عملی که ناراحتی اعصاب در پی دارد!

دروازه عدم تعادل از نگاه شروع می‌شود. نگاه شروع یک فرایند است که سرانجامی جز به هم ریختن نظم و کاهش کیفیت زندگی آدمی ندارد.

هر جامعه‌ای برای سامان دادن به امور اجتماعی خود در روابط بین انسان‌ها، نیازمند به قوانین و مقرراتی است که امورات جاری مردم دچار هرج و مرج و نابسامانی نگردد. حضور زنان و مردان در جامعه برای فعالیت در عرصه‌های گوناگون امری ضروری است. اسلام با حضور زن در جامعه که دوشادوش مرد به فعالیت سازنده و مولد در اجتماع بپردازد، مخالفتی ندارد. اما معتقد است این روابط باید متعادل و سازماندهی شده باشد و گرنه جوامع به سقوط و انحطاط دچار خواهند شد.

نگاه حرام پیامدهای گوناگونی برای انسان‌ها دارد که از جمله آن می‌توان به غفلت از یاد خدا، کاهش آرامش روانی، تزلزل بنیان خانواده وکاهش امنیت اجتماعی، اشاره نمود.

در قرآن نیز به مسئله ی نگاه از زوایای گوناگون پرداخته شد و در یک تقسیم کلی می توان مسئله نگاه را به نگاه ممدوح و نگاه مذموم تقسیم نمود.

مراد از نگاه ممدوح نگاهی است که دارای آثار سازنده و برکات بالنده ای در آن نهفته است و منظور ما از نگاه مذموم نگاهی است که ضررهای فزاینده ای در آن قرار دارد.

قرآن کریم چون از منبع علیم است به موضوعات نگاه تک جانبه ای ندارد و به هر موضوعی همه جانبه می نگرد و هشدار می دهد خداوند به همه نگاه ها از جمله نگاه های خائنانه اگاه است (سوره غافر آیه 19) یَعْلَمُ خائِنَةَ الْأَعْیُنِ وَ ما تُخْفِی الصُّدُورُ (19) او چشم های خیانتکار (یا خیانت چشم ها را مانند نگاه در موارد ممنوعه) و آنچه را که سینه ها پنهان می کنند (از کفر و افکار حرام و صفات رذیله) می داند.

نگاه از هر قسمی که باشد تأثیراتی را بر روح و روان آدمی خواهد گذاشت که در ذیل به مختصری از آنها پرداخته می شود:

الف: موجب شناخت و معرفت (نگاه ممدوح):

نگاه عمیق و چند باره به مخلوقات و آفریده های جهان آفرینش به نگاه کننده متفکر و متعمق آگاهی و شناخت فزون تری نسبت به نظم حاکم بر جهان و ایمان به جهان آفرین می دهد ایمانی که سرمایه یک انسان در پیمودن گردنه های مشکلات در این دنیاست. بی ایمان در طی مراحل تکامل پیاده است و هیچ گاه به قله ی رشد و عبودیت نمی رسد و بالاخره از مردودین در عالم امتحان و ابتلا یعنی این دنیا به شمار می آید و زندگی جاودانه آن سوی را تباه می کند.

امام علی (علیه السلام) می فرمایند: «هر کس چشم خویش را آزاد گذارد، همیشه اعصابش ناراحت است»

عزیزی می گفت به باغی رفتم چند گل نیلوفر که معمولا به چوبی یا نی یا درختی می چسبند تا رشد کنند، تکیه گاهی ندیدند، دیدم چند تایی دور هم پیچیدند و به سمت بالا می روند یک دفعه این آیه (بقره 208) یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا ادْخُلُوا فِی السِّلْمِ کَافَّةً وَ لا تَتَّبِعُوا خُطُواتِ الشَّیْطانِ إِنَّهُ لَکُمْ عَدُوٌّ مُبینٌ (208) ای کسانی که ایمان آورده اید، همگی در تسلیم و طاعت (خدا) درآیید و پیروی از گام های شیطان نکنید، که او برای شما دشمنی آشکار است. به ذهنم آمد که باید با مومنین در اجتماع مومنین در نماز جمعه و جماعت، مومنین باید حاضر شد تا رشد کنیم (آیه 3 و 4 سوره ملک) الَّذی خَلَقَ سَبْعَ سَماواتٍ طِباقاً ما تَری فی خَلْقِ الرَّحْمنِ مِنْ تَفاوُتٍ فَارْجِعِ الْبَصَرَ هَلْ تَری مِنْ فُطُورٍ 3 ثُمَّ ارْجِعِ الْبَصَرَ کَرَّتَیْنِ یَنْقَلِبْ إِلَیْکَ الْبَصَرُ خاسِئاً وَ هُوَ حَسیرٌ: همان که هفت آسمان را طبقه هایی (روی هم) آفرید، هرگز در آفرینش خدای رحمان (از نظر زیبایی، استواری و اتقان صنع) تفاوت و ناهمگونی نمی بینی، پس بار دیگر بنگر آیا (در خلق اشیا) هیچ خلل و شکاف (و خلاف حکمت) می بینی؟ سپس بار دیگر (به جهان هستی) نگاه کن که چشم (دلت) خوار و وامانده (از درک نقص و خللی در خلقت) به سوی تو بازمی گردد.

