رفتار با همسر به شیوه ائمه علیهم السلام
زمانی که زن و مردی یکدیگر را برای با هم بودن انتخاب می‌کنند به دنبال آن هستند که بهترین زندگی را داشته باشند و به آرزوهای بزرگ و کوچک خویش دست یابند. اما این مهم تحقق نخواهد یافت جز آنکه هر دو نفر اصولی اخلاقی را مدنظر قرار داده و بدان‌ها پایبند باشند.
در این مجال به بررسی سیره مولا و مقتدایمان علی (علیه السلام) در زندگی زناشویی می‌پردازیم که بی‌شک بهترین الگو برای جوانان شیعه بوده و هستند. اخلاق ایشان در قبال همسران را می‌توان بدین شکل بیان نمود:
كمك در كار خانه
1ـ على (علیه السّلام) و كمك به همسر
روزى رسول اكرم (صلى الله علیه و آله) وارد خانه فاطمه (علیهاالسّلام) شد و دید كه على (علیه السّلام) و حضرت زهرا (سلام الله علیها) با هم عدس پاك مى‌كنند. پیامبر (صلى الله علیه و آله)، على (علیه السّلام) را تشویق كرد و فرمود: «هـیـچ مـردى زنـش را در كـار خـانه كمك نمى‌كند مگر آنكه خداوند به تعداد موهاى بدن او عـبـادت یـك سال، كه روزها روزه گرفته، و شب‌ها شب زنده‌دارى كرده باشد ثواب به شوهر مى‌دهد».
2ـ تقسیم كار با همسر
یـكـى از عـوامـل سعادت و شادابى خانواده، تقسیم كار، و تعیین حدود و وظائف زن و شوهر است،
حـضـرت عـلى (عـلیه السّلام) با حضرت زهرا (سلام الله علیها) در فكر تقسیم كار بود كه رسول خدا(صلى الله علیه و آله) چنین رهنمود داد: «كـارهـاى داخـل مـنـزل بـا فـاطـمـه (عـلیـهاالسـّلام) و كـارهـاى بـیـرون منزل بر عهده على باشد». حضرت فاطمه (علیهاالسّلام) با خوشحالى فرمود: «جـز خـدا كـسـى نـمـى‌دانـد كـه از ایـن تـقـسـیـم كـار تـا چـه انـدازه خوشحال شد».
امام على(علیه السّلام) همسر نمونه
رسـول گـرامـى اسلام (صلى الله علیه و آله)، پس از عروسى حضرت زهرا(علیهاالسّلام) به منزل دخترش رفت و پرسید: «دخترم شوهرت را چگونه دیدى؟» حضرت زهرا (علیها السّلام) پاسخ داد: خوب شوهرى است».
عدالت با همسران
امـام عـلى (علیه السّلام) با رعایت عدالت بین همسران، پس از فاطمه زهرا (سلام الله علیها) با زنانى ازدواج كرد كه اسامى آنها به شرح زیر است:
1ـ خوله: دختر أیاس بن جعفر حنفیّه، مادر محمد حنفیه
2ـ امّ البـنـیـن: دخـتـر حـزام بـن خـالد از طـائفـه كـلاب، مـادر حـضـرت اباالفضل (علیه السّلام)
3ـ اسماء بنت عمیس: پیش از آن همسر جعفر بن ابی طالب بود و مادر محمد بن ابى بكر است.
4ـ لیلى: دختر مسعود بن خالد
5ـ امّ سعید: دختر عروة بن مسعود ثقفى
6ـ سبیّه: دختر عباد بن ربیعه كه او را صهبا نیز مى‌نامیدند.
7ـ امـامـه: فـرزنـد زیـنـب دختر رسول اللّه (صلى الله علیه و آله) كه حضرت زهرا (سلام الله علیها) سفارش كرده بود.
در زمـان شـهـادت امـام عـلى (عـلیـه السـّلام) امامه، امّ البنین، اسماء بنت عمیس و خوله حـضـور داشـتـنـد كـه سال‌ها پس از حضرت امیرالمۆمنین على (علیه السّلام) زندگى كردند.
هـم اكـنـون اگـر فرهنگ تعدّد زوجات با تمام ارزش‌ها و احكامش در جامعه ما تحقّق پذیرد، بسیارى از زنان بیوه صاحب همسر شده و از مفاسد اجتماعى جلوگیرى مى‌شود.
درست است كه تعدّد زوجات یكى از راه‌هاى جدّى مقابله با مفاسد اجتماعى است، امّا شرایط و مقرّرات خاصّ خودش را دارد كه یكى از آنها عدالت رفتارى، میان همسران است و قرآن كریم در این مورد هشدار داده است كه اگر نمى‌توانى عدالت را رعایت كنى باید به تعدّد زوجات روى نیاورى.
حـضـرت امـیرالمۆ منین على (علیه السّلام) عدالت را نسبت به هـمـسـران خـویـش به طور کامل رعایت مى‌كرد.
