نظر قرآن در مورد تبعیت از سخنان بزرگان غیر مسلمان
شناخت وظیفه هر عصر در گرو شناختِ افکار، آرا، عقاید، اخلاق، آداب و سنن آن عصر خواهد بود، زیرا فرهنگ بیگانه به صورتهای پراکنده ظهور می کند، و معرفت به حق یا باطل بودن، زیبا یا زشت بودن آنها سهم به سزایی در انتخاب بی تحمیل آرای دیگران دارد.
درباره پیروی از سخنان دیگران، خداوند در قرآن چنین می‌فرماید: «و کسانى که از عبادت طاغوت پرهیز کردند و به سوى خداوند بازگشتند، بشارت از آنِ آنها است پس بندگان مرا بشارت ده! همان کسانى که سخنان را می‌شنوند و از نیکوترین آنها پیروى می‌کنند آنان کسانى هستند که خدا هدایتشان کرده، و آنها خردمندانند».[«وَ الَّذینَ اجْتَنَبُوا الطَّاغُوتَ أَنْ یَعْبُدُوها وَ أَنابُوا إِلَى اللَّهِ لَهُمُ الْبُشْرى فَبَشِّرْ عِبَادِ الَّذِینَ یَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَیَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ أُوْلَئکَ الَّذِینَ هَدَئهُمُ اللَّهُ وَ أُوْلَئکَ هُمْ أُوْلُواْ الْأَلْبَابِ»؛ زمر، 17 - 18] ؛
کسانی که تفکر و تعقّل می‌کنند، از نعمت الهی برخوردار شده‌اند، این افراد سخن دیگران را می‌شنود ولی از آن سخنی که سخن حق و راه رشد و هدایت را به انسان نشان می‌دهد پیروی می‌کنند و به دنبال سخنان باطل و گمراه کننده نمی‌روند. بنابر این، ملاک عمل به سخنان دیگران، این است که باید مطابق با آراء و احکام دین باشد و مخالف آن نباشد.
ولی اگر سخنی منافات با دستورات دین و عقل و نظریات قرآن و اسلام داشته باشد، پیروی از آن جایز نیست. خصوصاً برخی از حرف‌ها که ظاهری زیبا دارند و ممکن است که در نگاه اول، خوب و صحیح به نظر برسند و مخالفتی با دین در آن دیده نشود، ولی با کمی دقت و ریزبینی، تنافی آن با آموزه‌های دین آشکار خواهد شد؛ از این‌رو، باید در برخورد با این موارد، احتیاط لازم را رعایت کرد. و از سخنان و حکمت‌هایی که از پیامبر گرامی اسلام(صلی الله علیه و آله) و امامان معصوم نقل شده و از سرچشمه زلال قرآن و وحی سرچشمه می‌گیرد استفاده نمود.
استقبال از اظهار نظر دیگران
آیت الله جوادی آملی در این زمینه می فرماید:
فراهم آوردن مجال ارایه نظر و فکر برای دیگران و استماع سخنان و نظرات آنان، امر مطلوبی است؛ ولی این کثرت در مقام تفاهم و تبادل نظر است، نه این که بیانکننده کثرت واقعیت باشد؛ زیرا واقعیت، یکی است و انسان نیز باید تلاش کند تا به واقعیتِ واحد دست یابد. هر کس باید این اصل را بپذیرد که من باید تلاش کنم تا به واقعیت برسم. در همین رابطه است که نظرات دیگران، انسان را در رسیدن به واقعیت اصیل و ناب یاری می‌دهد؛ زیرا ممکن است کسی مرتکب اشتباه شود و دیگری به حق برسد و انسان از نظر او استفاده کند. پس، پلورالیزم به معنای استحقاق دیگران برای اظهار نظر در صحنه اندیشه، حق است.
به بیان دیگر، در تشخیص واقعیت و ممتاز و یگانه، راههای مختلفی وجود دارد که بعضی مصیب بوده، به حق و واقع میرسد و بعضی نیز مخطیء است و به واقع نمیرسد. پس، برای این که انسان به واقع برسد، باید نظرات دیگران را بشنود و سپس نظر احسن را در میان آن نظرات انتخاب کند. قرآن نیز می‌فرماید: (فَبَشِّرْ عِبَادِ * الَّذِینَ یَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَیَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ )؛ پس بشارت ده به آن بندگان من که به سخن گوش فرا میدهند و بهترین آن را پیروی می‌کنند. (دین شناسی ، ص204)
*ابوبصیر از امام صادق علیه السلام درباره تفسیر آیه «الَّذِینَ یَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ» پرسید؛ امام فرمود: مقصود از کسانی که سخن را می‌شنوند و پیروی احسن می‌کنند، تسلیم‌شدگان در برابر اهل‌بیت علیهم السلام هستند که هرگاه حدیثی را بشنوند، بدون کم و کاست آن را حفظ و نقل می‌کنند.(البرهان،5/ 72، کافی1/ 51 (با اندکی تفاوت در مضمون حدیث))
الامام الحسن بن علی علیه السلام: عجب لمن یتفکر فی مأکوله کیف لایتفکر فی معقوله، فیجنب بطنه مایوذیه و یودع صدره مایردیه(بحارالانوار،1/ 218)
ـ در شگفتم از کسی که درباره خوراک شکمش اندیشه و وارسی می‌کند و از خوردنی‌های مضر اجتناب می‌ورزد اما در مورد غذای عقل و روحش وارسی نکرده و قلبش را از اندیشه‌های پست پر می‌کند.
فرآوری: محمدی
بخش قرآن تبیان
منابع:
سایت رهروان ولایت
پایگاه خبری تحلیلی برهان
مطالب مرتبط:
امام صادق (علیه‌السلام) و جهاد فرهنگی
