دیابت بارداری را بهتر بشناسیم
نوعی از دیابت که برای اولین بار در بارداری و بعد از هفته 24 بارداری تشخیص داده می شود و حدود 5 تا 10 درصد زنان باردار را مبتلا می کند، دیابت بارداری نامیده می شود.
با توجه با شیوع بالای بیماری دیابت در جامعه، همه ما خواسته و ناخواسته با این بیماری آشنا هستیم.
می دانیم که دیابت دو نوع است.
دیابت نوع یک که مشکل اصلی در این دیابت عدم ترشح هورمون انسولین است و اکثر مبتلایان به این نوع دیابت، از آمپول انسولین (نوع تزریقی) برای تنظیم قند خون استفاده می کنند.
در دیابت نوع دو هم مشکل اصلی، مقاومت سلول های بدن به انسولین است نه اختلال در ترشح انسولین. بنابراین درمان معمول این بیماری مصرف قرص هایی است که باعث کاهش مقاومت سلول ها به انسولین می شود.
اما نوع دیگری از دیابت هم وجود دارد که در به آن دیابت بارداری می گویند.
دیابت بارداری
نوعی از دیابت که برای اولین بار در بارداری و بعد از هفته 24 بارداری تشخیص داده می شود و حدود 5 تا 10 درصد تمام زنان باردار را مبتلا می کند، دیابت بارداری نامیده می شود.
علائم دیابت بارداری شامل دفع قند از ادرار و افزایش قند خون است که مشابه دیابت های نوع یک و نوع دو می باشد.
مشکل آنجاست که دیابت بارداری به همین جا ختم نمی شود. خطر ایجاد اکلامپسی یا همان افزایش فشار خون در دیابت بارداری بیشتر است.
از طرفی با توجه به عوارضی که دیابت برای جنین و مادر باردار می تواند داشته باشد، پیشگیری و کنترل دیابت در طی دوران بارداری امری ضروری است.
تشخیص دیابت بارداری
آزمایش تشخیص دیابت بارداری آزمایشی الزامی برای تمام زنان باردار است که در هفته 24 تا 28 بارداری انجام می شود. البته اگر خانمی دارای عوامل خطر باشد، مثلا اضافه وزن داشته باشد و یا سابقه دیابت در خود یا خانواده را بیان کند، در اولین ویزیت حتی قبل از بارداری، آزمایش تشخیص دیابت توسط پزشک انجام می شود.
عوامل خطر دیابت بارداری
- سن بالای سی سال و دارای اضافه وزن
- سابقه خانوادگی ابتلا به دیابت
- سابقه تولد نوزاد مرده در گذشته
- سابقه تولد نوزاد با وزن 4 کیلوگرم و بیشتر
- سقط جنین های مکرر
- تولد نوزاد با ناهنجاری های مادرزادی
- وجود قند در ادرار
- چاقی مفرط و نمایه توده بدنی بالای 30
- فشار خون بالا
اما بسیاری از زنانی که به دیابت حاملگی مبتلا می شوند، هیچ کدام از این عوامل خطر را ندارند. به همین دلیل است که بیشتر پزشکان به طور معمول آزمایش اندازه گیری قند خون را برای تمام زنان باردار در هفته های 24 تا 28 بارداری درخواست می کنند.
از سوی دیگر، در درصد کمی از خانم های باردار ممکن است احتمال ابتلا آنقدر کم باشد که اصلا نیازی به آزمایش نداشته باشند. خصوصیات این زنان عبارت است از:
- سن کمتر از 25 سال
- وزن متناسب
- فقدان سابقه خانوادگی دیابت
- فقدان سابقه بالا بودن قند خون
- فقدان سابقه به دنیا آوردن کودک بزرگ یا هر گونه عوارض دیگری که معمولا همراه دیابت حاملگی دیده می شود.
تست تشخیص دیابت بارداری چگونه انجام می شود؟
برای غربالگری دیابت بارداری، قند خون در دو مرحله اندازه گیری می شود. یکی قند خون ناشتا و یکی قند خون دو ساعت بعد از مصرف مواد غذایی حاوی 50 گرم قند گلوکز.
بعضی از مراکز، قند خون 135 میلی گرم در هر دسی لیتر را حد مرزی می دانند، ولی بعضی دیگر معیار 140 میلی گرم در هر دسی لیتر را معیار ابتلا به دیابت می دانند.
البته اگر مقدار این تست طبیعی نباشد، برای تایید تشخیص دیابت بارداری از تست تحمل گلوکز خوراکی در طی سه ساعت (روش OGTT سه ساعته) استفاده می شود. در این تست بعد از مصرف مقداری مواد غذایی که حاوی 100 گرم گلوکز باشد، قند خون برای سه مرحله اندازه گیری می شود.
تشخیص دیابت بارداری با استفاده از OGTT
| زمان | پلاسما |
| ناشتا | بیشتر یا مساوی 95 |
| یک ساعت | بیشتر یا مساوی 180 |
| دو ساعت | بیشتر یا مساوی 155 |
| سه ساعت | بیشتر یا مساوی 140 |
اگر در دو بار نمونه گیری، قند خون نمونه بیشتر یا مساوی اعداد جدول باشد، دیابت بارداری تشخیص داده می شود.
علت دیابت بارداری چیست؟
در بدن تمامی خانم های باردار با افزایش مدت بارداری و گذشتن ماه ها، مقاومت سلول های بدن به هورمون انسولین افزایش یافته و در جبران این مقاومت، بدن ترشح انسولین را نیز افزایش می دهد.
عضلات اسکلتی که در بـدن منبع آزاد کـردن گلوکـز هستند نیز در حین بـارداری در برابر انسولین مقـاوم می شوند. این مقاومت انسولینی از اواسط بارداری شروع می شود و تا پایان حاملگی ادامه می یابد.
در واقع در خانم های باردار 200 تا 250 درصد افزایش ترشح انسولین وجود دارد و هدف آن فقط تنظیم قند خون مادر است.
این تغییرات کاملا طبیعی است و منجر به فراهم شدن تغذیه مناسب برای جنین می شود.
در مقابل، بدن مادر برای جلوگیری از افزایش قند خون مجبور خواهد بود انسولین بیشتری ترشح نماید تا قند به درون سلول ها منتقل شود و برای تولید انرژی در اختیار سلول های بدن قرار گیرد.
سلول های موجود در لوزالمعده مادران باردار، اغلب توانایی تولید انسولین بیشتر (در حدود سه برابر حد طبیعی) برای غلبه بر اثر هورمون های بارداری افزایش دهنده قند خون را دارند. اما اگر لوزالمعده نتواند انسولین را به میزان کافی ترشح کند، میزان قند خون افزایش می یابد و در نهایت منجر به بروز دیابت بارداری می شود.
آیا دیابت بعد از زایمان هم باقی می ماند؟
به طور معمول خیر. فقط درصد کمی از زنان مبتلا به دیابت حاملگی بعد از زایمان، دیابتی باقی می مانند و به عقیده محققین، بیشتر این زنان قبل از حاملگی دچار دیابت تشخیص داده نشده بوده اند.
البته نباید این واقعیت را نادیده بگیریم که این خانم ها در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به دیابت نوع دو قرار خواهند داشت. برای اطمینان، باید حدود شش تا دوازده هفته پس از زایمان، قند خون اندازه گیری شود. این آزمایش باید ناشتا انجام شود.
الهه گودرزی
بخش سلامت تبیان
مطالب مرتبط:
