میوه به جای شام؛ موافقید یا مخالف؟
حتماً شما هم کسانی را می‌شناسید که دوست دارند وزن کم کنند و برای لاغر شدن رژیم میوه و سبزی می‌گیرند مثلاً صبح به جای صبحانه، میوه می‌خورند یا شب وعده شام را حذف می‌کنند و به جای آن یک بشقاب میوه میل می‌کنند اما برخلاف باور عموم، میوه‌ها هم چاق‌کننده‌اند و مصرف بیش از حد آن‌ها مضر است. گفتگوی زیر با دکتر احمد ساعدی، متخصص تغذیه و رژیم درمانی و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران در این‌باره است.
میوه‌ها و سبزی‌ها با هم تفاوت دارند یا از نظر خصوصیات تغذیه‌ای دقیقاً مانند هم هستند؟
مواد مغذی یکسانی دارند اما کاملا مشابه هم نیستند. به همین دلیل مصرف 3 واحد یا حتی بیشتر سبزی در روز توصیه می‌شود اما میزان مصرف میوه باید حدود 2 واحد در روز باشد. میوه‌ها و سبزی‌ها حاوی فیبر و آب هستند و تفاوت آن‌ها در میزان قندشان است. سبزی‌ها قند بسیار پایینی دارند درحالی‌که که قند میوه‌ها قند ساده است، نه پیچیده.
پس میوه و سبزی‌ها هم کالری دارند؟
بله، میوه‌ها و سبزی‌ها انرژی دارند. البته کالری سبزی‌ها نصف میوه‌هاست؛ مثلاً یک واحد میوه (مانند یک سیب کوچک) حدود 50 کیلوکالری انرژی دارد درحالی‌که که انرژی یک گوجه‌فرنگی متوسط 20 تا 25 کیلوکالری است.
کالری میوه‌ها در مقایسه با سایر مواد غذایی خیلی بالا نیست. پس چرا برای مصرف میوه هم محدودیت‌هایی وجود دارد؟
به دلیل قندهای ساده‌ای که دارند؛ مثلاً اگر کسی بیش از اندازه سیب، گلابی یا موز بخورد، گلوکز و فروکتوز موجود در آن‌ها در طولانی‌مدت ترشح به موقع انسولین را مختل می‌کند و مقاومت بدن را به انسولین افزایش می‌دهد بنابراین ممکن است باعث ابتلا به چاقی یا بیماری دیابت شود.
آلبالو، گیلاس، خیار و توت‌فرنگی میوه‌های کم‌کالری‌اند و خرما، انگور و موز رسیده
جزو میوه‌های پرکالری محسوب می‌شوند
اما بسیاری از افراد برای کم کردن وزن به جای شام، میوه می‌خورند. آیا این کار می‌تواند باعث بروز مشکل شود؟
انجام این کار هفته‌ای یکی، دو بار اشکالی ندارد اما نباید هر شب شام را حذف و به جای آن میوه مصرف کرد زیرا قند ساده میوه‌ها باعث بالا رفتن قندخون و افزایش غلظت انسولین و بعد از آن پایین آمدن قندخون و گرسنگی بیشتر می‌شود. ضمنا کسانی که به جای شام میوه می‌خورند، ممکن است یکی، دو ساعت بعد تصمیمشان عوض شود و به دلیل گرسنگی، شام مفصل‌تری بخورند.
چه ساعت‌هایی در روز بهترین زمان مصرف میوه است؟
نکته مهم این است که با توجه به انرژی دریافتی، 2 تا 3 واحد میوه در روز دریافت کنیم. بهتر است صرف این 3 واحد میوه در ساعت‌های روز تقسیم شود یعنی هر 3 واحد در یک وعده خورده نشود تا قند ساده موجود در آن‌ها در طولانی‌مدت مشکلی به وجود نیاورد.
احتمالاً مبتلایان به دیابت باید در خوردن میوه‌ها بیشتر از دیگران، محتاط باشند.
بله، مبتلایان به دیابت باید میوه‌های خیلی شیرین را به اندازه مصرف کنند. میوه‌هایی مثل آلبالو و گیلاس خیلی قندخون را بالا نمی‌برند، توت‌فرنگی و کیوی تا حدی قندخون را بالا می‌برند اما سیب، گلابی، پرتقال، نارنگی، موز، هندوانه، طالبی و خربزه، آبدار و شیرین‌تر هستند. هر چه یک میوه آبدارتر و شیرین‌تر باشد، اندیس گلایسمی آن بالاتر است چون وجود آب باعث جذب بیشتر قند می‌شود. بعد از آنکه اندیس گلایسمی محاسبه شد، به فرد مبتلا به دیابت گفته می‌شود می‌تواند چه نوع میوه‌هایی استفاده کند؛ مثلاً این بیماران می‌توانند بیشتر خیار، گیلاس و آلبالو بخورند و میوه‌هایی مثل سیب سبز و گلابی نه چندان رسیده یا لیمو و گریپ‌فروت را در حد متوسط میل کنند اما میوه‌هایی مثل هندوانه که شاخص گلایسمی بالا دارد، باید در حد اعتدال مصرف شود.
دلیل بالا بودن کالری میوه‌ها فقط قند ساده آن‌هاست؟
بله، اغلب میوه‌ها، چربی و پروتئین ندارند و معمولاً میوه‌هایی که قند بیشتری دارند، پرکالری‌ترند.
چه کسانی می‌توانند میوه بیشتری مصرف کنند و چه کسانی باید کمتر میوه بخورند؟
مقدار مصرف میوه در روز، به میزان انرژی مورد نیاز روزانه هر فرد بستگی دارد. برای یک آقای درشت‌اندام 3 تا 4 واحد میوه در روز توصیه می‌شود اما برای یک خانم ریزنقش شاید 2 واحد کافی باشد. البته نمی‌توان گفت هر فردی به چه میزان میوه نیاز دارد. افرادی که مبتلا به دیابت هستند، باید در مصرف میوه‌های شیرین، آن هم در یک وعده دقت کنند.
چند میوه کم‌کالری و پرکالری نام می‌برید؟
آلبالو، گیلاس، خیار و توت‌فرنگی میوه‌های کم‌کالری‌اند و خرما، انگور و موز رسیده جزو میوه‌های پرکالری محسوب می‌شوند.
بخش تغذیه و آشپزی تبیان
منبع: هفته نامه سلامت - سمیه مقصودعلی
مطالب مرتبط:
کاهش وزن با حذف وعده‌های غذایی!؟
شام را سبک میل کنید تا راحت‌تر بخوابید
