کلیه (3)
اهداف:
آشنایی با نحوه تصفیه در کلیه
آشنایی با نحوه بازجذب در کلیه
آشنایی با هورمون های دخیل در این فرایند
شرح درس:
تصفیه، باز جذب و ترشح مواد مختلف در کلیه
میزان دفع مواد مختلف در ادرار نتیجه فیلتراسیون بخش گلومرولی ، باز جذب مواد از توبول های کلیوی و ترشح مواد از خون به داخل توبول های کلیوی است.
یک ماده می تواند چهار سرنوشت را در کلیه داشته باشد:
ب: ماده مورد نظر به آزادی فیلتره می شود اما همچنین قسمتی از آن از توبول ها مجددا به داخل خون باز جذب می شود. بنابراین میزان دفع ادراری آن کمتر از میزان فیلتراسیون آن در گلومرول است. بسیاری از الکترولیت ها از این قبیل هستند.
ج: ماده مورد نظر به آزادی در مویرگ های فیلتره می شود اما به داخل ادرار دفع نمی شود. زیرا تمام ماده ی فیلتره شده از توبول مجدداً به داخل خون بازجذب می شود. این طرح برای بعضی از مواد غذایی در خون از قبیل اسیدهای آمینه و گلوکز انجام می شود و به این مواد اجازه می دهد که در مایعات بدن باقی بمانند.
د: ماده مورد نظر به آزادی در مویرگ های گلومرولی فیلتره می شود و بازجذب نمی گردد اما مقادیر اضافی از این ماده از خون مویرگ دور توبولی به داخل توبول های کلیوی ترشح می شود. این امر به ماده اجازه می دهد که به سرعت از خون پاک شده و به مقادیر در ادرار دفع گردد.
کلیرانس: حجمی از پلاسما که در واحد زمان به طور کامل از کلیه دفع می گردد کلیرانس یا پاک شدن آن ماده نامیده می شود. این میزان پاک شدن به میزان جریان خون در کلیه ها، فیلتراسیون گلومرولی و بازجذب توبولی و ترشح توبولی محاسبه می گرددکه برای برخی از مواد صفر مانند گلوکز و برای برخی 140 مانند کراتین است. از مقایسه کلیرانس ماده در مقایسه با کلیرانس اینولین (ماده ای که در بدن تولید نمی شود) استفاده می شود که به قرار زیر است:
برای هر ماده موجود در پلاسما یک ترکیب ویژه از تصفیه، بازجذب و ترشح به وجود می آید.
بیشتر مویرگ های گلومرولی نسبت به پروتئین ها نسبتاً نفوذ ناپذیرند به طوری که که مایع فیلتره شده عملا بدون پروتئین و عاری از عناصر سلولی است. غلظت سایر اجزای فیلترای گلومرولی شامل بیشتر املاح و مولکول های آلی با غلظت های آن ها در پلاسما یکسان است.
با این که کلیه اندازه ای کوچکی در بدن دارد اما اکثر بازجذب و تصفیه مواد بر عهده آن می باشد. هر کدام از اجزای تشکیل دهنده یک نفرون در هر کلیه نسبت به یک سری از مواد نفوذ پذیر بوده و به یک سری دیگر تمایل جذب نشان نمی دهند. برخی دیگر در اکثر اجزا جذب می شوند و برخی در اکثر مواقع ترشح می شوند. انتشار، انتقال فعال و انتقال ثانویه در این جذب و یا ترشح نقش دارند. برای آشنا شدن بیشتر با هر بخش و عملکرد آن به جدول زیر مراجعه نمایید.
نکته: اگرجه مقدار سدیم در طول توبول ابتدایی بطور بارزی کاهش می یابد غلظت سدیم نسبتا ثابت باقی می ماند زیرا نفوذ پذیری توبول ابتدایی به طور به آب آن قدر زیاد است که باز جذب سدیم را قدم به قدم دنبال می کند.
به قطعه ضخیم صعودی لوله هنله و بخش اول توبول انتهایی قطعه رقیق کننده می گویند چون مایع توبولی را رقیق می کند.
تنظیم دقیق حجم های مایع و غلظت های مواد محلول در بدن، کلیه ها را ملزم می سازد که مواد محلول مختلف و آب را به میزان های متغیر دفع کند. چندین هورمون مختلف در بدن، باز جذب توبولی برای الکترولیت های مختلف و آب را تامین می کنند. در جدول زیر مهم ترین هورمون ها برای تنظیم بازحذب توبولی، محل و اثرات آن ها آورده شده است.
نمونه سوال:
الف: توبول انتهایی
ب: توبول ابتدایی
ج: قوس هنله
د: کپسول بومن
الف: افزایش بازجذب کلرورسدیم،آب
ب: کاهش ترشح پتاسیم
ج: افزایش ترشح پتاسیم
د: الف و ب
طرح درس 84 و 85توضیح فیلم: میزان دفع مواد مختلف در ادرار نتیجه فیلتراسیون بخش گلومرولی، باز جذب مواد از توبول های کلیوی و ترشح مواد از خون به داخل توبول های کلیوی است. بیشتر مویرگ های گلومرولی نسبت به پروتئین ها نسبتاً نفوذ ناپذیرند بطوری که که مایع فیلتره شده عملاً بدون پروتئین و عاری از عناصر سلولی است.
