌کند که اضافه وزن دارد و تلاش می‌کند از طریق نخوردن غذا و فعالیتهای بدنی شدید این اضافه وزن را از بین ببرد.
این اختلال در دوران نوجوانی و در بین دختران شایعتر است. این افراد هر بار مقداری از مصرف غذای خود می‌کاهند، این کار به‌تدریج به حذف وعده‌های غذایی می‌انجامد و شخص از کاهش وزن خود لذت می‌برد. استخوانهای برجسته، چشمهای گود رفته، استخوانهای برآمده در زیر پوست، پوست و موی خشک، دست و پای کبود و سرد، رویش موهای نرم در صورت و اندام‌ها، نبض کند و ضعیف و فشار خون پایین از دیگر علائم این اختلال است.
فقدان قاعدگی در زنانی که به سن قاعدگی رسیده‌اند، شاخص کژکاری فیزیولوژیکی در بی‌اشتهایی عصبی است. در بسیاری از مبتلایان، نشانه‌های افسردگی مانند خُلق افسرده، کناره‌گیری اجتماعی، تحریک‌پذیری، بی‌خوابی ظاهر می‌شود. سایر ویژگی‌هایی که گاهی با بی‌اشتهایی عصبی همراه می‌شوند، مشتمل بر نگرانی درباره خوردن در جمع، احساس ناکارآمدی، نیاز قوی به کنترل محیط خود و تفکر انعطاف‌ناپذیر است. در مراحل حاد بیماری، این اختلال می‌تواند منجر به مرگ افراد شود که خوشبختانه تعداد افرادی که به این مرحله می‌رسند محدود است.
3- تصویر بدنی غلط
همان طور که در بالا اشاره شد، همه ما از خودمان یک تصویر بدنی در ذهن داریم که معمولاً با جسم واقعی ما هماهنگ و همخوان است؛ اما در برخی موارد این تصویر بدنی، خدشه‌دار می‌شود و افراد، تصویر بدنی اشتباهی از خود در ذهنشان خلق می‌کنند. متأسفانه در این‌گونه موارد، رویارویی فرد با واقعیت ،منجر به تصحیح این تصویر ذهنی نمی‌شود. به‌عنوان مثال فردی که لاغر است، هنگامی که خود را در آینه می‌بیند نیز احساس می‌کند که چاق است و تصور غلطش اصلاح نمی‌شود.
4- عزت نفس پایین
علت مراجعه عده‌ای از افراد به متخصصین تغذیه، فقدان یا ضعف در عزت نفس است. به نظر شما بین عزت نفس پایین با مراجعه به متخصصین تغذیه چه رابطه‌ای وجود دارد؟ اگر اعتمادبه‌نفس ما در زمینه‌ای پایین باشد، یعنی اینکه خودمان از خودمان در آن زمینه خاص، راضی نیستیم، بنابراین به دنبال گرفتن تأیید دیگران می‌رویم. اگر فرد از خودش راضی نباشد، این نارضایتی موجب ایجاد اضطراب در او می‌شود.
از آنجایی که انسان‌دوست دارد بدن و روانش همیشه در حالت تعادل و آرامش باشد، تلاش می‌کند که این اضطراب را از بین ببرد. وقتی فرد نتواند این تأیید و پذیرش را از منابع درونی (خودش) تأمین کند، باید به سراغ منابع بیرونی (دیگران) برود، در این حالت معیار دیگران، تبدیل به معیار فرد می‌شود؛ به عبارت دیگر، اینکه ظاهر فرد به نظر خودش خوب است یا نه، اهمیتی ندارد، مهم این است دیگران ظاهر او را بپسندند و از آن راضی باشند و چون امروزه در اکثر فرهنگ‌ها، لاغری یک ارزش به شمار می‌رود، این افراد به‌منظور افزایش مقبولیت اجتماعی که این امر به‌نوبه خود سبب افزایش عزت نفسشان می‌شود، برای به وجود آوردن تغییراتی در ظاهر خود، از متخصصین تغذیه کمک می‌گیرند.
