هضم در لوله ی گوارش

اهداف:

آشنایی با هضم مواد در طول لوله ی گوارش

آشنایی با آنزیم های دخیل در هضم مواد غذایی

به استثنای مقادیر اندکی از مواد از قبیل ویتامین ها و مواد معدنی غذاهایی که بدن با آن ها زنده می ماند را می توان به کربوهیدرات ها، چربی ها و پروتیئن ها تقسیم کرد. این مواد به طور عموم نمی توانند به شکل طبیعیشان از مخاط لوله ی گوارش جذب شوند و به این دلیل بدون انجام روندهای مقدماتی هضم از نظر غذایی بی فایده خواهند بود.

هضم کربوهیدرات ها:

سه منبع عمده کربوهیدرات در رژیم غذایی انسان وجود دارد که در ساکاریدها سوکروز یا همان قند معمولی، لاکتوز موجود در شیر و نشاسته ها. رژیم غذایی که دارای سلولز است نیز جز منابع کربوهیدرات محسوب می شود با این وجود هیچ آنزیمی که قادر به هیدرولیز سلولز در لوله ی گوارش انسان ترشح نمی شود. در نتیجه سلولز نمی تواند یک ماده ی غذایی برای انسان در نظر گرفته شود.
بخش اول کربوهیدرات ها در دهان توسط آنزیم پتیالین غده ی پاروتید ترشح می شود و سبب هیدرولیز نشاسته به دی ساکارید ها و گلوکز می کند. عمل هضم نشاسته تا یک ساعت بعد از ورود غذا به معده تا هنگام مخلوط شدن غذا با ترشحات معدی در آن ادامه دارد. فعالیت آمیلاز توسط شیره ی معدی متوقف می شود. شیره لوزالمعده نیز دارای مقداری آمیلاز است که از آمیلاز دهان قوی تر است بنابراین ظرف مدت 15 تا 30 دقیقه بعد از تخلیه کیموس از معده عملاً تمام نشاسته هضم می گردد.
همچنین آنزیم هایی نیز در روده وجود دارد که سبب می شود دی ساکاریدها به مونوساکاریدها تجزیه می شود. نتیجه نهایی هضم کربوهیدرات ها همگی مونوساکاریدها هستند که همگی محلول در آبند و بلافاصله به داخل خون ورید باب جذب می گردند.

هضم پروتئین ها:

پپسین موجود در معده در PH حدود 2 تا 3 دارای حداکثر فعالیت بوده و در PH بالاتر از 5 کاملاً غیرفعال می شود. در نتیجه برای این که این آنزیم هرگونه عمل هضمی روی پروتئین ها داشته باشد شیره ی معدی باید اسیدی باشد. پپسین سبب هضم کلاژن که ماده اصلی گوشت است، می شود و بنابراین می توانند گوشت را هضم کنند. همان طور که در طرح قبل گفته شد آنزیم های لوزالمعده نیز توانایی آن را دارند که مولکول های پروتئین ها را به پلی پپتیدهای کوچک تجزیه کنند. اما قسمت اعظم هضم پروتئین ها در قسمت بالای روده باریک انجام می شود.

هضم چربی ها:

اکثر چربی های رژیم غذایی تری گلیسیریدها هستند که بخش کمی از آن ها در معده توسط لیپاز زبانی هضم می شود که توسط غدد زبانی ترشح شده و همراه با بزاق بلع می شود. مقدار این هضم کمتر از 10 درصد می باشد که بسیار کم است. اولین قدم در در هضم چربی در هم شکستن مولکول های چربی به قطعات ریز است تا آنزیم های گوارشی محلول در آب بتوانند روی سطح سلول ها عمل کنند. این روند موسوم به امولسیفینه شدن چربی ها بوده و توسط تکان خوردن در معده جهت مخلوط شدن چربی با فرآورده های هضم معدی شروع می شود. قسمت اعظم امولسیفیه شدن در دوازدهه تحت تاثیر صفرا به انجام می رسد و سبب می شود بخش های محلول در چربی در لایه ی سطحی گلبول چربی حل می شوند و بخش های قطبی به سوی خارج برآمده می شوند.

فیلم 1

طرح درس 92 (1)

توضیح فیلم 1: اولین قدم در هضم چربی در هم شکستن مولکول های چربی به قطعات ریز است می باشد. این روند موسوم به امولسیفینه شدن چربی ها بوده و توسط تکان خوردن در معده جهت مخلوط شدن چربی با فرآورده های هضم معدی شروع می شود. همچنین قسمت اعظم امولسیفیه شدن در دوازدهه تحت تاثیر صفرا به انجام می رسد و سبب می شود بخش های محلول در چربی در لایه ی سطحی گلبول چربی حل می شوند.

آنزیم های لوزالمعده مانند لیپاز نیز جز مهم ترین آنزیم های دخیل در هضم چربی ها محسوب می شوند.

سطح مخاط روده دارای پین های متعددی موسوم به چین های مخاطی می باشند که سبب افزایش 3 برابری سطح جذب در روده می گردد. روی سطح روده ی باریک میلیون ها پرز کوچک به نام ویلی قرار گرفته اند. وجود این پرزها سبب مجدد افزایش سطح جذب می شود. هر پرز توسط تعداد زیادی از میکروویلی ها تشکیل شده است که مجموعاً سبب افزایش 1000 برابری سطح می شود و مساحت کلی حدود 250 مترمربع در سراسر روده باریک می شود که تقریباً برابر با مساحت یک زمین تنیس می باشد.

فیلم 2

طرح درس 92 (2)

توضیح فیلم2: سطح مخاط روده دارای پین های متعددی موسوم به چین های مخاطی می باشند که سبب افزایش 3 برابری سطح جذب در روده می گردد. روی سطح روده ی باریک میلیون ها پرز کوچک به نام ویلی قرار گرفته اند. وجود این پرزها سبب مجدد افزایش سطح جذب می شود. هر پرز توسط تعداد زیادی از میکروویلی ها تشکیل شده است که مجموعاً سبب افزایش 1000 برابری سطح می شود.

مرکز یادگیری سایت تبیان

تهیه: فاضل سامانی - تنظیم: داودی