تبیان، دستیار زندگی
از دیرباز شنیده ایم که می گویند آب مایع حیات است. قسمت اعظم بدن ما از آب تشکیل شده است و این مایع از دو راه عمده به بدن اضافه می شود....
عکس نویسنده
عکس نویسنده
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

کلیه (1)

اهداف:

آشنایی با ورودی ها و خروجی های مایعات به بدن

آشنایی با انواع مایعات در بدن

اعمال اصلی و مهم کلیه در بدن

کلیه

شرح درس:

از دیرباز شنیده ایم که می گویند" آب مایع حیات است". قسمت اعظم بدن ما از آب تشکیل شده است و این مایع از دو راه عمده به بدن اضافه می شود:

1) به صورت مایعات یا آب در غذا خورده می شود که روی هم به طور طبیعی حدود 2100 میلی لیتر در روز به مایعات بدن اضافه می شود.

2) در بدن در نتیجه ی اکسیداسیون کربوهیدرات ها ساخته می شود و حدود 200میلی لیتر در روز اضافه می کند.

اما خروجی آب از بدن یا به عبارتی دیگر دفع آب از راه تبخیر آب از راه مجاری تنفسی از طریق پوست، از طریق عرق کردن، از طریق ریه ها، مدفوع و ادرار است.

اما این مایعات به طور عمده در بین دو بخش اصلی توزیع می شود:

الف: مایع خارج سلولی

تمام مایعات موجود در خارج سلول ها روی هم مایع خارج سلولی نامیده می شوند. این مایعات روی هم حدود 20 درصد وزن بدن یا حدود 14 لیتر در یک فرد طبیعی را تشکیل می دهند.

خود این مایعات به نوبه خود به

1) مایع میان بافتی و
2) پلاسمای خون تقسیم می شود.

مایع میان بافتی حدود سه چهارم مایع خارج سلولی را تشکیل می دهد و پلاسما یک جهارم باقی مانده را تشکیل می دهد. پلاسما بخش غیر سلولی خون بوده و به طور مداوم از طریق منافذ غشاهای مویرگی با مایع میان بافتی در ارتباط است.

ب: مایع داخل سلولی

حدود 28 لیتر از 42 لیتر مایع در بدن در داخل 75 تریلیون سلول قرار دارد و روی هم مایع داخل سلولی نامیده می شود. به این ترتیب مایع داخل سلولی حدود 40 درصد وزن کل بدن را در یک شخص متوسط تشکیل می دهد.

بیشتر افراد در مورد نقش کلیه ها فکر می کنند که صرفاً نقش پاک کردن بدن از مواد زائد را برعهده دارند اما کلیه ها علاوه بر این نقش مهم دارای نقش های متعددی نظیر اعمال زیر نیز هستند:

دفع مواد زاید متابولیکی، شیمیایی داروها و متابولیت های هورمون ها:
کلیه ها فراورده هایی شامل اوره (از متابولیسم اسیدهای امینه)؛ کراتین( از کراتین غضله)، اسید اوریک(از اسیدهای نوکلئیک) فراورده های نهایی تجزیه ی هموگلوبین (از قبیل بیلیروبین) می باشند. این فراورده های زاید به همان سرعتی که تولید می شوند باید از بدن دفع شوند.
تنظیم تعادل آب و الکترولیت ها:

به منظور حفظ هومئوستاز، دفع آب و الکترولیت ها باید دقیقاً با مقدار ورودی آن ها هماهنگ باشد.

تنظیم اسمولالیته و غلظت های الکترولیت های مایعات بدن
تنظیم فشار شریانی:  

کلیه ها با ترشح مواد موثر بر عروق مثل رنین سبب تنظیم کوتاه مدت فشار شریانی می شوند.

تنظیم تعادل اسیدی – بازی:

کلیه ها همراه با ریه ها و بافرهای دیگر با دفع اسیدها و تنظیم ذخایر بافرهای مایعات بدن به تنظیم اسیدی – بازی کمک می کنند.

تنظیم تولید سلول های خونی:

کلیه ها ماده ای به نام اریتروپویتین ترشح می کنند که تولید گلبول های قرمز را تحریک می کنند.

تنظیم تولید ماده اولیه ویتامینD
ترشح متابولیسم و دفع هورمون ها
نوسازی گلوکز:

کلیه ها گلوکز را از اسیدهای امینه در جریان روزه داری طولانی توسط روشی به نام نوسازی گلوکز یا گلوکونئوژنز سنتز می کنند.

دفع مواد زاید در تمامی موجودات وجود دارد که این مایع دفعی را به طرق مختلف دفع می کنند. حتی نوع آن نیز بین موجودات مختلف متفاوت است.

مثلاً جانوران آبزی ماده دفعی خود را که بیشتر از نوع آمونیاک است توسط انتشار به بیرون دفع می کنند.

بی مهره گان کوچک نیز ماده دفعی آمونیاکی خود را از راه آبشش و برخی از سلول های سطحی خود خارج می کنند.

جانوران خشک زی اوره و اسید اوریک به بیرون دفع کرده و در آن ها ساختارهای شبه کلیوی دیده می شود.

دوزیستان تا وقتی در آب هستند آمونیاک و وقتی به خشکی می آیند اوره دفع می کنند.

حتی گیاهان نیز مواد دفعی حاصل از متابولیسم خود که اکسیژن و دی اکسید کربن و آب است را به طریق انتشار از طریق روزنه های خود دفع می کنند. همچنین برخی از مواد دفعی در مغز ساقه می مانند و گاهی به عنوان وسیله دفاعی کاربرد دارند.

مرکز یادگیری سایت تبیان

تهیه: سامانی - تنظیم: داودی