نقاط ضعف و دشمن سرسخت
از تو می خواهم در این حکمت اندیشه کنی و به کم قانع نشوی و خود را به کم نفروشی که تازه فرزندم این بهشت کفِ قیمت انسان است، که «رضوان من الله اکبر» که تا رضوان خدا باید رفت و از این دنیاهای محدود پا را فراتر گذاشت و همّ و غمّت را برای دنیاهای بزرگتر به کار بست، که امام تو می گوید: «وَ لْیَكُنْ هَمُّكَ فِیمَا بَعْدَ الْمَوْت»؛ باید همهء همتت را برای مرگ و حیات برتر قرار دهی.
دل مشغولی من ...، اکنون بسنج که برای چه کسی و چه چیزی باید بسوزی و تمام شوی و نعمت ارزشمند عمرت را به پایان ببری در حالی که احساس خسارت و سوختن برای غیر او را نداشته باشی، که «خَابَ الْوَافِدُونَ عَلَى غَیْرِكَ، وَ خَسِرَ الْمُتَعَرِّضُونَ إِلَّا لَك».[1] آنها که بر غیر تو وارد شدند، باختند. و آنها که خود را بر غیر تو عرضه کردند سوختند.
بی شک برای رسیدن به چنین هدف بزرگی باید موانع و دشمنان راهت را که همان نفس و شیطان هستند بشناسی و به نیرنگها و دسیسه ها و وسوسه های آنان آگاه شوی و بدانی که آن ها در راه تو کمین می کنند و از کمین گاه نقطه ضعف ها بر تو هجوم می آورند، پس علاوه بر شناخت راهزنان راه به شناخت ضعف ها و شناخت چگونگی تبدیل آنها نیازمند هستی، نقطه ضعف هایی چون بی حوصلگی و زود رنجی و یا خجالتی بودن و شرمویی و شتاب و عجله را می توانی با داشتن همّتی بلند و هدفی بزرگ به حلم و تأنّی و حوصله و دقت تبدیل کنی و هر چه بیشتر در این حکمت مولا و جد بزرگت برگزیدهء غدیر دقت و تأمّل نمایی که فرمود: «الْحِلْمُ وَ الْأَنَاةُ تَوْأَمَانِ یُنْتِجُهُمَا عُلُوُّ الْهِمَّة» [2]، همّت عالی و هدف بلند, حلم و تأنّی و دقت را نتیجه می دهد.
و این همّت بلند را نیز از شناخت خود و شناخت راه تا بی نهایت و شناخت هستی بدست می آوری که علی این دروازه آگاهی وحکمت می فرماید: «أَلَا حُرٌّ یَدَعُ هَذِهِ اللُّمَاظَةَ لِأَهْلِهَا إِنَّهُ لَیْسَ لِأَنْفُسِكُمْ ثَمَنٌ إِلَّا الْجَنَّةَ فَلَا تَبِیعُوهَا إِلَّا بِهَا»،[3] که از تو می خواهم در این حکمت اندیشه کنی و به کم قانع نشوی و خود را به کم نفروشی که تازه فرزندم این بهشت کفِ قیمت انسان است، که «رضوان من الله اکبر» که تا رضوان خدا باید رفت و از این دنیاهای محدود پا را فراتر گذاشت و همّ و غمّت را برای دنیاهای بزرگتر به کار بست، که امام تو می گوید: «وَ لْیَكُنْ هَمُّكَ فِیمَا بَعْدَ الْمَوْت»[4]؛ باید همهء همتت را برای مرگ و حیات برتر قرار دهی.
با معرفت خود و راهت و با عنایت و دستگیری حق به وسعت سینه و به بسط وجودی خواهی رسید که بسیاری از این ضعف ها و کمبودها به صلابت و استواری و مقاومت در راه تبدیل شده و از اسارت حقارت ها آزاد شده و به حرّیّت خواهی رسید؛ «وَ انْشَرَحَتْ بِتَحْقِیقِ الْمَعْرِفَةِ صُدُورُهُم»[5]؛ سینه های اهل معرفت به سبب معارف حقیقی منشرح و منبسط است.
و شاید بخشی از بی حوصلگی ها منشأ جسمی داشته باشد که می توانی با مشاوره و انتخاب تغذیه مناسب نیز به مداوای مناسب آن پرداخت و بی شک در سنّی هستی که علم تغذیه و شناخت خاصیّت خوراکی ها برایت ضرورت دارد که باید آن را مدّ نظر قرار دهی.
کشش به لهو و لعب و سرگرمی و بیشتر بازیهای رایانه ای دام بزرگ نفس وشیطان است که فرصت ها را می سوزاند و صاحب آن را به خسارت می نشاند که بی شک شناخت هدف و راه و مقصد و توجّه به کوتاهی فرصت ها می تواند ما را از این لهو و دل مشغولی و سرگرمی جدا کند تا جایی که ما از لغو هم اعراض کنیم، یعنی حتی کار های خوبی که در راستای اهداف ما نباشد کنار بگذاریم «وَ الَّذِینَ هُمْ عَنِ اللَّغْوِ مُعْرِضُونَ»[6]؛ مۆمنین و عاشقان حق کسانی هستند که از لغو و کارهایی که در راستای اهدافشان نیست اعراض می کنند.
فرزندم در این آیه به دقت تأمّل کن؛ «مَنْ خافَ مَقامَ رَبِّهِ وَ نَهَى النَّفْسَ عَنِ الْهَوى فَإِنَّ الْجَنَّةَ هِیَ الْمَأْوىـ»[7].
که قرآن این کتاب هدایت و نور دو چیز را عامل پناهندگی به بهشت امن الهی و مأوی گزیدن در آن می شمارد؛ خوف از مقام رب که همان عشق برتر به پروردگار رحمان است که هر عشقی آمیخته به خوفی است، آنجا که به چیزی عشق شدید داری همیشه تو را جدائی از آن هراسان و ترسان می کند و این عشق هم برخاسته از معرفت عاشق به خویش و هم برخاسته از معرفت او به معشوق خویش است.
آنچه ممکن است آدمی را از مقام خوف و عشق جدا کند و او را به هُوی و فرو افتادن در درّهء سوزان ظلمت ها بکشاند، اسارت و اطاعت از هواها و خواهش های نفس است و امروزه شاهد هستی که چگونه این هوس ها هم نسلی های تو را به سقوط در دام فساد و اعتیاد کشانده و به یک معضل بزرگ اجتماعی تبدیل کرده که همهء پدران و مادران دلسوز را نگران و مضطرب و مضطر کرده است.
فرزندم این علی، لسان ناطق ابراهیم خلیل است که به فرزندش می نویسد: «وَ اعْلَمْ أَنَّ أَمَامَكَ عَقَبَةً كَئُودا»[8]، در جلوی روی تو گردنه های نفس گیری است که تو قهراً باید از آنها عبور کنی و عوالم ناشناختهء در پیش رویت را در نَوَردی و منازل پر خطری را پشت سر گزاری.
پسرم با چه توشه ای می توان از این همه گردنه و منزل پر خطر عبور کرد جز با پشت پا زدن به این هواها و روی آوردن به توسّل و تضرّع و چنگ زدن به دامن کسانی که همهء این عوالم را به سلامت پشت سر گذاشته اند آنگاه در این عالم خاکی سکنی گزیده اند و بهترین رفیق شده اند «وَ حَسُنَ أُولئِكَ رَفیقا» آنان که بارشان را بسته اند و از سر هستی گذشته اند، اکنون فرود آمده اند تا آنها را که به این اضطرار رسیده اند بالا بکشند و با خود همراه سازند و از همهء این گردنه ها و عوالم و منازل به سلامت و عافیت عبور داده به مقصد نهایی و بهشت امن برسانند.
بی شک فرزندم اینها کسانی جز همان ذریّهء ابراهیم خلیل نیستند که اراده خدا بر طهارت و پاکی آنها قرار گرفته تا جملگی نور شوند و انسانهای سر گردان و حیران و گرفتار در ظلمت ها را به نور برسانند. همان کسانی که در این شب جمعه در کنار آنها نشسته و به آنها برای نورانیّت تو و همهء فرزندان دوستانم و نسل امروز آن مرز و بوم توسل پیدا کرده ام تا شما خود را برای هدف نهایی خلقت خویش که همان حرّیّت و رهایی از غیر خدا و عبودیّت و بندگی حق است، آماده سازی و به مسئولیت پذیری روی بیاوری.
دلبندم ارزش آدمی به همین بندگی و مسئولیت پذیری و سعی اوست و آنچه انسان را رفعت می دهد و در چشم و دل دیگران محبوب میکند همین سعی وعمل صالحی است که در جایگاه وشرایط و زمان ومکان مناسب انجام می گیرد، عملی هدف دار و بر خاسته از انگیزه ای خالص به همراه اهمّیّت ها و اولویّت ها.
اگر چه ما در هر وقت و زمان می توانیم کارهای زیادی انجام دهیم ولی باید قبل از شروع از خود بپرسیم چرا؟ برای چه کسی؟ و چگونه؟ بی شک اگر قبل از اقدام به این سه، پاسخ دهی یعنی چرا انجام دهم؟ وبا چه انگیزه ای و نیّتی باید باشم وچگونه آنرا انجام دهم؟ گرفتار ندانم کاری و خرابکاری و دوباره کاری نخواهی شد.
اگر به این شناخت رسیده باشی که تو خود ستاره ای هستی در این منظومهء هستی که اگر در مدار نباشی و در جایگاه خود نه ایستاده باشی با انحرافی که از مدار پیدا میکنی همهء منظومه را گرفتار و بحران زدهء حرکت خود خواهی کرد وتبعات این خروج از جایگاه و از حدود و از سنّت ها به خسارت های زیادی خواهد انجامید که چه بسا همراهی و دستگیری اولیاء حق نیز افاقه نخواهد کرد، با این شناخت، به کوچکترین حرکاتت دقیق بیاندیش که چرا و برای کی و چگونه؟!!
فرزندم در دنیایی تنفس می کنی که کوچکترین عمل و حرکت تو در دورترین نقطه این عالم اثر خواهد گذاشت و چه خوب و چه بد به بار خواهد نشست و ثمر خواهد داد؛ چه تلخ و چه شیرین!! پس باید در سعی و عمل و حرکت و حالتهایت دقت لازم را داشته باشی و با تأنّی و تمرکز و توجه اقدام نمائی و بدانی آنچه از توانائی و سرمایه واستعداد و امکانات فکری و مادی و پیرامونی، داری، مورد بازخواست قرار خواهد گرفت که آنچه به تو داده اند همه را روزی از تو خواهند گرفت، پس ببین چگونه آنها را به کار می گیری و در چه راهی آنها را خرج می کنی و چگونه آنها را پس می دهی.
پی نوشت ها:
[1] - صحیفه سجادیه – دعای 46
[2] - نهج البلاغه،حکمت:436
[3] - همان، حکمت:457
[4] - همان، نامه:22
[5] - مفاتیح الجنان، مناجات عارفین از مناجان خمسه عشر
[6] - مۆمنون: 3
[7] - (نازعات 40- 41)
[8] - نهج البلاغه، نامه:31
بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان
منبع: سایت لیلة القدر؛ نوشته حجت الاسلام سید عبدالمجید فلسفیان
مطالب مرتبط:
