کلیه (2)

اهداف:

ساختار کلیه در انسان:

اگر یک دست خود را مشت کنید می توانید اندازه کلیه خود را مشاهده نمایید. هر کلیه انسان حدود 150 گرم وزن دارد و در دیواره پشتی شکم در خارج از حفره صفاقی قرار دارد. کلیه ظاهری لوبیایی شکل دارد که ناحیه فرو رفته موسوم به ناف می باشد که شریان ها و اغصاب و وریدها از آن عبور می کنند.

اگر از بالا به پایین کلیه را به دو نیمه تقسیم کنیم دو ناحیه اصلی را می توان به راحتی از هم تشخیص داد:

ناحیه مرکزی به شکل توده هایی بافتی به نام هرم های کلیوی تقسیم شده است که مخروطی شکل می باشند که به داخل فضای لگنچه برآمدگی پیدا می کند. لبه ی خارجی لگنچه به کیسه هایی با انتهای باز موسوم به کالیکس هایی بزرگ تقسیم می شوند. دیواره ی این کالیکس های لگنچه و حالب قابل انقباض اند که سبب هدایت ادرار به سوی مثانه می شوند.

هر کلیه از حدود یک میلیون نفرون تشکیل شده که هر کدام به تشکیل ادرار است.

هر نفرون دو جز اصلی دارد:

گلومرول دارای شبکه های منشعب است که دارای فشار هیدروستاتیک بالاست و این خصوصیت سبب ورود خون بیشتر به این شبکه ودر نتیجه تصفیه می شود. مویرگ های گلومرول در داخل کپسولی به نام کپسول بومن قرار گرفته اند. مایع تصفیه شده از مویرگ های گلومرولی به داخل کپسول بومن و بعد از آن به توبول ها می رسد.

از توبول های ابتدایی ادرار وارد قوس هنله می شود. هر قوس دارای یک بخش نزولی یا پایین رونده و یک شاخه صعودی یا بالا رونده است. بعد از آن شاخه صعودی قوس هنله به سمت قشر می رود و ضخیم تر شده و به عنوان قطعه ضخیم شده صعودی نام برده می شود.

در انتهای این قسمت ضخیم شده لکه متراکم یا ماکولادنسا وجود دارد که نقش مهمی در کنترل عمل نفرون بازی می کند. بعد از ماکولادنسا مایع وارد توبول های انتهایی می شود و پس ازآن به توبول های جمع کننده قشری می روند.

مثانه محفظه ای از عضله صاف است که ادرار را تا هنگام دفع در خون جمع آوری می کند. این عضو از بخش خاجی (بخش انتهایی) نخاع صب گیری می کند. عضله صاف که در جسم مثانه و گردن آن قرار دارد غیر ارادی است اما دریچه آخر از عضلات اسکلتی بوده و ارادی کنترل می شود.

رفلکس ادرار کردن یک رفلکس نخاعی است اما توسط مراکز بالاتر یعنی مغز می تواند مهار و یا تسهیل شود. این مراکز به طور عمده در پل مغزی قرار دارند و تعدادی نیز در قشر مغز هستند. این مراکز عصبی بالاتر به جز در هنگام ادرار کردن سبب مهار این رفلکس می شوند. حتی اگر رفلکس ادرار بوحود آید از ادرار کردن جلوگیری می کنند. وقتی زمان ادرار کردن فرا می رسد مراکز قشری سبب تسهیل مراکز خارجی می شوند. به طور معمول تمام ادرار تخلیه می شود و به ندرت بیش از 5 تا 10 میلی لیتر از آن باقی می ماند. به طور میانگین حجم کلی در مثانه نزدیک به 400 میلی لیتر است.

طرح درس 83

توضیح فیلم: کلیه در انسان شامل گلومرول که شبکه های منشعب است تشکیل شده است. مویرگ های گلومرول در کپسول بومن قرار گرفته اند. مایع تصفیه شده از مویرگ های گلومرولی به داخل کپسول بومن و بعد از آن به توبول ها می رسد. از توبول های ابتدایی ادرار وارد قوس هنله می شود. هر قوس دارای یک بخش نزولی یا پایین رونده و یک شاخه صعودی یا بالا رونده است. بعد از آن شاخه صعودی قوس هنله به سمت قشر می رود و ضخیم تر شده و به عنوان قطعه ضخیم شده صعودی نام برد. سپس مایع وارد توبول های انتهایی می شود و پس ازآن به توبول های جمع کننده قشری می روند.

مرکز یادگیری سایت تبیان

تهیه: سامانی - تنظیم داودی