چه عواملی موجب سوء جذب غذا می‌شوند؟
دکتر حسین خدمت، فوق تخصص گوارش گفت: نخستین عامل موثر بر سوءجذب مواد غذایی، وضعیت دهان و دندان است. برخی از افراد به علت ابتلا به بیماری‌هایی مانند پوسیدگی دندان نمی‌توانند به خوبی غذاها را بجوند و خرد کنند. همین عامل باعث سوءجذب می‌شود و آنان هنگام دفع مواد غذایی، مواد را به همان شکلی که خورده‌اند دفع می‌کنند.
این فوق تخصص گوارش با اشاره به تأثیر بزاق دهان بر جذب مواد غذایی اظهار کرد: بزاق دهان مراحل اولیه جذب و هضم مواد غذایی را انجام می‌دهد بنابراین افرادی که دچار خشکی دهان هستند یا با دهان نفس می‌کشند دچار سوء جذب می‌شوند چرا که بزاق آنان به اندازه کافی ترشح نمی‌شود بنابراین مراحل اولیه هضم و جذب مواد غذایی انجام نمی‌شود این در حالی است که بزاق، غذا را نرم می‌کند و قدری در هضم کربوهیدرات‌ها نقش دارد.
وی درباره تعریف سوءجذب گفت: اگر مواد غذایی به طور طبیعی تجزیه و به ذرات میکروسکوپی تبدیل نشوند، فرد دچار سوءهضم می‌شود اما هنگامی بیمار به سوء جذب مبتلا می‌شود که برخی عوامل مانع ورود طبیعی این ذرات میکروسکوپی از روده باریک به جریان خون شوند البته می‌توان هردوی این حالات را سوءجذب نامید. بعضی افراد این حالت را سوء هضم می‌شناسند.
وی با بیان اینکه اختلال در هر یک از عوامل موثر بر هضم و جذب غذا موجب ابتلای فرد به سوءجذب می‌شود، اظهار کرد: اگر معده به دلایلی مانند وجود زخم، تومور، جراحی شده باشد فرد دچار سوء جذب می‌شود چرا که بخشی از هضم و جذب برخی مواد غذایی مانند ویتامین B12 در معده انجام می‌شود.
خدمت اضافه کرد: اگر اسید معده دچار مشکل شده باشد پروتئین‌ها به خوبی هضم نمی‌شوند. از سوی دیگر در صورت صاف شدن پرزهای معده یا نازک شدن جداره آن به علت افزایش سن یا ابتلا به بیماری‌هایی مانند عوارض التهابی، عفونت‌های میکروبی با میکروب هلیکوباکترپایلوری فرد دچار سوء جذب می‌شود.
برخی بیماریها مانند سلیاک، التهاب روده باریک را در پی دارد و ممکن است
بیمار سوء جذب شدید و مزمنی را تجربه کند. مبتلایان به سلیاک تحمل پروتئین
غلات را ندارند و نمی‌توانند آن را مصرف کنند این در حالی است که سلیاک
بیماری شایع و مهمی است
وی با بیان اینکه لوزالمعده مهم‌ترین عضو در هضم مواد غذایی است، اظهار کرد: آنزیم‌های موجود در لوزالمعده باعث هضم چربی‌ها، قندها و پروتئین‌ها می‌شود بنابراین اگر این عضو به هر دلیلی آسیب ببیند بیمار با مشکل جدی در هضم و جذب مواد غذایی روبرو می‌شود.
این فوق تخصص گوارش افزود: ورم لوزالمعده به صورت حاد و مزمن و جراحی لوزالمعده باعث سوءجذب می‌شود و مصرف برخی داروها و الکل از علل ابتلا به ورم حاد لوزالمعده است علاوه بر آن اگر 70 درصد لوزالمعده به هر دلیلی دچار مشکل یا از بدن خارج شود، بیمار دچار سوءجذب می‌شود.
وی با اشاره به نقش کبد در هضم و جذب مواد غذایی اظهار کرد: اگر کبد بیش از 80 درصد از کارایی خود را از دست بدهد، بیمار دچار سوء جذب و سوء هضم می‌شود چرا که کبد نقش مهمی در جذب چربی‌ها و ویتامین‌های محلول در چربی (ویتامین‌های A, E, D, K) دارد و در صورت بروز مشکلی در کبد فرد دچار کمبود این ویتامین‌ها می‌شود.
این فوق تخصص گوارش افزود: علاوه بر نارسایی مزمن کبدی، بیمارانی که به علت ابتلا به مسمومیت‌های خاص یا بیماری‌های ویروسی دچار نارسایی حاد کبدی می‌شوند، سوء جذب را تجربه می‌کنند.
خدمت با اشاره به مجاری صفراوی اظهار کرد: اگر مجاری صفراوی به دلایلی مانند سنگ صفرا، تومور، التهاب، تنگ یا مسدود شود صفرا به اندازه کافی وارد روده نمی‌شود بنابراین بیمار دچار سوء جذب به ویژه جذب ناقص چربی‌ها می‌شوند.
این فوق تخصص گوارش افزود: روده باریک تنها اندامی است که انتقال مواد غذایی خردشده به خون از طریق آن صورت می‌گیرد و فرد در صورت ابتلا به بیماری‌هایی مانند عفونت‌ها و التهاب‌های مزمن، دچار سوء جذب به مدت طولانی می‌شود علاوه بر آن مبتلایان به مسمومیت‌های حاد غذایی، عفونت‌های ویروسی حاد - که به اسهال و استفراغ منجر می‌شود- سوء جذب را تجربه می‌کند.
وی در ادامه گفت: برخی بیماریها مانند سلیاک، التهاب روده باریک را در پی دارد و ممکن است بیمار سوء جذب شدید و مزمنی را تجربه کند. مبتلایان به سلیاک تحمل پروتئین غلات را ندارند و نمی‌توانند آن را مصرف کنند این در حالی است که سلیاک بیماری شایع و مهمی است.
وی به افرادی که دچار کمبود آنزیم لاکتاز هستند، توصیه کرد: شیر را به تدریج
بنوشند یا ماست را جایگزین آن کنند چرا که در ماست مقداری لاکتاز وجود دارد.
لازم است این‌گونه افراد به طور کلی از مصرف لبنیات خودداری نکنند چرا که
دچار پوکی استخوان می‌شوند
این فوق تخصص گوارش افزود: که بخشی از روده باریک آن‌ها به عللی مانند ابتلا به تومور و التهاب برداشته می‌شود نیز دچار این مشکل در تمام طول عمر خود می‌شوند. مگر آن که اقدام درمانی خاصی برای آنان صورت گیرد و این افراد داروهای جبرانی مصرف کنند. علاوه بر آن افرادی که شکم آنان پرتودرمانی می‌شود ممکن است دچار سوءجذب شوند.
خدمت شایع‌ترین علت سوء جذب را کمبود آنزیم لاکتاز برشمرد و اظهار کرد: این آنزیم در روده باریک وجود دارد اما افرادی که با کمبود آن مواجه هستند پس از مصرف شیر، بستنی و ماست دچار علائمی مانند نفخ، دل پیچه و اسهال می‌شوند و سوء هضم و سوء جذب را تجربه می‌کنند.
وی به افرادی که دچار کمبود آنزیم لاکتاز هستند، توصیه کرد: شیر را به تدریج بنوشند یا ماست را جایگزین آن کنند چرا که در ماست مقداری لاکتاز وجود دارد. لازم است این‌گونه افراد به طور کلی از مصرف لبنیات خودداری نکنند چرا که دچار پوکی استخوان می‌شوند. این در حالی است که پوکی استخوان بیماری شایع، شدید و مخربی است. اگر پزشک تشخیص دهد که فرد دچار کمبود آنزیم لاکتاز است می‌تواند همراه شیر، قرص شیر مصرف کند. در این شرایط فرد می‌تواند از مواد مغذی شیر بهره کافی را ببرد.
خدمت در پایان اظهار کرد: 30 درصد از افراد جوامع مختلف دچار سوء هضم و سوء جذب هستند که سالم نبودن دندان‌ها، تند غذا خوردن، صرف غذا همراه با استرس از جمله عوامل دچار شدن به این عارضه است و استرس باعث بلعیدن هوا همراه غذا می‌شود.
بخش تغذیه و آشپزی تبیان
منبع: ایسنا
مطالب مرتبط:
تغذیه‌ی مناسب برای روده‌های بی‌اعصاب