5- کمال‌گرایی
کمال‌گرایی، یکی دیگر از ویژگی‌هایی است که شاید باعث شود سر و کار شما به متخصص تغذیه بیفتد. افراد کمال‌گرا به نسبت سایرین، اشتغال ذهنی بیشتری با عملکردشان و به طور کلی هر آنچه به آنها مربوط می‌شود دارند. یکی از باورهای غلط کمال‌گراها، تفکر همه یا هیچ است. این افراد در ارزیابیهای خود، موضوع یا شخص مورد بحث را خوبِ خوب می‌بینند یا بدِ بد. برای این افراد، حد وسطی وجود ندارد؛ بنابراین ممکن است کمی چربی اضافه که شاید دیگران اصلاً متوجه آن هم نشوند، این قشر را به سمت مطب متخصصین تغذیه یا دیگر ابزارهای کاهش وزن و تناسب اندام بکشاند. البته اشتغال ذهنی این افراد، فقط شامل کاهش وزن نمی‌شود. برای مثال اگر یک فرد کمال‌گرا دریابد که بر اساس فرمول‌هایی که متخصصین ارائه می‌دهند، 200 گرم کمبود وزن دارد، احتمالاً برای رساندن خود به وزن بهنجار، باز هم از متخصصین کمک می‌گیرد. به طور کلی، اشتغال ذهنی افراد کمال‌گرا برای تطابق داشتن با استانداردها، دلیل اصلی مراجعه آنها به متخصصین تغذیه است.
6- همرنگی با جماعت
شاید بتوان گفت اصلی‌ترین دلیل مراجعه افراد به متخصصین تغذیه، موج جهانی گرایش به لاغری است. در دنیای امروز و برخلاف چند دهه پیش، چاقی نه تنها ارزش محسوب نمی‌شود، بلکه تبدیل به ضد ارزش شده است. در حال حاضر، بسیاری از ما لاغری را مترادف زیبایی، سلامت، ثروت؛ و چاقی را مترادف بیماری، کسالت و ناراحتی می‌دانیم. تمایل افراد به همرنگی با جماعت که یکی از مفاهیم روانشناسی اجتماعی است، توسط پژوهشهای متعدد به اثبات رسیده است. به طور خلاصه، نتایج مطالعات حاکی از آن است که افراد حتی هنگامی که به‌درستی نظر خود اعتقاد دارند، بعد از مدتی دیدگاه اکثریت را اتخاذ می‌کنند. این موضوع درباره باورهای مربوط به‌تناسب اندام نیز صدق می‌کند. بسیاری از افراد به این دلیل به‌تناسب اندام و تغذیه‌شان حساس می‌شوند که دوست دارند از لحاظ ظاهری شبیه اکثریت افراد جامعه یا گروه‌های کوچک‌تری که عضو آن هستند، باشند.
7- احساس نداشتن کنترل بر وقایع زندگی
اگر از بعضی افراد بپرسیم چرا برای داشتن تغذیه صحیح و تناسب اندام به متخصص مراجعه کرده‌اند، این جواب را می‌شنویم «من خودم نمیتوانم برنامه غذایی درستی داشته باشم، چند روز رعایت میکنم، بعد همه چیز یادم می‌رود...» این افراد کسانی هستند که فکر می‌کنند کنترلی بر وقایع زندگی‌شان از جمله بر نحوه تغذیه خود ندارند و فرد دیگری باید از بیرون آنها را کنترل کند که در این مورد، منبع کنترل بیرونی، متخصص تغذیه است. علت شکست بسیاری از افراد، همین مسئله است. آنها تا زمانی که تحت نظر متخصص هستند، رژیمشان را رعایت می‌کنند اما به‌محض تمام شدن دوره، دوباره به عادتهای تغذیه‌ای غلط قبلی بازمی‌گردند.
مجله سپیده دانایی
