قابل توجه مسئولین مغرور!!!
تکریم و احترام به شخصیت انسان و حفظ حرمت انسانی، جایگاه خاصی در سیاستگذاری های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی حضرت علی(علیه السلام) داشت. امام علی(علیه السلام) حفظ حرمت انسانی را بر همه چیز مقدم می داشتند و حتی حاضر بودند در عرصه های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی، بهای سنگینی برای آن بپردازند. به عبارت دیگر، می توان گفت که حفظ حرمت و شخصیت انسانی، از برنامه های استراتژیک امام علی(علیه السلام) در سیاست و حکومتش به شمار می رفت. تکریم و احترام به شخصیت انسان در تمامی برهه های سیاسی-اجتماعی آن حضرت- از بیعت و انتخاب والیان گرفته تا جنگ و مقابله با دشمنان و مسائل اقتصادی و سازندگی- از تقدم و اولویت برخوردار بود؛ و پایبندی به اصول انسانی و اخلاقی، در جزء جزء سیره و رفتار امام(علیه السلام) موج می زد. امام (علیه السلام) در دستوری خطاب به یکی از مأموران زکات نوشت:
مسلمانی را مترسان! و اگر او را خوش نیاید، بر سَرِ وی مَران! و بیش از حق خدا از مال او مستان! چون به قبیله رسی، بر سَرِ آب آنان فرود آی و به خانه هاشان در میای! پس آهسته و آرام سوی ایشان رو تا به میان آنان رسی، و سلامشان کن، و در درود گفتن کوتاهی مکن! سپس بگو: بندگان خدا! مرا ولی خدا و خلیفه ی او سوی شما فرستاد تا حقی را که خدا در مال هاتان نهاد، از شما بگیرم. آیا خدا را در مال های شما حقی هست تا آن را ادا سازید و به ولی او بپردازید؟ اگر کسی گفت نه، متعرض او مشو! اگر کسی گفت آری، با او برو، بی آنکه او را بترسانی یا بیمش دهی یا بر او سخت گیری یا کار را بر او سخت گردانی! آنچه از زر یا سیم به تو دهد، بگیر و اگر او را گاو و گوسفند و شترها است، بی رخصت او میان آن در مشو که بیش تر آن رمه او راست، و چون به رمه رسیدی، چونان کسی به میانشان مرو که بر رمه چیرگی دارد یا خواهد که آنها را بیازارد و چهارپایان را از جای مگریزان و مترسان و با خداوندِ آن در گرفتن حق خدا بدرفتاری مکن! پس مال را دو بخش کن و خداوندِ مال را مخیر گردان! و هر بخش را که برداشت، متعرض او مشو!پس پیوسته چنین کن تا آنچه از مال او باقی می آید، حق خدا را ادا کردن شاید!پس حق خدا را از او بگیر-و اگر گمان زیاد کند- و خواهد آنچه را قسمت شده است، به هم زند، بپذیر! سپس هر دو بخش را به هم بیامیز و همچون بار نخست قسمت کن نیز! تا حق خدا را از مال او بستانی.
مسئله ی زکات، یکی از ارکان اقتصادی حکومت امام علی(علیه السلام) به حساب می آمد. فراز فوق، بخشی از یکی از فرمان های امام(علیه السلام) به مأموران زکاتش است.علی القاعده محور بحث امام(علیه السلام) در نامه ی فوق باید گرفتن مالیات باشد؛ امّا چنان که می بینیم، نکات اخلاقی، نحوه ی برخورد انسانی و احترام به شخصیت انسان ها همه چیز را تحت تأثیر قرار داده و محور نامه ی امام(علیه السلام) را به خود اختصاص داده است. یکی از نکات جالب توجه در نامه این است که امام(علیه السلام) می فرماید به صاحب مال بگو: «آیا خدا را در مال های شما حقی است تا آن را ادا سازید و به ولی او بپردازید؟اگر کسی گفت نه، متعرض او مشو». این همه اعتماد به اعراب بادیه نشین که گاه بر سر یک گوسفند و شتر همدیگر را می کشتند، واقعاً اعجاب انگیز است. طبیعی است که امام(علیه السلام) می دانست
ممکن است برخی از مردم به دروغ بگویند مالی برای پرداخت نداریم و چه بسا مأمور امام(علیه السلام) از این دروغ مردم آگاه باشد.با این حال، امام(علیه السلام) هیچ گاه اجازه ی تحقیق و تجسس و حتی اجازه ی وارد کردن شبهه بر پاسخ مردم را نمی دهد و مأمورش را مکلّف می کند که به پاسخ«نه»اعتماد کند. اعتماد به مردم-حتی اگر شبهه ی دروغ وجود داشته باشد-بالاترین مصداق تکریم و احترام به شخصیت انسانی است؛ و ضمن اینکه اعتماد متقابل مردم و نظام سیاسی را افزایش می دهد، موجب می شود که مردم در دفعات بعد شخصیت خود را بالاتر از آن بدانند که بخواهند به جهت امور نیوی، دروغ بگویند. حضرت(علیه السلام) در نامه یی دیگر، خطاب به یکی از مأموران زکاتش می نویسند:
و ان را می فرمایم که [زیردستان خود را]نرنجاند و آنها را دروغگو نداند و به خاطر امیر بودن، روی از ایشان برنگرداند.
امام علی(علیه السلام) حتی از این هم فراتر می رفت و ماموران زکات خود را نه تنها به رعایت و حفظ حرمت و احترام مردم سفارش می کرد، بلکه به آنان تأکید می کرد که: «آنچه را برای مردم مطلوب است، برای آنان بپذیرید و آنها را از مطلوبشان باز مدارید و حتی تا آنجا که می توانید، نیازهای آنان را برآورده سازید».
حضرت(علیه السلام) در این نامه- که باز هم مملو از نکات اخلاقی و ارزش های الهی است-به مأمورانش دستور می دهد که پوشش زمستانی و تابستانی و مرکب و غلام افراد را به خاطر گرفتن زکات نفروشید. اوج نامه هنگامی است که امام(علیه السلام) می فرمایند:
و برای درهمی، کسی را تازیانه مزنید و دست به مال کسی مبرید!نمازگزار باشد یا پیمان مسلمانان را عهده دار.
یعنی به خاطر پول و جمع آوری مالیات، به هیچ انسانی-اعم از مسلمان و غیر مسلمان- نباید هتک حرمت و با او به خشونت رفتار شود. اگر چه این موضوع ممکن است در دنیای امروز امری عادی تلقی شود، در مقایسه با یک صد سال قبل و به طریق اولی در مقایسه با یک هزار و سیصد سال قبل که حکام با زور و خشونت از مردم مالیات می گرفتند، بسیار حائز اهمیت است. رعایت حقوق انسان به بهترین وجه و تکریم و احترام شخصیت انسانی در بالاترین درجه، از ویژگی های منحصر به فرد حکومت و نظام سیاسی حضرت علی(علیه السلام) بود.
بخش نهج البلاغه تبیان
منبع: کرامت انسانی در سیره ی سیاسی امام علی (علیه السلام)؛ نویسنده : علیخانی، علی اکبر
مطالب مرتبط:
