حقوق زنان در دوره نامزدی
معمولا در طی این مدت طرفین برای جلب نظر مساعد برای ایجاد زندگی مشترک به یکدیگر هدایایی میدهند. در صورتی که نامزدها از ازدواج منصرف شوند، در قبال یکدیگر از حقوق و تکالیفی برخوردارند.
خواستگاری به معنای تقاضای ازدواج میباشد. در ماده 1034 ق. م ماده ای به این موضوع اشاره شده است: «هر زنی را که خالی از موانع نکاح باشد، میتوان خواستگاری نمود».
بنابراین زنی که دارای مانع میباشد، مانند زن شوهردار یا زنی که از محارم نسبی یا سببی شخص محسوب میشود، یا زنی که در عده رجعیه است، چون در حکم زن شوهردار است، خالی از موانع نکاح نمیباشد. البته از ظاهر ماده 1034 برمیآید که خواستگار مرد باشد. این به دلیل وضع غالب جامعه است که اصولا تقاضاکننده برای ازدواج مرد میباشد و قانونگذار فرم غالب را پذیرفته است. در این خصوص زن هم میتواند به خواستگاری مرد برود و نهی از سوی قانونگذار نشده است.
حال اگر کسی از زنی که دارای موانع است، خواستگاری کرد، چه ضمانت اجرایی در قانون وجود دارد؟ در پاسخ باید گفت اگر از این خواستگاری غیر مجاز زیانی به زن وارد آید، در این صورت زن میتواند به علت تقصیر خواستگار و از باب مسئولیت مدنی از او مطالبه خسارت کند. چون اصل جبران خسارت در نظام حقوقی ما پذیرفته شده است.
اصولا هر تقاضایی با دو پاسخ روبرو میشود: اگر پاسخ به تقاضای ازدواج منفی باشد که هیچ. اما اگر پاسخ مثبت باشد، مرحله بعدی آغاز میشود. مرحله بعد از خواستگاری دوران نامزدی نامیده میشود.
قواعد راجع به نامزدی در مواد 1035 تا 1040 آمده است.
نامزدی یا وعده ازدواج قراردادی است که بین دو نفر به منظور ازدواج در آینده بسته میشود. نامزدی را نمیتوان صرفا یک تعهد اخلاقی دانست، چون اگر یک تعهد اخلاقی بود، جای طرح آن در کتب حقوقی نبود.
ولی نامزدی قراردادی جایز است. قرارداد جایز قراردادی است که طرفین میتوانند آن را فسخ کنند. قانون مدنی در ماده 1035 میگوید: «وعده ازدواج ایجاد علقه زوجیت نمیکند، اگرچه تمام یا قسمتی از مهریه که بین طرفین برای موقع ازدواج مقرر گردیده پرداخته شده باشد. بنابراین هر یک از زن و مرد مادام که عقد نکاح جاری نشده میتواند از وصلت امتناع کند و طرف دیگر نمیتواند به هیچ وجه او را مجبور به ازدواج کرده و یا از جهت صرف امتناع از وصلت مطالبه خسارتی نماید».
چون نکاح قرارداد مهمی است قانونگذار این فرصت آشنایی را بدون اینکه تکلیفهای سنگین عقد نکاح دائم را داشته باشد به طرفین داده تا نسبت به هم شناخت پیدا کنند. البته این رابطه را بدون هیچ ضمانتی رها نکرده و نهادی به نام نامزدی را برای حقوق طرفین تاسیس کرده است. بنابراین هیچ یک از طرفین نمیتوانند از طریق قضایی نامزد دیگر را مجبور به ازدواج کنند و صرف خودداری از ازدواج مجوز مطالبه خسارت نیست. با وجود این اگر یکی از نامزدها در بهم زدن نامزدی مقصر باشد، نامزد دیگر میتواند با رعایت حدود مقررات در قانون مطالبه خسارت کند.
زیانهای ناشی از به هم زدن ناموجه نامزدی بر طبق قواعد عمومی مسئولیت مدنی قابل مطالبه است. در واقع به هم زدن نامزدی بدون علت موجه یک نوع سوءاستفاده از حق و تقصیر است که موجب ضمان و مسئولیت مدنی خواهد بود.
اگر در اثر به هم خوردن نامزدی به حیثیت، آبرو و احساسات نامزد دیگر لطمه وارد شود آیا زیان دیده میتواند مطالبه خسارت کند؟ قانون مدنی در این مورد ساکت است. اما باتوجه به ملاک اصل 171 قانون اساسی و قانون مسئولیت مدنی زیاندیده علاوه بر خسارت مادی زیانهای معنوی را باید بخواهد.
پس گرفتن هدایا
ماده1037 و 1038 در این مورد میگوید اگر عین هدایا موجود باشد در صورت به هم خوردن نامزدی، میتواند آن را استرداد کند چرا که با بهم خوردن وصلت، علت هدیه هم از بین رفته است. در مورد هدایای تلف شده دو فرض قابل تصور است. اگر هدیه از اشیاء مصرف شدنی باشد یعنی چیزهایی که عادتا نگاه داشته نمیشود مانند موادغذایی، عطر و… دهنده هدیه حق مطالبه قیمت را ندارد. اما اگر از اموال مصرف نشدنی باشد مانند ساعت، پارچه و …دهنده هدیه میتواند مطالبه قیمت كند.
البته در این مورد اخیر هم دهنده هدیه در دو صورت نمیتواند مطالبه قیمت کند.
1- در صورتی که هدیه بدون تقصیر گیرنده تلف شده باشد. تقصیر شامل تعدی و تفریط میشود و تشخیص آن با عرف است.
2- موردی که به هم خوردن نامزدی ناشی از فوت یکی از نامزدها باشد.
البته در موردی که یکی از طرفین، نامزدی را بدون علت موجه بهم زده باشد، دهنده هدیه میتواند از او مطالبه خسارت کند.
پس گرفتن نامه
شخصی که نامهای از نامزد خود دریافت کرده مالک آن محسوب میشود و نمیتوان او را مجبور به پس دادن کرد، هر چند از لحاظ اخلاقی توصیه به پس دادن آن میشود. اما اگر یکی از طرفین از این نامه سوء استفاده کند و خسارتی متوجه طرف دیگر شود، مسئول و مکلف به جبران خسارت میباشد. به علاوه دادگاه میتواند به درخواست خواهان برای رفع ضرر از او، دریافت کننده را به رد نامه یا نابود کردن آن مجبور کند.
البته ذکر این نکته حائز اهمیت است که اخیرا در بین خانوادهها مرسوم شده است برای دوران آشنایی صیغه محرمیت بین دختر و پسر میخوانند و احکام این وضعیت احکام ازدواج موقت است که احکام حقوقی ازدواج موقت بر آن بار میشود و احکام نامزدی شامل آنها نمیشود. اگر بین پاسخ مثبت به خواستگاری و ثبت نکاح زمانی به وجود آید، این دوره نامزدی نامیده میشود. دوره نامزدی دورانی است که طرفین به قصد ازدواج، فرصتی برای شناخت یکدیگر پیدا میکنند. در این دوران دختر و پسر محرم یکدیگر نیستند و حق تمتع جنسی از یکدیگر ندارند و درخواست تمکین از دختر مشروعیت ندارد. نامزدی، چیزی جز وعده ازدواج نیست و در این دوران هریک از طرفین میتوانند تا قبل از عقد ازدواج منصرف شوند.
یک ایده جدید تبیان برای همسرگزینی
بخش کلوب ازدواج تبیان
برگرفته از دنیای زنان