مبارزه با خرافات در ازدواج
هـر چـه مـردم از فـرهـنـگ و اسـلام نـاب مـحـمـّدى(صـلى الله عـلیـه و آله) فـاصـله مـى‌گـیـرند، خرافات و تعصّبات جاهلانه فـراوانى دامنگیر جامعه مى‌شود، به خصوص نسبت به ازدواج، كه خرافات زیادى مطرح شده است.
از جمله:
پـس از فـوت یـكـى از اقـوام تـا یـك سـال یـا چـنـد مـاه بـایـد در آن فـامـیـل كـسـى ازدواج نـكـنـد، و جـلسـه عـقـد نـگـیـرد، در صـورتـى كـه در سـنـّت رسـول گـرامـى اسـلام (صـلى الله عـلیـه و آله)، و سـیره عملى حضرت امیرالمۆ منین (علیه السّلام) این‌گونه سنّت‌هاى غلط راه ندارد.
هـنـوز شـانـزده روز از وفـات رقـیـّه، یـكـى از دخـتـران رسـول خـدا (صـلى الله عـلیـه و آله) نـگـذشته بود كه، امام على (علیه السّلام) با حضرت فاطمه (سلام الله علیها) ازدواج كرد. نـه رسـول خـدا (صـلى الله عـلیـه و آله) ایـراد گـرفـت، نـه مـردم اعتراض كردند، و نه حضرت زهراء (سلام الله علیها) لب به اعتراض گشود.[1]
تأمین هزینه زندگى
یكى از وظائف مهمّ اجتماعى در اخلاق همسردارى، تأمین هزینه زندگى است، مرد باید با كـار و تـلاش فـراوان، نـیـازهـاى اقـتـصادى خانواده را بر طرف سازد تا سر بار جامعه نـگـردنـد و دسـت نـیـاز بـه سـوى دیـگـران دراز نـكـنـنـد، امـروزه یـكـى از عوامل فِساد و بزهكارى، تأمین نبودن زن و فرزندان در خانواده‌هاست.
امـام عـلى (عـلیـه السـّلام) با كار و تلاش، چاه كندن و آبیارى كردن، و درختكارى و احداث باغ در منطقه (یَنبُع) در اطراف مدینه توانست، سرمایه‌هاى فراوان به دست آورد؛ هم هزار برده را آزاد كند؛ هم براى خاله‌ها و عمّه‌هاى خود خانه شخصى بخَرَد؛ هم زنان و فرزندان خود را آبرومندانه اداره كند كه وصیّتنامه آن حضرت به صورت نـامـه 24 نـهـج البـلاغـه در تـاریـخ ثـبـت شـده اسـت، در آن دسـتـور العـمـل اقـتـصـادى بـراى اداره زنان و فرزندان خود تأكید مى‌كند كه درختان و زمین‌ها را نـفـروشـنـد، بـلكـه بـا درآمـد سالانه آن نیازهاى اقتصادى خانواده آن حضرت را برطرف سازند.
امام على (علیه السّلام) به فرزندش نوشت:
ایـن دسـتـورى اسـت كـه بـنـده خـدا عـلى بـن ابـیـطـالب، امـیـرمـۆ مـنـان نـسـبـت بـه امـوال شـخـصى خود، براى خشنودى خدا، داده است، تا خداوند با آن به بهشتش در آورد، و آسوده‌اش گرداند ... هـمـانا سرپرستى این اموال بر عهده فرزندم حسن بن على است، آن‌گونه كه رواست از آن مـصـرف نـمـایـد، و از آن انـفـاق كـنـد، اگر براى حسن حادثه‌اى رخ داد و حسین زنده بود، سرپرستى آن را پس از برادرش به عهده گیرد، و كار او را تداوم بخشد. پـسـران فاطمه از این اموال به همان مقدار سهم دارند كه دیگر پسران على خواهند داشت، من سرپرستى اموالم را به پسران فاطمه واگذاردم، تا خشنودى خدا، و نزدیك شدن به رسـول اللّه (صـلى اللّه عـلیـه و آله) و بـزرگداشـت حرمت او، و احترام پیوند خویشاوندى پیامبر (صلى اللّه علیه و آله) را فراهم آورم و بـا كـسـى كـه ایـن امـوال در دسـت اوسـت شـرط مـى‌كـنـم كـه اصـل مـال را حـفـظ نـمـوده تـنـهـا از مـیـوه و درآمـدش بـخـورنـد و انـفـاق كـنـنـد، و هـرگـز نـهال‌هاى درخت خرما را نفروشند، تا همه این سرزمین یك پارچه زیر درختان خرما بگونه‌اى قرار گیرد كه راه یافتن در آن دشوار باشد.
پی نوشت:
[1]. ازدواج حـضـرت امیرالمۆ منین على (علیه السّلام) پس از جنگ بدر، در ماه رمضان و شب زفاف در ماه ذی الحجّه از سال دوّم هجرت اتّفاق افتاد.
فراوری: زینب مجلسی راد بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان
منبع:
الگوهاى رفتارى امام على (علیه السلام)، جلد اول: امام على (ع ) و اخلاق اسلامى، محمّد دشتى
مطالب مرتبط:
