قدری که ناشناخته مانده است!

حوزه ی علمی رسول خدا صلی الله علیه و آله و بعد از او پیشوایان معصوم علیهم السلام بیش از هزار سال است بسان رودی پر خروش در جریان است و در گذر خود، جانهای تشنه به این معارف را سیراب می کند. همانگونه که وحی، خدمه ای داشت و آن را از نزد پروردگار تا قلب مطهر رسول خدا صلی الله علیه و آله حمل می کردند: كَلّا إِنّها تَذْكِرَةٌ * فَمَن شَاءَ ذَكَرَهُ * فىِ صُحُفٍ مُّكَرَّمَةٍ * مَرْفُوعَةٍ مُّطَهَّرَةِ * بِأَیْدِى سَفَرَةٍ * كِرَام  بَرَرَةٍ(عبس/11-16) : بى‏تردید این آیات قرآن مایه پند است. پس هر كه خواست از آن پند گیرد. در صحیفه‏هایى است ارزشمند، بلند مرتبه و پاكیزه در دست سفیرانى بزرگوار و نیكوكار. از آنجا به بعد هم خدمه ای دارد به نام عالمان دینی که وحی و تفسیر آن را از رسول خدا و پیشوایان معصوم (علیهم‌السلام) دریافت کرده و به مردم می رسانند.

محدودیت زمانی و مکانی معلمان اولیه وحی آسمانی یعنی حضرات معصومین(علیهم السلام) از یک سو و جهانی و همیشگی بودن دین اسلام از سوی دیگر، نیاز به عده ای که دین را فرا گرفته و آن را به هر کجا که انسانی زندگی می کند برسانند به خوبی نمایان می سازد. این بود که آیه نازل شد و امر کرد عده ای به قدر کفایت (آن قدر که وظیفه انجام شود و کار زمین نماند) به فراگیری علم دین بپردازند و بعد آن را به مردم تعلیم دهند.

فَلَوْ لا نَفَرَ مِنْ كُلِّ فِرْقَةٍ مِنْهُمْ طائِفَةٌ لِیَتَفَقَّهُوا فِی الدِّینِ وَ لِیُنْذِرُوا قَوْمَهُمْ إِذا رَجَعُوا إِلَیْهِمْ لَعَلَّهُمْ یَحْذَرُونَ(توبه/122) : چرا از هر جمیعتى گروهى كوچ نمى‏كنند تا در دین آگاهى یابند و قوم خود را هنگامى كه به سوى آنان بازگشتند، بیم دهند. باشد كه [از مخالفت با خدا و عذاب او] بپرهیزند.

سفرهای طولانی و طاقت فرسا از سراسر دنیا به مراکز علمی آن روزگار که محضر پیغمبر بود و امام (علیهم السلام)، تا امروز که مراکز علمی است و مجالس درسی بزرگان دینی، همه برای عمل به آن دستور و پاسخ به نیازی بود که احساس می شد و می شود.

نداشتن قدرت حکومتی بلکه مواجهه با قدرتهای مخالف و در ستیزِ با مذهبِ شیعه در طول تاریخ، مگر چند سالی محدود، از جدی ترین عواملی بود که کار را برای دانش اندوزان دینی سخت و تا حدی غیر ممکن می‌ساخت.

این مشکلات و سختی ها باعث نشد تا عالمان و دانش پژوهان عرصه دین، دست از دقت و حساسیت علمی بردارند. ایشان همواره تلاش کرده و می کنند تا معارف دینی، قرآن و روایات و تفسیر آنها بی کم و کاست، نسل به نسل منتقل شود و به آیندگان برسد به گونه ای که نه دچار کاستی شود و نه تحریف و خرافه در آن راه یابد.

تاریخ گواه است که این کار مجاهدتی بس بزرگ بود که عالمان پیشین در تحقق آن از تلاشی فروگذار نکردند و حتی در مواردی با نثار جان خود از این میراث علمی حفاظت کردند تا امروز این دین عزیزتر از جان به دست ما برسد.

و اما امروز ...

ده ها هزار نفر طلبه در حوزه های علمیه قم و شهرستانها افتخار این دارند که میراث دار علمی گذشتگان باشند و بر خود وظیفه می دانند در ادامه راه ایشان، این معارف را به نسل امروز تقدیم و بسان امانتی گرانقدر به آیندگان منتقل کنند.

طلاب و روحانیون امروز مانند گذشته با اشتغال به تحصیل و تدریس و تحقیق در علوم و معارف قرآن و اهل بیت (علیهم‌السلام) در تلاش اند تا پاسخگوی نیاز جامعه در این عرصه باشند. جامعه ای به پهنای این کره خاکی با اعضایی که می اندیشند و توقع به جا دارند تا حوزه و حوزویان پاسخگوی پرسشهای دینی آنها باشند.

با این همه، تصوراتی نسبت به این جهادگران عرصه تعلیم و تبلیغ دین وجود دارد که چندان مطلوب و واقعی نیست. مانند اینکه گمان می شود:

حوزه و حوزویان آنگونه که باید برای جامعه مفید واقع نشده اند.

حوزه نتوانسته است انتظار مردم جامعه را برآورده کند.

فاصله مردم به خصوص جوانان روز به روز با حوزویان بیشتر می شود.

تازه این غیر از آن سخنان ناشایستی است که برخی با بغض و عصبانیت، از روی عمد یا از سر بی خبری، نثار طلاب و روحانیون می کنند، طنز می سازند، مسخره می کنند و ...

چرا چنین تصوراتی وجود دارد؟ آیا حوزه و حوزویان کم کاری می کنند و حق با این عده از مردم است؟ یا نه؛ حوزویان با تمام قوا، مشغول انجام وظیفه اند و این مردم اند که اشتباه می کنند؟ و یا دلایل دیگری که هر یک می تواند سر نخی برای رسیدن به پاسخ تعارض باشد؟

به نظر می رسد نه حوزویان کم کاری می کنند و نه مردم اشتباه؛ واقعیاتی وجود دارد که باید آنها را دید و فهمید و بعد با کنار هم گذاشتن آنها به یک جمع بندی و نتیجه واقعی رسید.

نیروی محدود و انتظاراتی گسترده یکی از آن واقعیات که سبب بروز چنین تصوراتی شده است نبود موازنه بین عرضه و تقاضا در این عرصه است. امروز از سراسر ایران اسلامی از سوی بخشها و مراکز دولتی و غیر دولتی یگانهای نظامی، آموزش و پرورش و دانشگاهها و ... برای حضور دائم و یا موقت یک دانش آموخته حوزوی تقاضا وجود دارد که این جدا از مساجد فراوانی است که در کشور وجود دارند و چشم به حضور یک روحانی دوخته اند. نبود یک روحانی ثابت و دائم برای سه وعده نماز در بسیاری از مساجد کشور شاهد روشنی بر این مدعاست.

و این همه غیر از آن سیل درخواستهای بی شماری است که از خارج کشور به سوی حوزه علمیه روان است.

این سیل تقاضا در حالی می خروشد که تعداد طلاب و روحانیون کارآمد ما به قدری کم است که حتی پاسخگوی مساجد داخل کشور هم نیست تا چه رسد به ارگانها و نهادهای داخلی و خارجی.

تبلیغات گسترده بر علیه روحانیت واقعیتی غیر قابل انکار است که همواره کسانی که دین را مانع رسیدن به امیال و خواسته های خود می بینند با کسانی که ترویج کننده دین هستند مخالفند. برای همین، ستیز با روحانیت و مبلغین الهی پدیده ای است که ریشه در تاریخ انبیاء(ع) دارد.

وَ مَا یَأْتِیهِم مِّن نَّبىِ‏ٍّ إِلَّا كاَنُواْ بِهِ یَسْتهْزِءُون (زخرف/7) : هیچ پیامبرى به سوى آنان نیامد مگر اینكه او را همواره مسخره مى‏ کردند.

وَ إِذَا رَأَوْكَ إِن یَتَّخِذُونَكَ إِلَّا هُزُوًا (فرقان/41) : [ای پیامبر!] هر وقت که تو را می بینند مسخره ات می کنند.

بی تردید بخش زیادی از تصورات منفی به روحانیت نتیجه اثر اینگونه تبلیغات است.

حضرت آیت الله جوادی آملی در درس تفسیر خود (22/10/92) به مناسبت آیه (یس/18) که عده ای به پیامبرانشان می گفتند: شما نحسید؛ فرمودند: در رژیم ستم شاهی شایع کرده بودند که روحانیت نحس است برای همین کسانی که این را باور کرده بودند از سوار کردن طلبه ها به خودروهایشان پرهیز می کردند و اگر طلبه ای سوار می شد و از بد حادثه ماشین در بین راه خراب می شد او را مسبب این گرفتاری می دانستند. آنها به جد باور کرده بودند که به دلیل نحسی این طلبه، ماشین خراب شده است.

و این تبلیغات مسموم، همچنان با قوت و شدت و با طرحهای نو و اثرگذار در جریان است.

ضعف شدید حوزه در معرفی خود

این واقعیتی است که در برابر تبلیغات مسموم و بی امان و به واقع تاثیر گذار دشمن بر علیه روحانیت، حوزه آن گونه که شایسته و بایسته است نتوانسته است خود و رسالتش و نیز میزان سود دهی اش به جامعه را به مردم معرفی کند. مردم نمی دانند در حوزه چه می گذرد؟ و محصول حوزه چیست؟ بسیاری نمی دانند حوزویان چه می کنند و از آنها چه کاری ساخته است.

به این خاطره کوتاه واقعی و تکان دهنده توجه کنید:

آقایی از روحانی محلشان پرسیده بود: شما طلبه ها خسته نمی شوید صبح تا شب توی حوزه قرآن می‌خوانید؟!

کم نیستند کسانی که عین و یا شبیه به این مرد پاکدل فکر می کنند و دور از انتظار نیست که با این باور آنچنان تصورات هم انتقادی داشته باشند.

توصیه به حوزه

به جامعه ای که دانشگاه را خوب می شناسد و برای آن ارزش والایی قائل است بفهماند که حوزه جایی است؛ مانند دانشگاه که اگر زحمت علمی آن بیشتر از دانشگاه نباشد کمتر از آن هم نیست با این تفاوت که دانشگاه به دنبال این است که خدا چه کرد ولی حوزه در پی این است که خدا چه گفت.

کم کاری برخی و همگام نشدن با تحولات

این را هم باید پذیرفت و به آن اعتراف کرد که بخشی از تصورات منفی نسبت به حوزه و روحانیت نتیجه عملکرد بد و یا ضعیف برخی حوزویان است.

اما نباید فراموش کرد که سرایت نقص یک عضو به تمام اعضاء و معیوب دانستن همه، سودی جز محروم ماندن از فایده آن جمع در پی نخواهد داشت.

برای مثال اگر در مراجعه به پزشکی از او بداخلاقی دیدیم و دریافتیم که او  فاقد دانش و مهارت لازم برای طبابت است این دلیل نمی شود که تمام پزشکان را یکسره بد و نالایق بدانیم و با جامعه پزشکی قهر کنیم. نتیجه چنین تصمیمی محروم شدن از فواید بیشماری است که ارتباط با جامعه پزشکی برای انسان دارد.

کوتاه سخن این که:

رسالت حوزویان همان رسالت انبیاء الهی در رساندن پیام خداوند به انسان برای هدایت او به سوی سعادت دنیا و آخرت است. رسالتی که امروز طلاب و روحانیون ما در تلاش اند تا آن را به بهترین شکل عملی سازند. مردم هم تلاش کنند تا ضمن گرفتار نشدن در کمند تبلیغات بازدارنده از محصولات حوزه که همان دستاوردهای انبیاء و اولیای الهی برای سعادت بشر است بیش از پیش بهره مند شوند.

امید پیشگر             

بخش اعتقادات شیعه نبیان

بیشتر بخوانیم:

طلبه جوان و دختر فراری

وظیفه یك مسلمان بیدار چیست؟

با مسخره کنندگان دین چه کنیم؟