دوربین مخفی‌های شیرین
گاه از یاد می‌برید که در منزل فرزندی هست؛ پسر یا دختر تفاوت نمی‌کند مهم این است که او هست و نظاره‌گر کارها، اشارات، کلمات، گفتنی‌ها و ناگفتنی‌های پدر و مادر خویش.
همگان بر این باورند یا حداقل بر این نکته اصرار دارند که بچه‌های این دوره و زمانه از زمان خود جلوتر هستند؛ پس خیلی چیزها را می‌دانند و زودتر می‌فهمند، قوه کلامی قوی‌تری دارند و درباره موضوعات مختلف، حرف‌هایی می‌زنند و اظهارنظرهایی می‌کنند که دل پدر و مادر و اطرافیان از شنیدنش گاه غنج می‌رود و گاه از شدت تعجب و عصبانیت، آنها را به واکنش‌های سنجیده و ناسنجیده وامی‌دارد.
برخی دلیل این برتری را هوش و استعداد بالای بچه‌ها می‌دانند و از یاد می‌برند که سن تکنولوژی به شدت کاهش پیدا کرده است.
کودکان و نونهالان امروزی بدون هیچ محدودیتی به انواع شبکه‌های تلویزیونی و گاه ماهواره‌ای دسترسی دارند و به کمک شرکت‌های تهیه و توزیع فیلم‌های انیمیشن به‌راحتی جدیدترین و تأثیرگذارترین فیلم‌های روز دنیا را تماشا می‌کنند و با انواع بازی‌های رایانه‌ای سر و کله می‌زنند. به رایانه خانگی دسترسی دارند و بازی‌های آنلاین و غیر آنلاین را تجربه می‌کنند.
این حجم داده و محتوی در سال‌های اخیر را با دو یا یک دهه قبل مقایسه کنید. با یک حساب سرانگشتی متوجه خواهید شد که روبه‌رو شدن با این میزان محتوی بصری، کلامی، شنیداری و ... چه تأثیری بر مهارت‌های مختلف کودکان خواهد گذاشت. این‌جاست که اغلب پدران و مادران و یا دوستان و آشنایان در برخورد با چنین بچه‌هایی می‌پرسند:« این‌ها را دیگر از کجا یاد گرفته؟» غافل از این‌که اسباب این آموزش برای او فراهم است اما بدون نظارت.
علاوه بر این بچه‌ها با قرار گرفتن در گروه همسالان خویش و گفت‌و‌گو و اختلاط با آنها، آموخته‌هایی دارند که برای آنها پرسش‌هایی را فراهم میآورد و البته پاسخ‌هایی را می‌گیرند که برخی از این پاسخ‌ها همه ابهامات را روشن نمی‌کند و گاهی نقطه‌های کوری باقی می‌ماند که هشداری است برای پدران و مادران، جامعه و نهادهای آموزشی.
اما موضوع اصلی را از یاد نبریم. این سال‌ها به‌دلیل این‌که نهادها و سازمان‌های مسوول به تکالیف و وظایف خود به خوبی عمل نمی‌کنند، بار زیادی از این تکالیف و و ظایف به دوش خانواده‌ها افتاده است و ایشان بیش از پیش با فرزندان خود درگیرند. با توجه به آن‌چه در ابتدا گفته شد، بچه‌های این سال‌ها واکنش قوی‌تری به داده‌های دریافتی دارند و همین واکنش‌ها از یک سو مثبت و از سوی دیگر دردسر ساز است.
داشتن روابط آزاد زناشویی در محیط خانواده و تصور این‌که اگر بچه‌ها بعضی از معاشقه‌ها را ببینند، موجب می‌شود که ایشان نیز انسان‌هایی عاطفی بارآمده و در آینده به همسرانشان توجه خاص خواهند داشت، اشتباه است
در این میان برخی خانواده‌ها با این باور که بچه‌ها باید همه چیز را بدانند و چرا باید برخی از کارها و گفته‌ها را از آنها پنهان کرد، بدون توجه به سن فرزند و میزان آمادگی ذهنی و جسمی او نسبت به هر موضوعی، روراستی را سرلوحه خود قرار داده و مثلا با این دید که بچه‌های خود در جریان همه چیز بگذارند، زمینه‌ساز مشکلاتی برای آنها می‌شوند.
قرار نیست در این‌جا درباره روانشناسی کودکان یا رفتارشناسی آنها سخن گفته شود بلکه غرض اصلی این است که بی‌پرده در برابر همه مسائل و موضوعات مشکلی را از فرزندان حل نخواهد کرد. به واقع توجه و دقت آنها در موضوعات و مسائل بسیار بیش از پیش است و همان‌گونه که در سطرهای آغازین این مقال آمد، ایشان به فاصله کمی شنیده‌ها و دانسته‌هایشان را به گفتار درمی‌آورند و این نشان می‌دهد که حواسشان جمع است.
پیشنهاد می‌شود از درآوردن ادای روشنفکری برای فرزندان پرهیز شود. این‌که در میان برخی خانواده‌ها و یا حتی در برخی از اجتماعات درباره بعضی از مسائل اجتماعی، گستاخی وجود دارد و معدود خانواده‌هایی به فرزندان خود اجازه می‌دهند که برخی از حریم‌ها را بشکنند، این رویه نمی‌تواند مستمسکی برای خانواده‌های دیگر در این‌باره شود. به‌عنوان نمونه داشتن روابط آزاد زناشویی در محیط خانواده و تصور این‌که اگر بچه‌ها بعضی از معاشقه‌ها را ببینند، موجب می‌شود که ایشان نیز انسان‌هایی عاطفی بارآمده و در آینده به همسرانشان توجه خاص خواهند داشت، اشتباه است. رفتارهایی این چنین برای خود تعریف و حدود دارد. کسی منکر ابراز محبت، بوسیدن زن و فرزند و بیان جملات و کلمات مهرآمیز در جمع خانواده نیست اما نباید حرمت‌ها نادیده گرفته شود.
خیلی مواظب باشید که دیدن چنین رفتارهایی به مانند همان شنیدن همان حرف بدی است که وقتی فرزندتان به زبان میآورد، بی‌اختیار از او می‌پرسید: این حرفا رو از کی یاد گرفتی!؟
نمونه دیگری که قابل بیان است، نوع برخورد خانواده‌ها درباره داشتن دوستی از جنس مخالف است. نداشتن تعریف از چنین رابطه‌ای و قائل نشدن حریمی برای فرزندان و داشتن این باور که بچه‌ها باید با هم راحت باشند و در هر سطحی با یکدیگر ارتباط بگیرند، سهم مهلکی برای ایشان است که درمانش برای پدران و مادران بسیار پرهزینه و گاه غیرممکن خواهد بود.
دانش پورشفیعی
بخش خانواده ایرانی تبیان
مطالب مرتبط:
