صحنه ی خلوت تئاتر

هر قدر که مسئولین برگزار کننده ی جشنواره ی تئاتر از رضایت تماشاچی ها و گروه های نمایشی بگویند و از نظم و کیفیت برگزاری در مصاحبه ها حرفی بزنند باز هم چیزی تغییر نمی کند.

حتی اگر استناد، به گفته ی اعضای گروه هایی باشد که در جشنواره ی تئاتر امسال حضور دارند، اعتباری برای فستیوال تئاتر ایجاد نمی شود.

کلاً که در امروزهای این کشور کالای فرهنگی چه خوب و چه بد روی دست سازندگانش باد می کند و ندیده و نخوانده بایگانی می شود. چه رسد به وقتی که مثل چنین مراسم و اوقاتی اسباب این کسادی بیش تر فراهم می شود و بانی این بی رونقی هم اهالی این بازار باشند .

این بلا سر سینما  که عوام پسندتر و همه گیرتر بوده ، آمده است چه رسد به تئاتر که همیشه قبای نامتعارفی به تنش کرده اند. این همه را وقتی کنار شعار چند ساله ی تئاتر برای همه که می گذاریم، صدای قهقهه های زیادی را می شنویم.

پاسخ بی رو دربایستی را باید از مخاطبان تئاتر بشنویم. نه از زبان تئاتری نویسی که مورد حمایت قرار نمی گیرد و یا گروه هایی که حضور ندارند.

محل مراجعه و استناد این چند خط نباید به گفته های حاضرین جشنواره ی امسال و البته غایبین باشد. اما از میزان استقبال و کیفیت گروه های خارجی می توان قضاوت درستی داشت. خصوصاً این که شیب تند جشنواره های این چند سال به ویژه در مورد آثار خارجی ، وهم یک رقابت بی هیجان و کم مایه را به گروه های وطنی تزریق می کند.

تا سال پیش کنار نشستن اهالی تئاتر را به چیزی شبیه قهر تعبیر می کردند.

قضاوتی با لزوم پیش بینی نسبت به مسئولین آن روز تئاتر و ارشاد و جشنواره.  با تغییر دولت اما، این انتظار وجود داشت که رونق جشنواره دست کم از چند سال اخیر بهتر باشد.  کافی است برای تأیید این اظهارنظر نگاهی به جدول اجراهای صحنه ای جشنواره  در دو سه سال قبل و جشنواره ی امسال داشته باشیم. اگر گروه های شاخص تئاتری را هم نشناسیم، دست کم از بابت کمیت، این فقر حضور کاملاً احساس خواهد شد.

بسیاری از روزها و سئانس ها در جدول امسال خالی است. قطعاً تعداد اجراها نمی تواند ملاک قطعی برای کیفیت آثار هم باشد، حتی نبود چهره های شناخته شده تنها معیار سطح یک جشنواره ی تئاتری نیست. اما جمع تماشاچی هایی که اجراها را نصفه کاره رها و سالن را ترک می کنند دیگر جای حرف نمی گذارد.

اگر از بسیاری غایبین این دوره، دلیل عدم حضورشان پرسیده شود شاید علت های متعددی به میان بیاید که مثلاً بودجه برای دو اجرای جشنواره ای که تضمین برای قطعیت اجراهای مرتب ندارد، مانع سرمایه گذاری است. قولی که در دو سال پیش وجود داشت یکی هم  همین بود که ترتیبی اتخاذ می شود که مدیران سالن های تئاتری تهران و هم چنین شهرستان ها در موسم جشنواره نمایش ها را ببیند و جدول اجراهای سالیانه یشان بر اساس اولویت نمایش های حاضر در جشنواره سامان داده خواهد شد. اما عملاً این اتفاق نیافتاد و این حکایت برای گروه های جوان تر قطعاً ناامید کننده بود.

دلیل دیگر که در پاسخ عدم حضور بسیاری غایبین شنیده می شود، اعمال ممیزی است.  ممیزی که در اکثر موارد سلیقه ای است و نظام مشخصی ندارد. اثر یک نمایش نامه نویس خارجی با هر محدودیت اجرایی در فضای حاکم بر این کشور، مجوز اجرا می گیرد و یک متن نمایشی از یک نویسنده ی وطنی که به مراتب با ملاحظات بیشتری نوشته شده است به محاق می رود. انگار که نمایش اخلاقیات و ناهنجاری ها، به محل پیدایش اثر ارتباط بیشتری دارد تا به محل تاثیر که همان تماشاچی است. این چندگانگی در تصمیم گیری و مصائبی که در مسیر تولید پیش روی گروه های وطنی است، ناخودآگاه تئاتری ها را شرطی می کند که اصلاً اقدام به تولید اثر نداشته باشند.

پاسخ دیگری که از اهالی تئاتر دریافت می شود ، بی نظمی و انعکاس بی مایه ی چنین مراسمی در فضای جامعه است . وقتی اجراهای جشنواره باعث اعتبار بیشتری نمی شود و در پایان هم داوری ها شائبه های زیادی ایجاد می کند ، غیبت از حضور منفعلانه و مذبوح قطعا بهتر خواهد بود .

حصول نتیجه از یک جشنواره برای مخاطبین با بیلان کاری که اجرا کنندگان در نظر دارند فرق می کند. تا مادامی که خواستگاه تئاتر، از آن تعریف بنیادینش فاصله بگیرد و در کانون بحث های محفلی که تأثیری از آن درز پیدا نمی کند، باشد  وضع همین طور خواهد بود. البته این خوش بینی شاید سال های بعد واقع بینی ناخوشایندی باشد. این که وضع از همین هم بدتر شود.

بخش سینما و تلویزیون تبیان