در جای دیگری می فرماید به آسمان نگاه کنید تا بهره ببرید (حجر آیه 16) وَ لَقَدْ جَعَلْنا فِی السَّماءِ بُرُوجاً وَ زَیَّنَّاها لِلنَّاظِرینَ: و همانا ما در آسمان برج هایی قرار دادیم (که خورشید در طول سال آنها را سیر می کند) و آن را (به وسیله ستارگان) برای تماشاگران آراسته کردیم.

ب: موجب شرم سازی در دنیا و آخرت (نگاه مذموم):

نگاه از سر حسادت، نگاه از روی دشمنی و غیض، نگاه از روی عصبانیت، نگاه از روی شهوت، نگاه از روی افسوس و آه... نگاهی هستند که انرژی برند، روح و روان را به تحلیل می برند، انسان را خسته می کند قرآن هم به این موضوع اشاره دارد که نگاه خیره به زندگی مرفه کافران و حسرت خوردن بر مال آنها نکوهیده است. (طه آیه 131) وَ لا تَمُدَّنَّ عَیْنَیْکَ إِلی ما مَتَّعْنا بِهِ أَزْواجاً مِنْهُمْ زَهْرَةَ الْحَیاةِ الدُّنْیا لِنَفْتِنَهُمْ فیهِ وَ رِزْقُ رَبِّکَ خَیْرٌ وَ أَبْقی: و دیدگانت را مدوز به آنچه اصنافی از آنها را از آن برخوردار کرده ایم (از اموال و اولاد و ریاست) که شکوفه و زینت های زندگی دنیاست تا آنها را در آن بیازماییم، و روزی پروردگارت (کتاب و دین) بهتر و پایدارتر است.

ج: ناپاک بودن نگاه به نامحرم (نگاه ممدوح):

نگاه به آب روان، نگاه به سبزه، نگاه به چهره والدین، نگاه به چهره عالم، نگاه به کعبه، نگاه به همسر، نگاه به فرزندان و... از نگاه های پاک و به تعبیر قرآن ((ازکی)) است. این رقم نگاه ها برای شخص نگاه کننده، آثار مثبت در پیش دارد، بقول قرآن نگاه به رنگ زرد خالص موجب شادی روح و روان است یعنی آرامش خاصی به ناظر می دهد... (بقره 69)

قَالُواْ ادْعُ لَنَا رَبَّکَ یُبَیِّن لَّنَا مَا لَوْنُهَا قَالَ إِنَّهُ یَقُولُ إِنّهَا بَقَرَةٌ صَفْرَاء فَاقِعٌ لَّوْنُهَا تَسُرُّ النَّاظِرِینَ: گفتند از پروردگارت بخواه تا بر ما روشن کند که رنگش چگونه است گفت وی می‌فرماید آن ماده گاوی است زرد یکدست و خالص که رنگش بینندگان را شاد می کند.

اساسا لذت بردن با نگاه از جمله لذائذ دنیوی واخروی است. در قرآن که لذائذ بهشتیان را بر می شمرد به لذت نگاه در بهشت نیز اشاره می فرمایند. (زخرف 70 و 71)

ادْخُلُوا الْجَنَّةَ أَنْتُمْ وَ أَزْواجُکُمْ تُحْبَرُونَ * یُطافُ عَلَیْهِمْ بِصِحافٍ مِنْ ذَهَبٍ وَ أَکْوابٍ وَ فیها ما تَشْتَهیهِ الْأَنْفُسُ وَ تَلَذُّ الْأَعْیُنُ وَ أَنْتُمْ فیها خالِدُون: شما و همسران (دنیوی) تان با سرور تمام و آراستگی کامل و غایت اکرام به بهشت درآیید. و بر آنان کاسه هایی زرین (پر از غذا) و کوزه هایی (سرشار از شراب طهور) گردانده می شود، و در آنجا آنچه دل ها اشتها کند و چشم ها لذت برد مهیاست، و شما در آنجا جاودانید.

اما گاهی نگاه ها ناپاک است مثل نگاه به نامحرم. ناپاکی این نگاه بدان معناست که پیامدهای شومی در پی دارد لذا قرآن با تاکید می فرماید سوره نور آیه 30 و 31.

قُلْ لِلْمُۆْمِنینَ یَغُضُّوا مِنْ أَبْصارِهِمْ وَ یَحْفَظُوا فُرُوجَهُمْ ذلِکَ أَزْکی لَهُمْ إِنَّ اللَّهَ خَبیرٌ بِما یَصْنَعُونَ (30) وَ قُلْ لِلْمُۆْمِناتِ یَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصارِهِنَّ وَ یَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ وَ لا یُبْدینَ زینَتَهُنَّ إِلاَّ ما ظَهَرَ مِنْها وَ لْیَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلی جُیُوبِهِنَّ وَ لا یُبْدینَ زینَتَهُنَّ إِلاَّ لِبُعُولَتِهِنَّ أَوْ آبائِهِنَّ أَوْ آباءِ بُعُولَتِهِنَّ أَوْ أَبْنائِهِنَّ أَوْ أَبْناءِ بُعُولَتِهِنَّ أَوْ إِخْوانِهِنَّ أَوْ بَنی إِخْوانِهِنَّ أَوْ بَنی أَخَواتِهِنَّ أَوْ نِسائِهِنَّ أَوْ ما مَلَکَتْ أَیْمانُهُنَّ أَوِ التَّابِعینَ غَیْرِ أُولِی الْإِرْبَةِ مِنَ الرِّجالِ أَوِ الطِّفْلِ الَّذینَ لَمْ یَظْهَرُوا عَلی عَوْراتِ النِّساءِ وَ لا یَضْرِبْنَ بِأَرْجُلِهِنَّ لِیُعْلَمَ ما یُخْفینَ مِنْ زینَتِهِنَّ وَ تُوبُوا إِلَی اللَّهِ جَمیعاً أَیُّهَا الْمُۆْمِنُونَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ (31) به مۆمنان بگو چشم های خود را (از نگاه به نامحرمان) فروگیرند، و عفاف خود را حفظ کنند این برای آنان پاکیزه تر است خداوند از آنچه انجام می دهید آگاه است! و به آنان با ایمان بگو چشم های خود را (از نگاه هوس آلود) فروگیرند، و دامان خویش را حفظ کنند و زینت خود را- جز آن مقدار که نمایان است- آشکار ننمایند و (اطراف) روسری های خود را بر سینه خود افکنند (تا گردن و سینه با آن پوشانده شود)، و زینت خود را آشکار نسازند مگر برای شوهرانشان، یا پدرانشان، یا پدر شوهرانشان، یا پسرانشان، یا پسران همسرانشان، یا برادرانشان، یا پسران برادرانشان، یا پسران خواهرانشان، یا زنان هم کیششان، یا بردگانشان [کنیزانشان]، یا افراد سفیه که تمایلی به زن ندارند، یا کودکانی که از امور جنسی مربوط به زنان آگاه نیستند و هنگام راه رفتن پاهای خود را به زمین نزنند تا زینت پنهانیشان دانسته شود (و صدای خلخال که برپا دارند به گوش رسد) و همگی بسوی خدا بازگردید ای مۆمنان، تا رستگار شوید!

به عنوان نمونه، به برخی از پیامدهای شوم نگاه ناپاک از روایات اشاره می شود:

امام علی (علیه السلام) می فرمایند: «هر کس چشم خویش را آزاد گذارد، همیشه اعصابش ناراحت است». [ثقة الاسلام کلینی، الکافی، ج 8، ص 23]

امام صادق(علیه السلام) نیز در این باره می فرمایند: «نگاه به نامحرم، تیری از تیرهای مسموم شیطان است و چه بسا یک نگاهی که حسرتی طولانی بر جای گذارد». [مجلسی، محمدباقر، بحار الأنوار، ج 101، ص 40]

و همچنین آن حضرت فرمودند: «نگاه پیاپی [به نامحرم]، بذر شهوت را در دل می افشاند و همین امر برای هلاکت بیننده اش کافی است». [شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ج 4، ص 18، ح 4970]

3. اگر کسی در دوران قبل از ازدواج به زنان نامحرم نگاه از روی لذّت و شهوت نماید و از این کار توبه نکرده و ادامه دهد، ممکن است در دوران بعد از ازدواج نیز نگاه های حرام او استمرار داشته و چه بسا بیشتر شود که تأثیر منفی آن در محبت متقابل بین او همسرش غیر قابل انکار است و حتی ممکن است منجر به اختلاف و جدایی شود.

فرآوری: زهرا اجلال
بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان